ЙӦЗӦС ЮГДӦДАН УДЖ 8 ВОӦН
Октябрса революциялы кӧкъямысӧд во тыран лунӧ рабочӧйяслы да крестьяналы колӧ бӧраныс видзӧдлыны да тӧдмавны, мый найӧ тайӧ 8 вонас вӧчисны ассьыныс олӧм бурмӧдӧм кузя, Сӧвет власьтӧс ёнмӧдӧм кузя.
Ме тайӧ гижӧднас кӧсъя коми войтырлы петкӧдлыны, ёна-ӧ Сӧвет республикаясын бура пуктӧма уджалан йӧзӧс велӧдан, югдӧдан удж. Медым бурджыка гӧгӧрвоанныд тайӧ удж пуктӧмсӧ, татчӧ вӧчам со кутшӧм гижӧд:
| Велӧданінъяслӧн нимыс. | 1915 воын. | 1925 воын | ||
| Лыдыс | велӧдчысьыс. | Лыдыс | велӧдчысьыс. | |
| Посни школаяс | 93,436 | 6.175.997 | 71,567 | 5,821,872 |
| Шӧркоддьӧм школаяс | 1.261 | 394.578 | 19.776 | 2.616.389 |
| Гырысь школаяс | 49 | 61.104 | 177 | 171.000 |
| Гырысь йӧзӧс велӧданінъяс | — | — | 42.004 | 1.126.185 |
| Крестьяна костысь том йӧзӧс велӧд. | — | — | 250 | 7500 |
| Партийнӧй школаяс | — | — | 197 | 22,128 |
| Политическӧй школаяс | — | — | 1.328 | 51,214 |
| Посни челядьӧс видзанін | — | — | 1.146 | 60,000 |
| Батьтӧм-мамтӧм челядьӧс видзанін | — | — | 4.071 | 333,380 |
| Ставыс | 94.749 | 6.631.679 | 140,516 | 10209668 |
Ӧні ми аддзам, кутшӧм чорыда Сӧвет Республикаясын мунӧ войтырӧс югдӧдан удж. Татчӧ ещӧ колӧ содтыны мукӧд ногӧн йӧз югдӧдан удж нуӧдӧм йылысь. 1925 воын вӧлі: 1) лыддьысян керка — 19000, 2) народнӧй дом — 4566, 3) клуб (каръясын) — 5347, 4) библиотека — 10.774, кытчӧ волӧ лыддьысьысьыс 9.500.000 морт, 5) лэдзӧма торъя нима нига — 13.100, гижӧма 769.000.000 лист бок вылӧ, 6) медым уджалан йӧзыс пыр тӧдісны быдлунъя уджсӧ Сӧвет власьтлысь да Коммунист партиялысь, октябрса революциялы 8-ӧд во тыригкежлӧ лэдзам 586 торъя нима газет, став лыдыс — 7.351.23^Тадз гижӧма. — А.В./^.
Ми огӧ шуӧ унатор вӧчӧмӧн сӧмын велӧдчанінъяс лыд сертиыс. Миянлы дона — став велӧдӧмыс, йӧзсӧ югдӧдан уджыс оз важ моз мун да (кор озыр йӧз школа пырыс уджалысь йӧзӧс ас водзаныс копрӧдлісны).
Велӧдчысьыс миян унджыкыс рабочӧй да крестьяна костысь: найӧс медъёна велӧдам, кыдзи олӧм бурджыка пуктыны, мунны коммунизмлань. Регыд воас сэтшӧм кад, кор став гырысь удж бердас кутчысясны Сӧвет власьт дырйи велӧдӧм специалистъяс, рабочӧй да крестьяна костысь петӧм йӧз.
Медся нимкодь миянлы со мый: тайӧ уджсӧ кутім нин вермыны нуӧдны пӧшти Ленин ёрт тшӧктӧм серти, сійӧ шуӧм серти: «Йӧзӧс югдӧдан удж, код пыр ми кӧсъям вӧчны социализм, вермас бура да ӧдйӧ мунны сэки, кор сійӧ уджсӧ нуны отсалӧны миллион да миллион уджалысь йӧз». Найӧ ӧд, уджалысь йӧзыс, кутасны отсавны сӧмын сэки, кор кутасны тӧдны, кытчӧ нуӧ тайӧ уджыс.
Кутшӧма нӧ ми вермим сетны уджалысь йӧзлы гӧгӧрвоӧмсӧ югдӧдан удж йылысь да кутшӧма найӧ отсалӧны сійӧ уджсӧ нуӧдны?
Дерт, абу на тырмымӧн гӧгӧрвоӧмтӧ сетӧмыд да отсасьӧмыд. Оз на позь шуны тайӧ уджсӧ бурӧн. Да ӧд пыр жӧ ӧтарӧ бурмӧ. Ӧні овлывлӧны велӧдчысь челядь бать-мамъясыслӧн собранньӧяс, школа выставкаяс, докладъяс крестьяна водзын школа удж йылысь, мукӧдтор. Тайяс серти крестьяна гӧгӧрвоӧны югдӧдчан уджыслысь коланлунсӧ.
Колӧ шуны, миянын уджалысь йӧзӧс югдӧдан удж босьтчӧма зэв ӧдйӧ мунны водзӧ. Мӧдарӧ кӧ, колӧ уналаті на и бурмӧдны: 1) учительяслы жалӧванньӧ ичӧтджык (25−30 руб. тӧлысь), 2) велӧдан нигаяс этшаджык, 3) ичӧт школаясын велӧдан ногыс вӧлисти на заводитӧ лӧсявны, 4) оз тырмы школаын велӧдысьяс да абу на ставыс шогмана лыддьысян керкаясын юралысьясыс.
Водзӧ кежлӧ, ӧкмысӧд во вылӧ, Сӧвет власьт тайӧ удж йывсьыс шуӧ:
1. Быд боксянь бурмӧдны удж ичӧт школаясын: тырмымӧн сетны велӧдан нигаяс, ёнджыка тайӧ уджнас тӧдмӧдны уджалысь йӧзсӧ, ловзьӧдны уджсӧ волисполкомбердса войтырӧс велӧдан секциялысь.
2. Ёнджыка босьтчыны правительстволы отсасьны велӧдчысьяс шӧркоддьӧм да гырысь школаясын гӧль йӧз челядьлы.
3. Ёнмӧдны, паськӧдны гырысь йӧзлы грамота сетан удж, медым Ленин ёртлысь тшӧктӧмсӧ Октябрса революция дас во тыригкежлӧ нуӧдны помӧдз.
4. Лыддьысян керкаясын уджсӧ пуктыны сідзи, медым сійӧ вӧлі дзик ва пельса кодь, кытысь крестьяна вермисны гумлавны быд гӧгӧрвоӧмсӧ ассьыным олӧмсӧ кыпӧдӧм кузя Сӧвет власьт шуӧм ногӧн.
5. Медыджыд уджыс — медым войтырӧс велӧдан, югдӧдан уджыслысь коланлунсӧ вӧлі гӧгӧрвоӧны да нуӧдӧны унджык уджалысь йӧз.
Булышев.
