6 ВО СЫКТЫВДІНКАР МЕЗДӦМЛЫ

Квайт во сайын (1919 воын) коми йӧз вывті муніс ыджыд лёк — воліс Степан Латкин еджыдъяскӧд. Мый вӧлі ыстӧма паныд накӧд водзсасьны Сыктывдінкарсянь салдатъясӧс, ставныс сетчисны налы командирыскӧд — Прокушевкӧд тшӧтш. Миян коли сӧмын ичӧтик партизанскӧй отряд. Дерт, сійӧ ёна водзсасьны еджыдъяскӧд эз вермы, мый вермис кутіс сӧмын найӧс Сыктывдінкарӧ локтӧмысь, медым сэтысь удитісны петкӧдны унджык казеннӧй овмӧс кӧлуй.

Кык вежон чӧж партизанскӧй отряд кутіс еджыдъясӧс. Кор найӧ пондісны локны Сыктывдінкарлань, миян отряд эз повзьӧмӧн пышйы, а пыр косясигтырйи бӧрыньтчис. Ноябр 14-ӧд лунӧ Сыктывдінкар босьтісны еджыдъяс.

Гӧрдъяс бӧрыньтчисны Сыктыв вожӧ — Выльгорт, Лӧзым, Паджга, Ыб, Межадор, Визин, Чукаыб. Чукаыбысь водзӧ еджыдъясӧс эз лэдзны. Чукаыбын вӧлі кось. Еджыдъяслысь командирсӧ — капитан Прокушевӧс — сэні ранитісны кокас. Сэтчӧ воис миянлы медводдза отсӧг — 26 морт Лальсксянь. Сы бӧрын локтісны Яткасянь лыжникъяс. Еджыдъясӧс кутісны бӧр зырны. Межадорын вӧлі медбӧръя пыксьӧм налӧн. Сэтісянь сэсся найӧ эз нин сувтлыны косьӧн водзсасьны, пышйисны. Декабр 1-й лунӧ Сыктывдінкарӧ бӧр воисны гӧрдъяс, бӧр лӧсьӧдісны Сӧвет власьт.

16 лун ӧнія Коми обласьтлӧн шӧр карыс вӧлі еджыдъяс кипод улын. Бура ёна нин еджыдъяс тані вӧлі гудрасьӧмаӧсь кык вежон чӧжнас. Лӧсьӧдӧмаӧсь вӧлі земство; Латкин асьсӧ вӧлі лыддьӧ «Вологодскӧй губернаторӧн»; школаяс бергӧдӧмаӧсь бӧр важ ногӧн; сӧвет власьт дор сулалысьясӧс вӧлі тюрмаӧ пуксьӧдӧмаӧсь; прӧстӧй йӧзсӧ повзьӧдӧмаӧсь вӧлі да, кыв оз лысьтны шуны «важ» власьт йылысь, весиг «тӧварыш» кыв шуӧмысь полӧны вӧлі мыждӧмысь, — кор уисполкомса председатель (Напалков ёрт) бӧр воис карӧ, сійӧс стӧрӧжыс встретитіс татшӧм кывъясӧн: «Но, воин, господин председатель»...

Еджыдъяс пышйисны Эжва вожӧд вывлань да сувтісны Аныбӧ (130 верст Сыктывдінкарсянь). Накӧд косьяс вӧліны Пезмӧгын да Нёбдінын. Гӧрдъяслӧн сэки уси 14 морт, найӧс гуалӧма Сыктывдінкарӧ «братскӧй могилаӧ» (Степан вичко дорын, площадь вылын).

Унаӧн коми йӧз пиысь вӧлі чайтӧны: еджыдъяс пӧ бурджыкӧсь гӧрдъясысь, важ власьт пӧ лучшӧджык сӧвет власьтысь, овны пӧ лоӧ кокньыдджык... Мыйӧн еджыдъясыд мунісны коми йӧз сьылі вывтіыд, сэки найӧ казялісны, кодар власьтыс сулалӧ крестьяна дор, кодарыс озыръяс дор. Сэкисянь сэсся коми йӧз дзикӧдз нин бергӧдчис сӧвет власьт дор овны.

Бура дыр на еджыдъяс сулалісны Аныбын, дзикӧдз сетчисны мартын 1920 воӧ.

Талун тырӧ квайт во Сыктывдінкар гӧрдъясӧн бӧр босьтӧмлы. Сэки сійӧ вӧлі ичӧтик уезднӧй карӧн на. Ӧні Сыктывдінкарыд — став Коми муыслӧн сьӧлӧмыс: сэтісянь петӧ-разалӧ став коми культураыс, сэні дорсьӧ выль коми оласногыс, став коми кӧзяйствоыслысь восьтӧны сэні туйсӧ. Коми уджалысь йӧзлӧн ӧні асланыс автономия — стрӧитӧны олӧмсӧ ас ногӧн, ас кывйӧн. Дерт, озыръяссянь, «губернаторъяссянь» некор не аддзывны эськӧ вӧлі тайӧ ставсӧ коми йӧзлы.

Ӧні, кор сӧвет власьт олӧ ӧкмысӧд во нин, кор сійӧ кыптіс-ёнмис, кор сійӧс пыдди пуктӧны гырысь озыр государствояс — ӧні некод нин и коми йӧз пиысь оз шу — Сӧвет власьт лёк.