ЯРАНЪЯС КЫПТАСНЫ ВОДЗЫН МУНЫСЬ СЮСЬ ЙӦЗ ВЫЙӦДЗ
Олӧны яранъяс зэв паськыда, Сибыр да Европа войвылын, кӧдзыд тундраын. Кӧть эськӧ и шуӧны ставнысӧ найӧс яранъясӧн, да найӧ мӧда-мӧдсӧ оз нин гӧгӧрвоны. Важӧн нин разалӧмаӧсь, торъялӧмаӧсь да, кывъясныс вежсялӧма. Ӧні найӧ торъялӧны вит пельӧ. Сэсся и посни торъяс пытшкас эм уна ассикаса сёрни.
Коми обласьтын яранъяс олӧны Большеземельскӧй тундраын. Пасьтаыс тундраыслӧн 80.000 кв. верст гӧгӧр, 5 Чуваш республикаысь ыджыдджык. Олӧ сэн яраныс 4.000 гӧгӧр (некод на абу вермӧма бурасӧ артавныс. Сэсся ветлӧны пыр. Революция дырйи унаӧн Сибырӧ ветлісны).
Яранъяслӧн ыджыд, ён, ӧтпомся овмӧса, ӧти власьта котыр эз артмы. Большеземельсаясыс мукӧд Печӧраса олысьяскӧд (рочкӧд да комикӧд) вӧлі гартчӧны изьваса коми капитал гӧгӧр.
Кыз яраныс оз овны ӧтиклаын, став овмӧснаныс пыр ветлӧны тундра кузяыс. Кынӧмпӧт перйӧны кӧр видзӧмӧн медъёнасӧ, сэсся неуна вӧралӧны да чери кыйӧны.
Уна во сайын нин, коми йӧзысь водзджык, яранъяс сюрліны рочьяс улӧ.
1822 воын найӧс мынтісны салдатын служитӧмысь да кыв вылас сетісны ассьыныс ас кост олӧмсӧ лӧсьӧдны, бӧрйӧм йӧз пыр, сӧмын роч государство улад аслыныс вӧчныс унатор эз вермыны.
Ыджыдалісны яранъяс вылын югыд кизяяс. Вӧлі тіравны (повны) кутасны, югыд кизьтӧ да кокардатӧ аддзасны да, сэтшӧма повзьӧдлӧмаӧсь коньӧръясӧс. Век вӧлі ылӧдлӧны да чукӧртӧны на пиысь ас зептаныс.
Ёна ӧбӧдитісны роч да коми купечьяс. Винаӧн вӧлі ылӧдлӧны кӧръяссӧ да кӧр куяссӧ. Зарни сьӧм пыдди — ыргӧн сетлывлӧмаӧсь. Быдсяматор вузавлӧмаӧсь вывті донӧн, а яранъяслысь ньӧблӧмаӧсь зэв донтӧг. Сэсянь унаӧн корысьӧ воисны, кынӧмпӧт лои перйыны озыръяслысь кӧр видзӧмӧн.
Татшӧм ногӧн чиркӧмыд, ӧбӧдитӧмыд гӧльмӧдӧмысь кындзи сетіс нӧшта уна пӧлӧс висьӧмъяс.
Революция пусь-пасьвартіс став важ оланногсӧ. Яранъяс аслыныс кооператив лӧсьӧдісны. Война дырйи налӧн олӧм тшыклі, эз кутны нинӧм ньӧбны-вузавны да. Война да революция бӧрын бара кутісны босьтчыны, сувтны кок йыланыс.
Сӧвет власьт видзӧ чиркӧмысь, отсалӧ овмӧдчыны, котыртӧ, висьӧмъяскӧд водзсасьӧ, сюсьлун сетӧ, кӧсйӧ кыпӧдны, дай кыпӧдас мукӧд сюсь йӧз выйӧдз.
Медым ставсӧ тайӧ вӧлі кокньыдджык вӧчныс, Сӧвет власьт лӧсьӧдӧ яранъяслы аслыныс кар.
Большеземельскӧй тундра кузяыс, яранъяс оланін пырыс визувтӧ Уса ю (усьӧ Печӧра юӧ) 400 верст кузя кымын. Уса кузяыс позьӧ паракодӧн ветлыны.
19 верст сайын Уса вом дорсяньыс эм ыджыд яран вӧлӧсьт — Колва. Колвасянь эм гӧгӧр ва туй.
Колва — яранъяслӧн медыджыд вӧлӧсьт, 1920-ӧд воын 79 семья сэні вӧлі. Эм нӧшта мӧд вӧлӧсьт — Петрунь (Бӧлбан). Сэні сӧмын 29 семья да сэсся ёна бокын.
Сӧвет власьт яран коддьӧм йывсьыс тӧждысьны лӧсьӧдӧма Мӧскуаын комитет. Коми обласьтувса Исполком дінын эм жӧ. Тайӧ кык комитетыс и лӧсьӧдӧны Колваас карсӧ.
Сэні ӧні эм сӧмын ӧтик школа. Велӧдчысьыс 29 морт. Сэсся школа яранъяслы некӧн на абу. Сюсь, велӧдчӧм йӧз яранъяс пӧвстысь абу на.
Миянӧс, коми йӧзӧс, видлывлӧны яранъясӧс ӧбӧдитӧмысь. Дерт, коми купечьяс ылӧдлісны дай ӧні на ылӧдлӧны, сӧмын и комисӧ эз жалитлыны — коми купечьяссӧ ми яранъяс моз жӧ синмӧн огӧ вермӧ видзӧдны.
Август 25-ӧд лунӧ Педтехникум керкаын вӧлі та йылысь сёрни. Сэні вӧліны Мӧскуаысь кык профессор (ёна велӧдчӧм йӧз): Налимов (коми, Выльгортысь) да Янович.
Коми йӧзлы тшӧтш нимкодь. Сиам, мед сӧвет власьтлы удайтчас войвывса кольӧм йӧзӧс водзын мунысь йӧз выйӧдз лэптыны!
Додзса.
