ЁГ ТУРУНКӦД ВЕРМАСЬӦМ

Муясным миян зэв ёгӧсь, позьӧ шуны — унджык кӧдзаясным джынвыяныс ёг турунӧсь.

Вредыс ёг турунысь нянь кӧдза да пуктасъяс пиын зэв ыджыд:

1. ёг турун босьтӧ муыслысь вынсӧ, коді колӧ няньлы да пуктас быдтаслы;

2. босьтӧ сідзжӧ васӧ мусьыс, косьтӧ сійӧс;

3. сайӧдӧ быдтасъясӧс шондіысь;

4. ёг турунсянь паськалӧны быдтас сёйысь лёльӧяс (гагъяс), зэв бур оланін налы ёг туруныс да;

5. ёг турун мешайтӧ няньлы воны;

6. ёг турун вӧсна урожай чинӧ; вывті кӧ нин уна ёг туруныс, вермас дзикӧдз бырӧдны урожайтӧ.

Сы понда ёг турункӧд колӧ мый верман вермасьны, бырӧдны сійӧс.

Вермасьны позьӧ кык ногӧн: ӧти-кӧ, кӧдзтӧдз на лӧсьӧдчӧмӧн, мӧд-кӧ, бырӧдӧмӧн быдмигас нин.

Ӧти ногнас со кыдзи колӧ вермасьны.

1. Кӧйдыс весалӧмӧн — пӧльза таысь ыджыд, нинӧм нин торъя висьтавны, сідз нин гӧгӧрвоана.

2. Колӧ кужны лӧсьӧдны куйӧдтӧ: унаысь мукӧд вердӧны скӧтнысӧ медбӧръя сорт няньӧн, коді тай тӧлӧдчигӧн сюрӧ нянь бӧжӧ. На пиын овлӧ быдсяма ёг турун кӧйдысыд, сійӧ весиг скӧтӧн сёйӧм бӧрын петӧ ортсӧ чужанлунсӧ воштытӧг, куйӧдкӧд тшӧтш веськалӧ муӧ да сэні сэсся и чужӧ. Сы вӧсна колӧ нянь бӧжтӧ вердтӧдзыс изны либӧ пӧсь ваӧн киськавны, медым ёг кӧйдысъясыс кулӧны.

3. Оз ков вольсавлы скӧт улӧ вывті ёгӧсь идзас.

4. Оз ков петкӧдны му вылӧ свежӧй (идзаса) куйӧд, колӧ ёна сісьмӧмӧс, сэки сӧмын ёг кӧйдыс муын вермас воштыны ассьыс чужанлунсӧ.

5. Колӧ канаваясысь, межаясысь да туйяс вылысь бырӧдны ёг турун ытшкӧмӧн кӧйдысавтӧдз на, мед насянь оз ёгӧссьы муясыс. Вужсянь быдман ёглысь коканавны вужъяссӧ да сотны.

Мӧд ногӧн вермасьӧм ёг турункӧд лоӧ татшӧм:

1. ёг нетшкӧм (полка); 2. картупель, скӧт вердан сёркнияс да турун кӧдзӧмӧн вежлавны муястӧ; 3. коськӧмын ёг бырӧдӧм; 4. скӧт видзӧмӧн.

Нетшкывлӧны ёг турун сӧмын шабді да кӧнтусь пиысь. Медлӧсьыд сійӧ вӧчны, кор муыс небзьыштӧма — шуам, зэр бӧрын, ёг турун сэки нетшкыссьӧ кокньыда вужнас.

Картупель да скӧт вердан сёркнияс вӧдитігӧн ёг туруныд бырӧ: мутӧ весалӧны, небзьӧдӧны сэки да. Тайӧ быдтасъяс оз вермыны бура быдмыны му весавтӧг да небзьӧдтӧг.

Кӧдзӧм турунъяс (бобӧнянь, тимофеевка) сука да пашкыра быдмӧмысла пӧдтӧны ёг турунӧс быдмӧмысь.

Медбура позьӧ бырӧдны ёг турун коськӧм вылысь. Медводдзаысь коськӧм гӧрӧны арын. Тӧвнас, кӧдзыд улын ёг туруныд кулӧ. Тулысын коськӧмтӧ кыдз позьӧ водзджык колӧ пинёвтны, медым муыс небзяс, оз косьмы. Тадзи вӧчӧмӧн му вылын ёг турун кӧйдысыд муад регыдджык чужас, сэсся мыйӧн коськӧмыд кутас вежӧдны (ёг туруныд петас) — колӧ сэки сійӧс гӧрны плугӧн, ляпкыдика лӧсьӧдӧмӧн.

Ярӧвӧй улӧ му лӧсьӧдігӧн ёг турункӧд вермасьны позьӧ тадзи: пыр, сю идралӧм бӧрын, му гӧрӧны зэв ляпкыда — вершӧк 1−1½ судта кымын, векньыдик пластӧн. Тадзи небзьӧдӧм му вылын ёг турун регыдджык петалӧ, сэсся вежон 3 мысти гӧрӧны тыр джудждаӧн, сы бӧрын выльысь петалӧм ёг турун кулӧ тӧвнас, кӧдзыд улын.

Тулысын кӧдзтӧдз войдӧр мутӧ бара жӧ колӧ гӧрны. Му вылын скӧт видзӧм мыйтакӧ отсалӧ ёг турун бырӧдны, сӧмын сійӧн оз дзикӧдз быр, а быдман сила туруныслысь чинтӧ. Бурджык лэдзлыны ёг турун бырӧдӧм вылӧ йирсьыны ыжъясӧс, найӧ улітіджык йирасны да ёнджыка ёг туруныд вермас бырны.

Унджык пӧльза лоӧ ёг турункӧд вермасьӧмысь, тайӧ удж бердас кӧ кутчысясны крестьянаыс став обществосьыс, а ӧткӧн-ӧткӧн сьӧкыд лоӧ. Сытӧг кӧть ӧтик му ёг туруна, вермас сэсянь паськавны мукӧд муяс вылӧ.

Агроном Щекин.