ВЕЖОН ЧӦЖӦН ВӦЛӦМТОРЪЯС
Францияын.
Съезд Вторӧй Интернационаллӧн тайӧ вежонас помасис. Медбӧръя заседанньӧ вылас съездыс кывзіс висьталӧм ӧти делегатлысь — Бауэрлысь. Сійӧ шуис: гырысь озыр государствояс пӧ пыр мӧвпалӧны СССР вылӧ войнаӧн кыпӧдчыны. Миянлы пӧ, социалистъяслы, колӧ быд ногӧн вермасьны, медым войнаыс эз ло. Колӧ пӧ тшӧктыны быд государстволы ёнджыка босьтчыны СССР-кӧд бурӧн овны. Кыдз-мый вермам пӧ колӧ озыр государствояслы миян воча кыпӧдны гӧлӧс: «Вештӧй кинытӧ Россия вылысь, энӧ нюжӧдчӧй сы дінӧ войнаӧн!» Сэсся Бауэр висьтсӧ помалігас нин шуис: кӧть пӧ ми тадзи сулалам Россия дор, а коммунистъяс водзын пӧ асьнымӧс огӧ на кутӧ увтыртны. СССР пӧ кӧсйӧ лӧсьӧдны социальнӧй революция оружйӧӧн да аслас Гӧрд армияӧн. Тайӧ бӧръя кывъяснас Бауэр кӧсйис шуны эськӧ: ми пӧ, социалистъяс, революциятӧ вермам вӧчны озыръяскӧд сӧгласуйтчӧмӧн... Этша нин сідзитӧ вӧчан! Дыр ковмас виччысьны, уна уджалысь йӧзӧс на капиталистъяс сэтчӧдз виасны да тюрмаясын сісьтасны. Сэсся Бауэрыд бара жӧ СССР йывсьыд неладнӧ висьталіс. Ми кӧсъям овны мирӧн. Гӧрд армиясӧ видзам сӧмын медым эз миян вылӧ уськӧдчыны озыръяс мукӧд государствояссянь. Гӧрд армия миян ӧні абу зэв ыджыд. Социальнӧй революцияыд СССР-ад эм нин, кӧкъямыс во сайын нин лолі. Мукӧдлаын сідз жӧ лоас. Уджалысь йӧзыс ӧд унджык озыръяссьыс-буржуйяссьыс. Дерт, буракӧ, куш киӧн налысь власьттӧ он босьт, ковмылас и оружйӧ гашкӧ босьтлыны уджалысьяслы. Косясьтӧг оз овлы революцияыд. Со мый колӧ тӧдны став «социалистъясыдлы». Налы оз ков отсасьныс буржуйяслы, кыдзи ӧнӧдз на вӧлі, а буржуйяс кипод увсьыс мездысьысь рабочӧйяслы.
Вторӧй Интернационаллӧн медыджыд вождьыс — ВАНДЕРВЕЛЬДЕ — пукалӧ орччӧн Бельгияса королькӧд сійӧ садйын. Ӧд сылы кутшӧм нимкодь! Вермасны нӧ татшӧм нырщикъясыд сулавны рабочӧйяс дор? Найӧ кувтӧдзныс кок пыдӧссӧ нюласны корольяслысь да буржуйяслысь.
Мароккоын
война пыр на мунӧ. Тайӧ войнаыслы сувтӧны унджык рабочӧйясыс нин паныд. Ӧні Парижын вӧлі ӧтувтчӧм уджалысьяслӧн съезд. Сэні вӧчӧмаӧсь постановленньӧ: тшӧктыны правительствосӧ пырысь-пыр дугӧдны Мароккоын воюйтӧмысь да военнӧй оружйӧ да снарад вӧчӧмысь.
Сирияын
восстанньӧ друзъяслӧн (сэтшӧм йӧз сэні) пыр паськалӧ. Найӧ пыр на вермисны французъясӧс. Неважӧн ӧти косьын французъяслы лоӧма пышйыны да кольны став оружйӧсӧ, припассӧ дай аэропланъяссӧ. Друзъяс ставсӧ сійӧ пасьвартӧмаӧсь-жуглӧмаӧсь. Ӧні друзъяс дінӧ ӧтлаасисны тшӧтш арабъяс.
Тадзи Францияӧс гӧгӧрбок нетшкӧны: пытшсяньыс — сэтчӧс рабочӧйяс, ортсысяньыс — колонияса йӧзыс кыпӧдчисны мездысьны сійӧ кипод улысь. Тырмас-ӧ Франциялӧн выныс быдӧнкӧд косясьны? Коркӧ-некоркӧ, дерт, лоӧ лэдзчысьны, эновтчыны сылы тайӧ уджсьыс.
Англияын.
