ЮКТӦМ КЫЙДӦС
Кор пӧткаяслӧн пияныс кыпӧдчисны бордъяс выланыс, вотчыны ветлӧдлігъясӧ аскӧд куті пармаӧ новлӧдлыны Лыскоӧс. Тӧлка пон менам лоӧ — арнас ӧтнас нин мӧдіс корсьны да увтӧдны уръясӧс да весиг и дозмӧрӧс.
Ӧтчыд, тайӧ вӧлі ноябрь праздникъяс дырйи, Модякӧд понъясӧн вӧравны мунім. Уръяс тайӧ кадас пасьнысӧ вежӧмаӧсь нин тӧвся вылӧ, да медсясӧ на вылӧ надеяӧн и петім, а сэсся ӧд — мый шедыштас: сьӧла кӧть тар, а мойвиас кӧ и — дозмӧр.
Шожымкалань нырвизь кутам, Никӧнорлӧн вӧр керкаас, мися, узям да мӧд лунсӧ дорвыв на вӧралам. Веськыдасӧ сэтчӧдз матын, сизим километр сӧмын, да та вӧсна кытшола туй бӧрйим — Мелёв видзьяс пыр. Сэті пӧшти куим пӧв ылынджык, вӧралӧм сорӧн лунтыр тырмас мунны.
Оз тшӧкыда, но ӧтилаын-мӧдлаын понъяс и увтчалӧны, кыпӧдлӧны урсӧ пу йылӧ.
— Шарик со менам увтыштіс, Шарик! — пон гӧлӧс кылас да пыр и шуас Модя.
— Шарикыд тай и эм, но мыйлакӧ зэв ёна вӧснялӧма гӧлӧсыс, дзик Лысколӧн кодьӧдз, — вашъяла тадзи, тӧда Лысколысь увтчӧмсӧ да.
Здук кольӧ, кор сэсся и збыльысь Шарикыс кыз гӧлӧссӧ сетас.
— Вот, ӧні и Шарикыд тшӧтш увтӧ. Кылан бувгӧмсӧ. Воис жӧ кыськӧ... Дась вылас...
Но татшӧм сёрнисӧ ог вензьӧм понда нуӧдӧй. Кыкнаннымлы окота ассьыным понъяснымӧс ошкыштны. А кыйдӧссӧ, сідзсӧ, ӧта-мӧд вылӧ вежавтӧг шӧриӧн пыр юкам. Ӧтчыд Модя лыйӧ, мӧдысь ме. Мелёв баракъяс дінӧдз воим да кыкнаннымлӧн нопйын пара урӧн нин вӧлі, а Модялӧн — нӧшта и сьӧла. Сьӧлаыс, сюрӧ кӧ, дерт, нимкодьджык, но и урыс колӧ: кучик вылас «Заготживсырьё» складысь дрӧб-порок сетӧны.
Мелёв баракъяс дінӧ лун шӧр гӧгӧр воим. Кык ыджыд стрӧйба, зэв нин важӧсь, ӧшинь-ӧдзӧстӧмӧсь да весиг вевтыс и йиркыс некоднанас абуӧсь — варкалӧмаӧсь-киссьӧмаӧсь пытшкӧсас. А коркӧ, войнаӧдзыс, тӧвнас сэні овлӧмаӧсь йӧз, тшӧтш и батьяс: колхозсянь сортовка кер лэдзлӧмаӧсь орчча гулыд ягсьыс.
Бергалыштім баракъяс дорас, пытшкас пыралім, а сэсся и яг вылас кыскасян туй кузяыс кайим. Керас местаас вӧрыс гежӧд, пуяссӧ бӧрйӧмӧн пӧрӧдлӧмаӧсь да. Яг вылас пев пом гырся гырысь туся пув воӧма, веж петкӧдлӧ.
Пӧттӧдз сёйим шома-юмов сьӧдгӧрд пувсӧ. Китырӧн-китырӧн розъяссьыс нетшкам. Уна пувйыс, но эг ӧд вотчыны локтӧй, а вӧравны.
— Мунам нин, — чуксала Модяӧс, — дзикӧдз тай ылалін пувъяс.
— Часлы, часлы, — шуӧ, — ещӧ неуна сёйыштам... Зэв нин чӧскыд.
Вотӧсыс дугдіс нин ковны, нем вӧчӧмысь, Модяӧс виччысигмоз, матыстчи сывтыръя кос пожӧм дінӧ, чатӧртчылі йывланьыс — шапкаӧй уси!
— Пескыс, майбыр, Модя! Кык додь конда пес сюрӧ, но он на босьт, гортсянь ылын зэв.
— Ы-ы, — видзӧдліс жӧ пу вылӧ Модя. — Быдмылӧма тай со...
— Но, лок нин, мунам! — сапӧга кокӧн бӧрвыв чужъялышті кондаас. — Модя, Модя, видзӧд, видзӧд, ур, ур! — шмонита.
Пуас лыс ни кырсь, чужъяла, вывлань ог и видзӧдлы, ог и чатӧртлы юрӧс йывланьыс.
— А ме тайӧс лыя, — шуис Модя, нетшыштіс пельпом сайсьыс пищальсӧ, октіс куроксӧ дай гымӧбтіс конда йылас.
Аминьӧй! Ӧти ув вылын, помланяс, тулан вӧлӧм пукалӧ. Лыйӧмысь сійӧ песовтчыліс да шнёпкысис-уси менам кок улӧ. Эг и гӧгӧрволы, а кондаыс гыркса вӧлӧма. Сэні и узьӧ, вӧлӧм, туланыс. Кор куті чужъявны пуас, сійӧ петӧма, а воштысьнысӧ некытчӧ: пуясӧдзыс ылын, чеччыштны мӧд пуӧдз оз вермы и лэччынысӧ, ме уліас сулала да, оз лысьт. Йӧрмис да со и веськаліс лыйӧм улӧ миян пармаын тайӧ меддона куа мича зверыс.
Урлӧн куысь, медвылын сорта кӧ, сизим шайт вӧлі сетӧны сійӧ кадас, а туланысь — сё сизимдас! Меддона небыд зарниӧн шуӧны кучиксӧ. А кыйны тайӧ зверсӧ абу кокни. Оз миянлӧн кодь, а зэв ныриса пон колӧ. Сюсь пӧ зэв туланыс. Опонь дедлӧн и Шожымысь Никӧнорлӧн сёрниясысь кывлывлі: лунтыр пӧ парматі кытшлӧдлас, понъясӧс унаысь ылӧдлас, а оз на быд пӧрйӧ и сюр. А миян со дуригмоз веськаліс.
Модя котӧрӧн локтіс усьӧм зверь дорӧ, кватитіс сійӧс да син лапнитлігкості и дзумгис мешӧкас. Бура сёрниӧн прӧмыс юкӧм пыдди нопсьыс босьтӧма ӧти урӧс да шыбитіс менам кок улӧ.
— Бура увтан, Пашӧ! Босьт урсӧ, тайӧ тэныд премия, и водзӧ тадзи увт, индав зверьяссӧ, а ме лыйла. Этайӧясысь, видзӧда да, абу уна тӧлкыс! — гогнитіс юрнас Шарикланьыс.
Тадзи делӧыс бергӧдчис, да менам кыв-ворӧй весиг вошлі. Кымынысь ӧтлаын вӧравлім да кыйдӧсӧн пыр шӧри юксьылім, а со, вӧлӧм, суседӧй кутшӧм! Сьӧла-урнад юксьӧ, а зэв дона куа зверыд шеді, да пыр и асаліс. А меным кӧ унджык коркӧ сюрлывліс прӧмысыс, ме юксьывлі, пыр ӧтмындаӧдз вайӧдча, тар, шуам, сюри — кык сьӧла мында нин сійӧ артавсьӧ... А со, вӧлӧм...
Менсьым мыйкӧ быттьӧ гусялісны. Немтор эг вермы шуны, шутёвті понлы да мӧдӧдчи гортлань.
Вывті любӧысла либӧ полӧ ӧтнас, Никӧнорлӧн вӧр керкаас узьнысӧ, метӧг Модя абу жӧ кайӧма. Сійӧ рытнас и аддзылі: юкмӧсысь ведраӧн гортас ва пыртіс.
Тайӧ лунсяньыс Модякӧд, непӧштӧ вӧравны, школаӧ ӧтлаын ветлӧмысь вель дыр кежлӧ дугӧдчылі. Лӧгасьнысӧ кӧ немторйысь, мӧдысьсӧ пу вылас ӧд вермим некоднанным не видзӧдлыны, мый сэтысь, конда йывсьыс, кыйӧднысӧ? А вот тадзи артмис, да и думайтсьыны кутіс: «Асланьыс куралысь, горш мортыд кутшӧм нин сійӧ ёрт? Мӧдысь мыйкӧ вермас и збыль гусявны, а коймӧдысь, аслыс кӧ сыысь ыджыд буртор чуктас, вермас на кокньыда и вузавны».
Миян костті быттьӧ сьӧд кань котӧртіс, ёртасьӧмысь кӧдзӧдіс. Сёрнитны, дерт, сёрнитім, ичӧт грездын олігӧн, да нӧшта и суседкӧд, кыдзи он сёрнит, а мед ёртасьны? Эг ёртасьӧй.
