СТАВРОССИЯСА ЦЕНТРАЛЬНӦЙ ИСПОЛНИТЕЛЬНӦЙ КОМИТЕТСА 2-ӧд СЕССИЯ КЕЖЛӦ

(ЦИК-ын председателялысь Калинин ёртлӧн статья)

Ставроссияса Центральнӧй Исполнительнӧй Комитетса ӧнія воссян сессия (чукӧртчылӧм) вылын лоӧ сёрни дас ӧти тор йылысь. Лоӧны воддза сессияяс вылын моз докладъяс Нижньӧй Новгородувса губисполкомлӧн да Башкирскӧй Республикаса Исполнительнӧй Комитетлӧн.

Мукӧд сёрнияс письыс медтӧдчанаыс лоӧ со мыйяс йылысь.

Лоӧ кывзыны доклад, кыдзи муніс уджыс Сӧветъяс 3-ӧд съезд тшӧктӧмъяс серти крестьяналысь кӧзяйствосӧ кыпӧдӧм да ёнмӧдӧм йылысь. Тані лоӧ сёрнитны крестьяналы вӧр сетӧм йылысь, кыдзи бурджыка сувтӧдны тайӧ уджсӧ. Сэсся ковмас кокньӧдны (упростить) крестьяналы государствоса вӧрысь керъяс сеталӧм. Бур лоӧ, восьталам кӧ кер складъяс, медся нин ёна сэтшӧминъясӧ, кӧні вӧрыс абу либӧ зэв этша. Медым донтӧгджык кутасны сулавны пуяс, лоӧ сетны кокньӧдъяс (льготаяс) керъясысь дон босьтӧмысь.

Сессия вылын видлаласны 1925−26 вося бюджет (доход да рӧскод) да утвердитасны. Миян республикалӧн бюджетыс вель ёна соді: доходъясыс содіны 77 прӧчент, рӧскодъясыс — 43 прӧчент. Сідзкӧ миян ӧні рӧскодыс оз ло ыджыдджык доходсьыс, доходыс да рӧскодыс лоӧны ӧтмындаӧсь. Рӧскодъяссӧ содтӧма Йӧзӧс Велӧдан Народнӧй Комиссариатлы 30%, Социальнӧй Обеспеченньӧ Комиссариатлы 38%, Йӧзлысь Дзоньвидзалун кутан Комиссариатлы 41½ прӧч., Видз-му Комиссариатлы 51,4 прӧч. Видз-му уджалӧмлы отсӧг сетӧм вылӧ рӧскодсӧ содтӧма 200 прӧчент вылӧ.

Сессия вылын видлалісны уголовнӧй кодекс (уголовнӧй закон чукӧр). Уна статья серти мыждӧмсӧ чинтӧма, кокньӧдӧма. Чинтӧмсӧ вӧчны миянӧс тшӧктӧ олӧмыс. Шуам, имущество конфискуйтӧм лӧсьӧдсьӧ ёна ыджыд мыжысь нин, дай кодексас лоӧ шуӧма, кутшӧм мыжысь позьӧ босьтны имуществосӧ. Мукӧд мыжысь оз ло лыйлӧмъяс. Став кодексас мыждӧмсӧ чинтӧма, медся нин ёна пукӧдан срокъяс.

Лӧсьӧдӧма выль кодекс гӧтрасьӧм-верӧс сайӧ мунӧм йылысь, семья йылысь, опекунъяс йылысь. Тайӧ кодексас вӧчӧма сідзи, медым эськӧ кыдзи позьӧ кокньӧдны гӧтрасьӧм да бӧр торйӧдчӧм. Сэсся кодекс серти, кӧть и он гижсьы гӧтрасигад, лыддьыссьӧ сэтшӧм гӧтрасьӧмыс гижсьӧмӧн моз жӧ. Выль кодекс зільӧ отсавны выль бытӧн олӧмлы.

Дерт, сессия гӧгӧрбок ёна видзӧдлас гӧтрасьӧм, семья йылысь да опекунъяс йылысь кодекс вылӧ. Колӧ лӧсьӧдны тайӧ кодекссӧ сідзи, медым эськӧ сы серти мужчина да нывбаба косталӧм сямыс вӧлі бур да, лӧсьыд да, выль нога; медым кодексыс ӧнія олан бытнад бура видзис челядьӧс.

Со кутшӧм удж ковмас вӧчны ӧнія сессиялы.

М. Калинин.