Англияса рабочӧйяс тормошитӧны ассьыныс правительствосӧ. Тайӧ вежонас вӧлі англияса профсоюзлӧн съезд, 500 делегат вӧлі сэні — 750 сюрс рабочӧйяссянь. Съездыс тшӧктіс со мый вӧчны правительствоыслы: дон содтыны рабочӧйяслы, государство кипод улӧ босьтны шактаяс, кӧрт туйяс, муяс дон мынтытӧг; сетны СССР-лы тӧргуйтны кокньӧдъяс. Сэсся съездыс шуис отсавны колонияса уджалысь йӧзлы вермасьны Англиякӧд, мездысьны сы улысь. Тшӧктӧ сэсся рабочӧйяслы ёнджыка ӧтувтчыны да лӧсьӧдавны военнӧй организацияяс. Ми чайтам, Англияса правительстволы лоӧ тайӧ съездлысь шуӧмъяссӧ пыдди пуктыны. Ичӧтика ковмас сылы тшӧтш лӧньӧдыштны ассьыс збойлунсӧ и миян вылӧ война лӧсьӧдӧмысь.
Китайын.
Воссис конференция СССР-лӧн Китайкӧд тӧргуйтӧм паськӧдӧм йылысь. Медгырысь сёрнияссӧ конференцияыс кутас нуӧдны, кор Карахан ёрт бӧр Китайӧ локтас (Карахан ёрт ӧні отпускӧ петіс, локтӧ Мӧскуаӧ).
Кантонын
(лунвыв Китайын) гырысь смутаяс мунӧны. Сэні власьтыс революционнӧй йӧз киын да, мукӧд государствояс (медъёна Англия) быд ногӧн зільӧны сійӧс шыбитны. Озыръяс полӧны: Кантонсянь пӧ вермас разавны-паськавны революцияыс мукӧд обласьтъясӧ Китаяс. Лӧсьӧдлӧмаӧсь нин быдса заговор ӧнія власьтыс вылӧ, виисны нин гырысьджык йӧзсӧ — шленъясӧс Гоминьдан партияысь.
Смутаыс мунӧ став Китай пасьталаыс. Китайса уджалысь йӧз вермасьӧны мездысьны мукӧд государствоса озыръяс улысь, а найӧ отсалӧны Чжан Цзолинлы (китайса генерал, асьсӧ вузаліс сьӧм вылӧ капиталистъяслы да налы отсасьӧ рабочӧйясӧс лыйлыны-виавны). Став лёкыс Китаяс мукӧд озыр государствояс понда эськӧ мунӧ да, найӧ жӧ асьныс тшӧктӧны Китайса правительстволы пӧрадок ас муын лӧсьӧдны. Со ӧд кутшӧм наянӧсь!
Польшаын.
Неважӧн Польшаын бара кодъяскӧ виӧмаӧсь ӧтик провокаторӧс. Мыжаыс абу на сюрӧма. Польшаса панъяс, дерт, сыысь кутасны бара мыждыны коммунистъясӧс. Ми чайтам, регыд лоас суд коммунистъяслы Тейтельбаум провокаторӧс виӧмысь.
Гашкӧ бара, Ботвинӧс, Рутковскӧйӧс, Гибнерӧс да Кневскӧйӧс моз жӧ, кодъясӧскӧ судитасны казнитны. Быдторсӧ позьӧ виччысьны Польшасянь.
А видзӧдлам, мый судитасны кык коммунистӧс виӧмысь. Тайӧ лунъясӧ заводитчыліс нин
суд Мурашколы,
коді виис Багинскӧйӧс да Вечеркевичӧс таво март тӧлысь помын. Найӧс вӧлі вайӧны Россияӧ кык поляк вылӧ вежны, да Столбцы нима станция дорын пӧличаса начальник Мурашко найӧс лыйліс револьверсьыс. Водзвыв позьӧ шуны: судсӧ вӧчӧны дзик прӧста, йӧзыслы сӧмын петкӧдлыны: со пӧ ми быд мыжаӧс судитам. Дерт, Мурашколысь «мыжсӧ оз аддзыны» да мездасны (оправдайтасны) — кырныш кырнышлысь синсӧ оз кокышт. Весиг тай судыс абу сибӧдӧма Багинскӧй да Вечеркевич гӧтыръяссяньыс ыстӧм мортсӧ-а. Прӧста лоӧ и Грабскӧйлӧн (польшаса президент) ошйысьӧмыс: сійӧ Багинскӧйӧс да Вечеркевичӧс виӧм бӧрын шуис: «Мыжаяссӧ корсям да зэв чорыда судитам». Чорыда Польшаын судитӧны (казнитны) сӧмын рабочӧйясӧс, а найӧс виӧмысь ещӧ юрӧдыс на малыштасны.
Сэсся Польшалӧн пыр вочасӧн
казнаыс чинӧ.
Деньга доныс лунысь лунӧ усьӧ. Грабскӧй сёрнитіс Сикорскӧйкӧд (военнӧй министр), шуӧ вӧлі чинтыны рӧскод военнӧй удж нуӧдӧм вылӧ (сы вылӧ Польшалӧн джын сьӧмыс мунӧ). Сикорскӧй эз сӧгласитчы. Шуалӧны нин, Грабскӧй пӧ отставка сетас. Сы пыдди, шуӧны, лоас Сикорскӧй. Сійӧ ӧні пырис кулакъяс партияӧ — «Пяст» нима.
