КУСӦДІСНЫ РЫНЫШ

Волсяын (Сыктыв уездын) пӧжарнӧй кӧлуйыс кыдзсюрӧ шыблалӧма. Кишкаясыс (рукавъяс) сісьмалӧмаӧсь нин и быдсӧн. Пӧжар дырйи телегасӧ петкӧдісны, кыскисны сажень вит кымын. Телегаыс и... киссис.

Йӧла.

Сулалӧ зэв пелькиник да лӧсьыдиник пӧжарнӧй сарай. Видзӧдлан да, сьӧлӧмыд нимкодясьӧ: тайӧс ӧд йӧзыс асьныс артельӧн лэптісны, гӧгӧрвоисны — кусӧдчан кӧлуй зэр улын оз позь видзны, колӧ сылы кобув.

Кыскисны нимкодясигтырйи кӧлуйсӧ сарайӧ: телега лӧсталӧ, кусӧдчан машина дзирдалӧ, бӧчкаяс выльысь-выльӧсь.

Индісны мортӧс пӧжарнӧй кӧлуй видзны.

— Тайӧ — прамӧй мортыс, бура видзас, — шуасьӧны крестьяна.

Кӧлуй видзысь мортыд гӧгӧр видлаліс, кытшовтіс сарайсӧ пытшкӧссяньыс дай ортсысяньыс:

— Нинӧм. Лӧсьыд! — шуис. Тшем игналіс сарайтӧ.

— Он бара пыр, майбыр! Оз бара кӧтӧд ӧні зэрыд, — вашйӧдчигтырйи шуасьӧны крестьяна.

Ёна дыр сарайӧ некод дзик эз волы, эз восьтыв. Сӧмын том йӧз вой-вой сарай бердын олӧны, пукалӧны, ворсӧны, дурӧны-йирмуйтӧны.

— Колӧ жӧ эськӧ видзӧдлыны кусӧдчан кӧлуйтӧ. Колӧ телегасӧ мавтны, колӧ бӧчкаяссӧ пыкмӧдны. Дзикӧдз ӧд косьмасны, — майшасьӧны крестьяна.

— Но!.. Нинӧм оз ло, — шуас кӧлуй видзысь мортыд. Тӧдӧ сійӧ, он кӧ вӧрзьӧд кӧлуйтӧ, он кӧ вӧдитчы, дырджык олас.

...Йӧз варталӧны. Быдлаын рынышъясысь чепсасьӧ тшын. Коркӧ-некоркӧ ӧзйис ӧтик рыныш. Быдӧн пась ни кӧм, ки ни кок уськӧдчисны сарай бердӧ. Котӧрӧн кыскисны кусӧдчан кӧлуй видзысь мортӧс.

— Ӧдйӧджык, Ласей, сотчас став рынышыс дай сёрӧмыс!

— Нинӧм оз ло, — кыввидзас Ласей.

Гульс-гальс восьтісны сарай. Дзуртыштісны дзиръяс.

Уськӧдчисны бӧчкаяс дінӧ, вӧрзьӧдыштісны — бӧчкаяс гуль-голь киссисны. Дзик ставнас киссисны — быттьӧ пружина йылын вӧліны да пружинасӧ личкисны.

Ласей весиг «нинӧм оз ло»-сӧ эз удит шуны.

Витӧн кымын кутчысисны телегаӧн машинасӧ кыскыны.

— Кыскӧй, кыскӧй, нинӧм оз ло! — шуис Ласей.

— Киссяс бара! — шуӧны сылы.

— Нинӧм оз ло, кыскӧй!

Гургисны телега сарайысь. Паныд сылы вӧв вайӧны. Кыскисны телегатӧ сарай бердысь, сӧмын на калькалыштіс сарай дінсьыс дай... киссис. Ӧти кӧлеса Сибырӧ мӧдӧдчис, мӧд Америкаӧ, винтъяс турун пӧвстӧ дзебсисны.

— Ласей, телегаыд киссис! — горзӧны йӧзыд.

— Нинӧм оз ло, кыскӧй, — горзӧ Ласей.

— Кишкаыд тай нӧ пракмунӧма!

Шыяс ещӧ ёна лыбисны. Зыкыд!.. Сӧтыд!.. Матьыд!.. Ӧти кыскӧ кӧлеса, мӧд — бара кӧлеса, коймӧд — кымынясьӧма, корсьӧ винтъяс.

Быдсӧн бергалӧны, котралӧны. Быдсӧн горзӧны, быдсӧн висьталӧны, кывзысь некод абу.

— Ӧдйӧджык, ӧдйӧджык, ставыс сотчас!..

— Нинӧм! — оз тэрмась Ласей.

Коркӧ телега тэчисны, коркӧ мавтісны, коркӧ сэсся и мӧдӧдчисны.

Воис Степан. Став чужӧмыс са. Визувтӧ шорӧн пӧсь. Лолыс тырӧма.

— Мый нӧ, эсійӧ матьяс, сы дыра он локтӧй?!

— Вӧрзьӧдчам нин...

— Эштӧм бӧрас! Бикиньыс бырӧм бӧрын нин.

— Но-о-о!?. А ми тільсям, тэрмасям. Весьшӧрӧ и лои! — юр гыжйыштіс Ласей.

Со кутшӧм бура сувтӧдӧма Волсяын пӧжар кусӧдчан удж. Ок, эськӧ, босьт да леторосав татшӧм кусӧдчысьястӧ! Уналаын на ӧд, ме чайта, татшӧмыд.

Нокӧ, мукӧд вӧлӧсьтса волисполкомъяс, видзӧдлӧй — оз-ӧ тіянын кусӧдчан кишканыд сісьмы, абу-ӧ телеганыд да бӧчкаясныд киссьӧма?