КАРСЯНЬ ЗАНУЛЛЬӦӦДЗ

(1919 во йылысь казьтылӧм)

Мыйӧн кывсис еджыдъяслӧн Айкинаӧ петӧм, пыр жӧ Сыктывдінкарын воссис Революционнӧй Комитет (Ревком). Ме тшӧтш веськалі сэтчӧ шленӧ (сэки ме вӧлі уезднӧй партийнӧй комитетын секретарын).

Карысь нуисны Сыктыв вожӧ унджык имуществосӧ нин военнӧй комиссариатысь — нянь, паськӧм, мукӧд кӧлуй; сідзжӧ учрежденньӧяс мӧдӧдісны ассьыныс делӧяссӧ да кӧлуйсӧ. Первӧй вӧлі шуӧма нуны став имуществосӧ (эвакуируйтны) Визинӧдз; кор еджыдъяс кутісны матысмыны Сыктывдінкарлань — тшӧктісны нуны водзӧ, Занулльӧӧдз. Медым эвакуируйтчӧмыс муніс падмытӧг, менӧ Ревком мӧдӧдіс Ыбӧ — видзӧдны, мед эз ло сэні «пробка».

Ноябр 12-ӧд лунӧ, вой улас нин, ме петі Сыктывдінкарысь, тшӧтш босьті семьяӧс. Зэв кӧдзыд вӧлі. Туйяс кушӧсь, ӧткымынлаын сӧмын ботсьӧм няйт лым тыдыштӧ. Пыр лои восьлӧн мунны, вӧвъяс рӧдтыны оз вермыны.

Ыбӧ вои мӧд лунас, лун шӧр гӧгӧр. Сэтчӧ вотӧдз паныдасис Потапов ёрт, сійӧ ветліс обмундированньӧла красноармеечьяслы да бӧр нин локтӧ вӧлі карӧ.

Пыри керкаӧ, кӧні вӧлі телефон. Меным висьталӧны: каркӧд пӧ телефоныс оз уджав. Мунісны пӧ видлавны, кыті орӧма сутугаыс. Телефонӧн ми кутім сёрнитны Визинкӧд (сэні вӧлі Неволин ёрт) да Нювчимкӧд (Визин пыр).

Телефон трубкасӧ пыр пель бокын кута. Рытнас друг — ті-и-и-нь! — полевӧй телефон шы.

— Осторожнӧя! — шуӧ меным Неволин Визинсянь.

— Кытісянь тайӧ? — юала ме телефон пыр.

— Гӧрдъяссянь, — воча шуӧ кодкӧ омӧлик роч кывйӧн. — Тэ кытісянь?

— Эн висьтав веськыда, — шуӧ Неволин.

— Ме — Сыктывдінкарсянь, — пӧръялі.

— Гӧрдъяс али еджыдъяс?

— Гӧрдъяс. Тэ кысянь сёрнитан?

— Лӧзымсянь, ме — Шишкин.

Шишкиныс вӧлі кутшӧмкӧ Емдінса отрядын комиссар пыдди ли мый ли.

— Ылӧдлан! Кодъяскӧ сэні карсаяс эмӧсь-абу?

— Эм Потапов, Журавлёв эм.

— Вай Журавлёвсӧ ыстыв, — шуа.

Журавлёвлысь гӧлӧссӧ ме тӧда да, сійӧ кӧ, мися, сэні — збыль гӧрдъяскӧд сёрнитам.

— Ме кывза, — шуӧ рочӧн кодкӧ телефонын. Гӧлӧсыс быттьӧ Журавлёвлӧн нисьӧ, абу нисьӧ.

— Тэ нӧ коді? — юала.

— Журавлёв.

— Кыдзи шуӧны нимнад да вичнад?

Кылӧ шуӧ: «Юасьӧ, кыдзи пӧ менӧ шуӧны, висьтавны абу нӧ?» «Эн висьтав, — кылӧ сылы воча шуӧны — тайӧ абу миян йӧз».

— Ог тӧд, кыдзи менӧ шуӧны, — висьталӧ телефонӧн Журавлёв (сійӧ и вӧлӧма). — Ті гӧрдъяс — еджыдъяс! — сэсся менӧ матьӧн ылӧджык мӧдӧдіс телефон пырыд...

Сёрӧн нин рытнас воис Ыбӧ Журавлёвыд ачыс да, ёна и сералім.

Нювчимсянь локтіс Чукичев Иван, вайис юӧр: карын пӧ еджыдъяс абуӧсь на, сэні пӧ кооперативсӧ грабитӧны, миян партизанскӧй отряд пӧ Лӧзымын, лӧсьӧдчӧ Паджгаӧ бӧрыньтчыны. Журавлёвлы тшӧктім Ыбысь вӧвъяс чукӧртны — «на всякий случай». Ӧдва, буракӧ, вӧв дас вит кымын сюрис, пывсянъяссьыс и быдлаысь вӧлі Журавлёв корсьӧма.

Телефон трубка сеті ме Чукичевлы, ачым воді гӧбӧч вылас ойбыртыштны (уна вой нин узьтӧм да, унмӧй кутіс личкыны менӧ).

Ог тӧд, дыр-ӧ ме сэні куйлі (прамӧй узьӧм, дерт, сэки эз вӧв), друг пырис керкаӧ Шишкин, повзьӧма, кашкӧ, висьталӧ:

— Спасайтчӧй ӧдйӧджык! Еджыдъясыд матынӧсь нин... Штабным миян ставнас пленӧ шедіс... Ме вӧрӧдыс веськыдалӧмӧн локті!

Мый сы бӧрын сэні кутіс вӧчсьыны — висьтавны он вермы! Ставыс шызис, быдӧн пышйӧны. Телефон разьӧны. Ми Чукичевкӧд кӧсйылім мунны, мыйкӧ кӧ лоас, ӧтик вӧв доддьын. Мыйӧн ме петі керкасьыс — толькӧ нин кылӧ горзӧм да шутьлялӧм:

— Но, но!.. Вӧтлы скачӧн!

Ме Ярковкӧд веськалі медбӧръя доддяс нин, некод нин некӧн оз вӧлі тыдав.

Межадорӧ мунім видзьяс вывті, воим сэтчӧ — некод нин абу, важӧн нин Визинӧ мунӧмаӧсь. Визинӧ воим — некод нин и сэні абу, пышйӧмаӧсь ставныс водзӧ. Визинын йӧзыс вӧлі новлӧны лавкасьыс кучикъяс.

Визин пос вылас и, туй вылас и, быдлаын вӧлі туплясьӧ военнӧй паськӧм-кӧлуй. Телефон ни нинӧм нин Визинын эз вӧв. Ме Ярковкӧд торъялі кӧнкӧ. Семьяӧс вошті (ме Ыбсянь найӧс мӧдӧдлі водзвыв; бӧрвылас сюрисны жӧ — олӧмаӧсь кӧнкӧ боки деревняын Визин дорын).

Ме ог нин помнит ӧні, кодъяс кодкӧ мунім Чукаыбӧ, пановтім Изьва-Печӧраысь пышйысьясӧс. Чукаыбсянь вуджим Кебраӧ, сэтісянь — Занулльӧӧ. Сэні вӧлисти суи ставнысӧ. А Чукичевӧс эг нин аддзыв: сійӧ веськыда гӧнитӧма Лальскӧдз да сетӧма телеграмма Устюгӧ. Занулльӧӧ Устюгсянь воис Губревкомса шлен — Быстрицкӧй.

Сэні олігӧн Лальсксянь локтіс отряд — 26 морт, сэсся лыжникъяс воисны, найӧ вайисны бур юӧръяс: Юденичӧс пӧ жугӧдісны, Врангельӧс пӧ зырӧны Чёрнӧй морелань. Найӧ мунісны Чукаыблань.

Штаб миян дзоньвидза кольӧма, Шишкин прӧста повзьӧдӧма мыйлакӧ миянӧс.

Ми регыд бӧр бергӧдчим Занулльӧысь. Декабр 1-ӧд лунӧ рытнас Сыктывдінкарӧ воим.

Медводдза удж вӧлі менам сэки: пуксим исполкомӧ пызан сайӧ Н. П. Анисимовакӧд да лӧсьӧдім «Гудрасьӧм» — «Гуся тӧвар Машӧ нуӧ»... «Аттӧ, дивӧ».