ВӦЧАЛӦЙ ШОНЫД КАРТАЯС

Шоныд картаын этшаджык кӧрым мунӧ

Миян крестьяналӧн пӧшти быдӧнлӧн скӧт видзанінныс (картаясыс) кӧдзыдӧсь да омӧликӧсь: стенас паськыд тшельяс, ӧшиньтӧмӧсь. Сы вӧсна скӧтыдлы пыр лоӧ сетны унджык кӧрым шоныд картаясын видзигӧн дорысь.

Мӧсъяслы кӧрымыд колӧ со мыйяс вӧсна: ӧти-кӧ, медым сійӧ эз омӧльтчы вир-яй вылас, мӧд-кӧ — йӧв лоӧм вылӧ. Медым мӧскыд вӧлі пӧт дай сетӧ унджык йӧв, колӧ сійӧс видзны шоныдын.

Кӧдзыд кӧ картаыд, скӧтыд кынмӧ. Шонтысьӧм вылӧ сійӧ сёйӧ кӧрымтӧ уна. Сідзкӧ лишнӧй турунтӧ лоӧ вердны, мед скӧтыд шоналӧ.

Миян мӧсъясыдлы шоча сюрлывлӧ туруныд пӧттӧдзныс. Сы вӧсна кӧдзыд картаясад кӧрымыд йӧв артмӧм вылӧ мунӧм пыдди вошӧ мӧс шонтысьӧм вылӧ.

Кӧдзыд да шоныд картаясын видзӧмӧн кӧ кык дзик ӧткодь мӧскӧс кутам вердны ӧтмында кӧрымӧн, аддзам — кӧдзыд картаын олысь мӧскыд мӧд мӧс сертиыс лысьтӧ йӧвсӧ нёльӧд либӧ витӧд юкӧнӧн этшаджык.

Сэсся картаясыд миян няйтӧсь, пемыдӧсь. Тулысладорын мӧсъясыд петасны картасьыс — да став тушаас комӧкӧн-комӧкӧн сибдӧма куйӧдыс. Няйт да пемыд картаыд зэв жӧ омӧль скӧтлы: быдсяма висьӧмыс налы сыысь шедлывлӧ. Кӧдзыд картатӧ он вермы сӧстӧма видзны.

Колӧ крестьяналы вӧчавны шоныд, югыд, сӧстӧм картаяс. Ляснияссӧ сэні колӧ вӧчны весйӧдӧн. Шоныд картаын скӧтлы этшаджык кӧрым мунӧ, дай долыдджык сэні овны. Татшӧм шоныд картасӧ Сӧвет союзын уналаын нин крестьяна вӧчӧны — казялісны бурлунсӧ.

Вӧчны кӧ выль карта, сійӧс веськыда нин шоныдӧн колӧ вӧчны — кокни тайӧ уджыд.

Позьӧ ёна пессьытӧг, уна вын воштытӧг вӧчны шоныдӧн важ кӧдзыд картаяс. Сы вӧсна медвойдӧр колӧ стенъястӧ кӧнӧпатитны, вӧчны топыд ӧдзӧс. Тӧлын сарайын пыр тырыс колӧ видзны турун либӧ идзас. Сэсся колӧ писькӧдны ӧшиньяс, вольсавны джодж, весйӧдавны лясни дай карта, стенӧ вӧчны неыджыд розь, медым сӧстӧм воздухыс (сынӧдыс) пыр вӧлі локтӧ. Ӧшиньяссӧ колӧ писькӧдны кык аршын да джын кымын вылӧджык джоджсяньыс. Джоджын колӧ лӧсьӧдны пӧвни да жӧлӧбъяс, медым куйӧд ваыс эз пуксьы джоджас.

Крестьянинлӧн кӧ мӧскыс ӧти дорысь унджык (куим-вит), картаас зэв бур быд мӧслы вӧчны потшӧс кодьӧс мӧсъяс лыд сертиыс: быд мӧс мед лоӧ торъя потшӧс сайын. Потшӧсъяссӧ колӧ вӧчны кыкнан стен пӧлӧныс дай вӧчны сідзи, мед мӧскыс вӧлі сулалӧ юрнас стенланьыс, а дзик карта шӧрас медым лоӧ коридор кодь. Тадзинад быд мӧслы ковмас вӧчны торъя лясни либӧ вӧчны ӧтикӧс стен кузялаыс. Татшӧм потшӧмнад быд мӧс кутас сёйны куш ас ныр увсьыс.

Коми крестьяна! Кӧсъянныд кӧ ті мӧслысь унджык бур босьтны, асьныд сетӧй сылы бурсӧ унджык жӧ, вӧчалӧй шоныд картаяс.

Диомидов.