ГЫРДӦН МЫТИТӦМ
(Коми дядьӧлы да тьӧткалы)
Быд арын кӧнсюрӧ сиктъясын коми йӧз висьӧны гырдӧн мытитӧмӧн. Унаӧн на пытшкысь усьӧны эбӧс вылысь зэв дыр кежлӧ, кодсюрӧ и кулӧ.
Таво бара нин пондісны висьны тайӧ висьӧмӧн, дай ёнакодь.
Медвойдӧр висьӧмыс пондас орйӧдлыны кынӧмтӧ, мортлы лоӧ шог, оз чӧсты сёян-юан, сэсся заводитчас мытитӧдны. Лун 2−5 мысти висьысь мортӧс котрӧдлӧ асмогасьны 20-ӧдз−30-ӧдз луннас (мукӧд и унджыкысь), гырд сора слизь кындзи нинӧм оз пет. Быд пуксьылӧмын зэв ёна пычиктӧдӧ, кынӧм доймӧ, уна висьысьлӧн бӧрвылас ӧшйӧ сювйыс. Чорыда висьӧм бӧрын морт оз вермы уджавны тӧлысь кык и дырджык.
Эм уна пӧлӧс микроб, код понда морт висьмӧдчