КРЕСТЬЯНКА — НАРОДНӦЙ ЗАСЕДАТЕЛЬЫН СУД ВЫЛЫН
Крестьянкаӧс колӧ кыскыны общественнӧй уджӧ не толькӧ сӧветъяс пыр, мӧда-мӧдлы отсасян комитетъяс да кооперативъяс пыр, тшӧтш колӧ найӧс бӧрйыны народнӧй заседательясӧ. Нывбабаыд тшӧтш вермӧ судитныд, вермӧ овны суддяын да народнӧй заседательын.
Миян Коми обласьтын нывбаба-суддяыд ӧти на сӧмын, дай сійӧ уджалӧ ыджыд Обласьтувса судын. А народнӧй судад, коді матынджык крестьянкаяслы да кытчӧ частӧджык лоӧ шыасьлывлыны крестьянкалы, — весиг ӧти нывбаба на абу. Колӧ сэтчӧ тшӧтш бӧръявны-пуктавны нывбабаӧс. Народнӧй суддяяслы колӧ велӧдны ассьыныс нывбаба-уджалысьяссӧ, медым сэні велӧдчӧм бӧрын вермисны найӧ пуксьыны да уджавны народнӧй суддяын.
Кор кутасны бӧръявны народнӧй заседательясӧс, колӧ сэтчӧ унджыкӧс бӧрйыны нывбабасӧ-крестьянкаясӧс. Народнӧй заседательыдлы ӧд оз ков ёна тӧдны законъяс да статьяяс; колӧ сӧмын, мед сійӧ судитігас бурджыка кывзас делӧсӧ да бурджыка тӧдмалас — мыжа абу судитанторйыс да коді мыжа. Народнӧй заседательясыслы колӧ толькӧ отсавны суддяыслы правильнӧ судитны, висьтавны ассьыныс думсӧ, кыдзиджык судитны: чорыда али кокньыдджыка. Кор судыд судитӧ — сійӧ сэки вӧчӧ ыджыд государственнӧй удж — судыд ӧд приговорсӧ сетӧ Сӧветса государство нимсянь.
Кор крестьянкаыд уджалӧ народнӧй заседателяд, сійӧ тӧдмалӧ законъяссӧ. Срок кольӧм бӧрас вермас сетны ыджыд отсӧг аслас суседъясыслы да ас деревнясалы — висьтавлас, тӧлкмӧдас найӧс закон серти удж нуӧдны. Суд вылад уджалӧмыд сетас нывбабаыдлы ыджыд тӧлкалун: крестьянкаыд и политика йывсьыд кужас тӧдныджык и мукӧдторйысь. Овлывлӧ частӧ сэтшӧм делӧяс. Нывбабаӧс эновтӧма мужикыс, бабаыс корӧ отсӧг мужикыслысь челядьсӧ быдтыны. Мукӧддырйиыс овлывлӧ сідзи: суд вылад локтас крестьянкаыд, моздорас кага кутӧ, ки пӧлас кага, бӧжас ӧшӧдчӧма бара ичӧтик кага, налӧн батьыс мырдӧн соссьӧ, мед эз ло сылы вердны найӧс. Сэки нывбаба заседательыд вермас правильнӧджык, ӧшыбитчытӧг судитны: сійӧ ачыс мам да ёнджыка вермас тӧждысьны мукӧд мамъясыс да челядьясыс понда. Сэсся, шуам кӧть, кор юкӧны эмбур — сэні сідзжӧ ыджыд пӧльза вермас сетны крестьянка. А кор судитӧны самӧкур пуӧмысь, сэки ладӧнджык вермас судитны крестьянкаыд. Крестьянка-мам медъёна терпитӧ лёксӧ самӧкур пуӧмыслысь. Самӧкур пуӧмсьыс судитігӧн колӧ тӧдмавны — вӧчӧны ли сійӧ вузавлӧм вылӧ (мед озырмыны) али сійӧ пунысӧ лоӧ быть, мед эськӧ кыдзкӧ тшыг кулӧмысь семьясӧ видзны. Сӧветса законыд ёна мыждӧ вузавлысьяссӧ, кодъяс вузавлӧны озырмӧм вӧсна, да небыдджыка судитӧ омӧля олысь мортсӧ, кодӧс тойлӧ самӧкурсӧ пуны гӧльлуныс.
Татшӧмторсӧ позьӧ висьтавны зэв уна. Быд крестьянка, кор сійӧс кытчӧкӧ бӧръясны, первойтӧ думайтӧ: ог пӧ вермы некутшӧм бур сетны сӧвет власьтлы ни, менӧ татчӧ бӧрйысьяслы ни. Сэсся уджавны мыйӧн кутчысяс, пыр и гӧгӧрвоас: нывбабаыд тай вермӧ жӧ бура уджавныс. Вермас сідзжӧ и суддяавны.
Крестьянкатӧ омӧля на бӧрйӧны народнӧй заседательясад. Колян воӧ миян Сӧвет Государствоын нывбаба-заседательыс вӧлі 13 прӧчент (сё заседатель пиын 13 нывбаба), а дзик крестьянкаыс — 6 прӧчент сӧмын, мукӧдыс велӧдчӧмджык служитысь бабаяс да заводъясын уджалысьяс. Тадзи водзӧ кежлӧ оз позь кольны, колӧ унджык бӧрйыны нывбабаӧс — оз кӧ ло бӧрйӧма шӧрипӧв мужикъяскӧд, сё морт вылас нелямынсӧ век нин колӧ бӧрйыны. Заседательтӧ бӧрйӧны деревняясын, вӧлӧсьтъясын. Нывбабаясыд сідзи жӧ вермӧны бӧрйыны ас костсьыныс, кыдзи и мужикъяс. Колӧ ёнджыка висьтавлыны налы, мед эськӧ налӧн кыптіс окотаыс тшӧтш бӧрйыны, волыны скод вылас бӧрйысигас. Сӧвет законъяс дорйӧны крестьянкаӧс. Крестьянкалы колӧ ыстысьны законъяс вылас.
Локтан 1926 воӧ колӧ унджык бӧрйыны нывбабаясӧс-крестьянкаясӧс народнӧй заседательӧ. Вӧлӧсьтувса удж нуӧдысьяслы колӧ ӧнісянь жӧ висьтавлыны, кутшӧм пӧльза вермас вайны крестьянка сэні уджалігӧн.
Виттор Наталь.
