КЫДЗ КОМИ СИКТЫН ЛӦСЬӦДНЫ РАДИО
Уна коми сиктъясын нин казялӧмаӧсь радиолысь бурлунсӧ. Уналаын нин надзӧникӧн кыпӧдчӧны лӧсьӧдны аслыныс радио. Ёна зэв сьӧлӧмсянь кутчысьӧны радио лӧсьӧдӧм дорад быдлаын, сӧмын унаӧн на оз тӧдны, кыдзи сійӧс радиосӧ бурджыка лӧсьӧдны, мед первойсяньыс жӧ сійӧ эськӧ лючкиа уджаліс да висьталіс быдӧнлы, кытӧн мый керсьӧ, кӧні кыдз олӧны.
Радиоыд колантор быдлаын, быд коми сиктын. Куш киӧн, кӧть сьӧлӧмад би сотчӧ, он на вермы босьтчыны некытчӧ. Колӧ медводз сэтчӧ мыйкӧ мында сьӧм. Сьӧм позьӧ чукӧртны быд ног; ӧктыны быд керка юрысь, мый коді сетас, ӧтувъя кооператив лавкаяс барышысь торйӧдны, кер лэдзигӧн шуны керйӧн ли мӧдӧн сетны, пуктысьны дай мукӧд ног. Коми йӧз асьныс арталасны, кыдз судзӧдны сьӧм радио вылӧ. Кор сьӧм лоӧ чукӧртӧма радио лӧсьӧдӧм вылӧ тырмымӧн, позьӧ артавны, кутшӧмӧс радиосӧ лӧсьӧдны, кытчӧ сійӧс сувтӧдны да кор. Радио позьӧ лӧсьӧдны кык пӧлӧсӧс: гора сёрниа — ӧтпырйӧн уна йӧз чукӧрӧн кывзӧм вылӧ, либӧ ӧти мортӧн кывзӧм вылӧ. Сы серти и артассьӧ доныс. Гора висьталысь-сьылысь радио миян коми сиктын ставыс сувтас шайт 350 гӧгӧр. Сэтшӧмнад позьӧ бура кывзыны керкаын морт 50−100-лы быдсяма висьтъяс, сьыланкывъяс Мӧскуаысь да мукӧдлаысь. Ӧти-кык мортӧн кывзан радио сувтас чӧлкӧвӧй 100 гӧгӧр. Миян коми обласьтсяньыд Мӧскуаӧдзыд лоӧ веськыдасӧ матӧ 1000 верст. Выныс радио гыяслӧн ыліад мунігӧн ньӧжвӧля чинӧ. Сы вӧсна миян радиотӧ и лоӧ лӧсьӧдны ёнджыкӧс да вынаджыкӧс, мед эськӧ кылас нин. Мукӧдлаад, Мӧскуа матігӧгӧрыд, позьӧ бура кывзыны зэв донтӧм аппаратъясӧн, а миян сідзитӧ оз кыв. Сыктывдінкарын асланым кӧ коркӧ лоӧ радио гысӧ разӧдысь (передаточнӧй) станциясӧ лӧсьӧдӧма (кӧсйӧны жӧ эськӧ да, дыр на буракӧ оз ло), сэки и миян пондас кывны донтӧм аппаратъясӧн. Колӧ регыдджык лӧсьӧдны аслыным сэтшӧм бурторсӧ, мед быд коми крестьянин вермис лӧсьӧдны аслыс радиосӧ кывзыны аслас керкаас.
Радио сиктын колӧ лӧсьӧдны сэтшӧминӧ, кытчӧ рытъясын чукӧртчылӧны унджыкӧн. Медся бурин радиолы сиктын лоӧ, дерт, лыддьысян керка. Сійӧ кӧ абу, позьӧ сувтӧдны школаӧ либӧ ещӧ кытчӧкӧ мукӧдлаӧ сэтшӧминӧ.
Радиолы колӧ сувтӧдны мыйкӧ мында костын зэв кузь кык зіб-мачта. Найӧ костын выліті лоӧ нюжӧдӧма нырагез кыза аслыспӧлӧс ыргӧн сутуга. Мачталӧн кузьтаыс мед вӧлі сыв 10−15. Мыйӧн кузьджыкӧсь найӧ да мыйӧн вылӧджык лоӧ лэптӧма сутуга, сымын бурджыка став сёрниыс пондас кывны. Кӧні эм джуджыдджык вичко кӧлӧкӧльняяс, ӧти мачта пыддиыс позьӧ сэтчӧ нюжӧдны сутугасӧ. Мачта позьӧ вӧчны куим вершӧк кыза кымын пожӧм пуясысь кӧрт кӧртӧдӧн йитӧмӧн. Улыс керсӧ позьӧ босьтны кызджыкӧс, а медвылыссӧ — вершӧк 3−2-а. Ӧти мачтасянь мӧд мачтаӧдз коластыс мед вӧлі сыв 40. Мачтаяс колӧ сувтӧдны сідз, мед нюжӧдӧм сутугаыс вӧлі Мӧскуалань банӧн, асыв-лунсянь рытыв-войӧ. Сідзтӧ Мӧскуасянь локтысь радио гыяссӧ лӧсьыдджыка кутас кыйныд да бурджыка пондас кывны. Сувтӧдан мачтаястӧ да, колӧ сэсся найӧс крепитны-кӧртавны шатлалӧмысь-лайкъясьӧмысь куим-нёль боксянь кӧрт сутугаӧн либӧ сира гезйӧн. Кӧртавныс колӧ кыкласянь кымын судта сертиыс. Мачта вӧчӧм вылӧ уна сьӧм оз мун — унджыксӧ позьӧ вӧчны и аслыд субӧтникӧн.
Мачтаяссӧ колӧ сувтӧдны сійӧ керка дінас, кытчӧ кӧсйӧны сувтӧдны аппаратсӧ. Ылӧ сувтӧдны оз позь.
Торъя комната радио аппаратъяслы оз ков. Тырмас сылы ӧти пельӧс да прӧстӧй пу пызан. Нарошнӧ кутшӧмкӧ велӧдчӧм мортӧс радио дорас видзны либӧ жалӧванньӧ мынтыны оз ков. Вермас радио дорад уджавны быд морт, велӧдчыштӧм-тӧдмасьӧм бӧрын.
Став радио приборъяссӧ позьӧ судзӧдны веськыда Мӧскуаысь (адрес
Сэсся, мед быдӧнлы бурджыка да ёнджыка позис тӧдмавны да велӧдны ас костын радиоыслысь уджсӧ, быд коми сиктын радио дор сулалысь йӧзсӧ колӧ ӧтувтны, лӧсьӧдны радио кружок. Сы йылысь гижыштам мӧдысь.
А. А. Попов.
