КЫДЗИ БЫДТЫНЫ БУР ВӦВ
Чаньӧс быдтыны колӧ кужӧмӧн
Дӧзьӧритны чаньӧс колӧ чужӧмсяньыс.
Чужӧм бӧрас чаньӧс мамыскӧд колӧ видзны кос шоныд гидняын да торйӧдны мукӧд вӧвъясысь. Картаыс мед абу зэв пемыд. Медъёнасӧ нин чаньтӧ колӧ видзны кӧдзыдысь да сквӧзнӧй тӧлысь: чаньясыд зэв кокньыда прӧстудитчӧны.
Первой чаня вӧвъяс мукӧддырйиыс оз лэдзны чаньсӧ нёнясьныс. Сэки колӧ мамсӧ кутыштавны, сэки кутасны лэдзны.
Кыдзи вердны мамсӧ да чаньсӧ.
Лун вит кымын чанясьӧм бӧрас вӧвсӧ зӧрйӧн ньӧти оз позь вердны. Колӧ сэки сетны пунт 15 кымын бур турун да дэбыд юан. Юан пытшкас колӧ пуктыны зӧр пызь (пунт 3−5). Омӧль турунӧн вердӧмысь вӧлыслӧн йӧлыс омӧль лоӧ да, чаньыс вермас висьмыны мытӧн. Мамыслӧн кӧ оз тырмы чаньыслы йӧлыс либӧ чаньыс кольӧ мамтӧгыс, чаньсӧ позьӧ вердны мӧс йӧлӧн. Куим юкӧн колӧ босьтны мӧс йӧв, нёльӧд юкӧнсӧ пузьӧдлӧм ва. Первой лунъяссӧ колӧ вердны нёньӧн, быд кык час мысьт стӧкан джын вердны. Бӧрнас позьӧ вердны шочджыка, сӧмын унджык йӧвсӧ сетны.
Колӧ лэдзлывлыны ывлаӧ.
Лун вит мысти кымын чаньсӧ мамыскӧд, мича кӧ поводдяыс, колӧ лэдзлывны ывлаӧ минут дас вит кежлӧ, а водзӧ час джын кежлӧ дай дырджык.
Мам вылас кӧ уджалӧны, чаньсӧ позьӧ лэдзны ветлӧдлыны мамыскӧд. Сӧмын тшӧкыда да ылӧ кӧ ветлӧдлӧны, бурджык чаньсӧ картаас кольӧдны. Ылӧ ветлігас ёна чаньыс мудзӧ. Дыр кежлӧ чаньӧс мамтӧг оз ков кольны, мед сійӧ оз тшыгъяв. Дыр кӧ сэсся чаньыс оз нёнясьлы, вӧраас вӧлыслӧн йӧлыс тшыкӧ. Сы вӧсна удж вылысь локтӧм бӧрын вӧвсӧ колӧ лысьтыштны, мед воддза йӧлыс оз сюр чаньыслы.
Уджалысь кӧбылалы колӧ сетны луннас 8−10 пунт зӧр, 15−20 пунт турун да ӧтруб пунт кык кымын. Тайӧ сёяныс тырмас уджалӧм вылас дай чаньыслы йӧв вылас.
Кор колӧ заводитны чаньӧс вердны зӧрйӧн да турунӧн.
Тӧлысь мысти чаньӧс позьӧ заводитны ичӧтикаӧн вердны зӧрйӧн да турунӧн. Войдӧр позьӧ сетавны лун кежлӧ китыр-мӧд зӧр да посни турун. Ньӧжйӧникӧн сэсся пыр содтыны, мед мамсьыс торйӧдігкежлӧ чаньыс велаліс нин тайӧ чорыд кӧрымас.
Нёнясьӧмысь дугӧдан кад.
Нёльӧд либӧ витӧд тӧлысяс чаньсӧ колӧ дугӧдны нёнясьӧмысь, торйӧдны мамсьыс. Водз кӧ дугӧдан, тӧлысь-мӧд мысти, чаньясыд быдмӧны омӧляпырысь, тшӧкыда висьмӧны. Мукӧд дугӧдӧны нёнясьӧмысь ньӧжйӧникӧн, вочасӧн, сӧмын бурджык дугӧдны пырысьтӧм-пыр торйӧдӧм бӧрас. Бурджык чаньсӧ мамсьыс торйӧдны ылӧджык, мед мӧда-мӧдсӧ оз кывны.
Торйӧдӧм бӧрын чань дінӧ колӧ волывны тшӧкыдджыка, киысь няньӧн вердны, мед велалас морт дінас да оз гажтӧмтчы. Луннас чаньлы колӧ сетны 2−3 пунт зӧр, 5−6 пунт турун, пунт джын ӧтруб да чепӧль сов. Вердны луннас нёльысь. Юктавны колӧ луннас витысь дэбыд ваӧн.
Вочасӧн кӧрым колӧ пыр ичӧтикаӧн содтыны. Во мысти чаньлы колӧ нин сетны лун кежлӧ 5−6 пунт зӧр да пунт 10 кымын турун. Тадзи колӧ вердны шӧркоддьӧм тушаа чаньӧс. Ыджыд тушаа кӧ чаньыд, сёянсӧ ичӧтика та серти колӧ содтыштны. Зӧр чаньлы колӧ сетавны кутшӧмкӧ дозйын муас пуктӧмӧн. Турунсӧ оз жӧ ков сетавны джуджыд лясниӧ. Сэки чаньыдлы вылӧ лоӧ юрсӧ лэптыны да, лайкъя коска лоӧ.
Оз ков воштыны кад.
Первой восӧ чаньыд ёнджыка быдмӧ бӧръя вояс дорсьыс. Первой воас кӧ сійӧс бура он верд, сійӧ тыр тушаӧдз оз нин быдмы.
Омӧля кутан чаньӧс вердны — омӧль. Вывті ёна кутан вердны — сыысь омӧль. Ёна вердӧмӧн эськӧ чаньыд лоӧ видзӧднысӧ гӧгрӧс да сӧмын жуй (
Вося чаньясӧс тулыснас колӧ лэдзлывны веж турун вылӧ. Лэдзӧм водзвылас колӧ сетны пунт кык кымын зӧр. Лэдзны мича асывъясын да мед эз вӧв лысва.
Видз висьӧмъясысь.
Том вылысь чаньяс зэв кокньыда висьмӧны быдсяма пӧлӧс висьӧмӧн, медсясӧ нин гырк пытшкӧс висьӧмъясӧн. Медунаысьсӧ висьмӧны кужтӧм вердӧм вӧсна. Унаысь чаньяслӧн лолӧны ковъяс. Сэтысь чаньясыд ёна омӧльтчӧны. Мед ковъясыс бырӧны, чаньястӧ колӧ вердны сотыштӧм зӧрйӧн. Зӧр пиас позьӧ содтыштны ичӧтика чуж. Тайӧ кӧ оз отсав, колӧ шыасьны вӧв пельшӧр дінӧ.
Сэсся чаньяс унаысь висьмывлӧны мытӧн. Сэки чаньӧс колӧ юктавны зӧр пызя ваӧн. Зэв жӧ бур сэки сетыштавны морков. Чаньыдлӧн кӧ лоӧ пыкӧс горш бокас, колӧ пуктавны припарка, мед пыкӧсыс письтас. Дерт, медбур лоӧ, шыасян кӧ вӧв пельшӧр дінӧ.
Колӧ радейтны бура.
Ичӧт вывсяныс чаньӧс колӧ весавны. Войдӧрсӧ позьӧ нойторйӧн, а бӧрыннас, быдмыштас да, вӧв тшӧткаӧн. Гидня колӧ вольсавны тшӧкыда идзасӧн, мед некор эз вӧв сітӧсь. Ёна колӧ видзӧдны чань гыж бӧрсяыд. Быд тӧлысь колӧ шыльӧдны гыжсӧ, вундавны. Гыжйыс вермас быдмыны нелючки, пӧлӧн да чаньыдлӧн вермас кӧсӧйтчыны кокыс.
Велӧд чаньтӧ.
Кӧсъян кӧ быдтыны бур пӧслукман вӧв, колӧ чаньтӧ велӧдны ичӧтысянь. Тшӧкыдджыка колӧ домтӧ юрас сюйлыны, шлея мышку вылас пуктывны, мед водзысянь велалас аслас паськӧмӧ. Колӧ новлӧдлыны, кӧть шочиника, дом повод йылын, коксӧ лэптӧмӧн весавны гыжъяссӧ няйтысь да куйӧдысь. Сӧмын чаньтӧ некор оз ков лэдзны балуйтны. Оз ков лэдзны чаньтӧ вылад чеччавны, некор оз ков ворсны сыкӧд да дразнитны. Чаньыд абу пон. Сідзтӧ позьӧ велӧдны чаньтӧ сӧмын чужъясьны да курччасьны.
Кык арӧса чаньлы зӧрсӧ оз нин ков содтыны. Содтӧны сӧмын турун. Чаньӧс колӧ кутны кӧбылаясысь торйӧн, мед кадсьыс водзджык оз кут чеччавны на вылӧ.
Коймӧд вонас тӧвнас позьӧ заводитны чаньясӧс доддявлыны.
Л.
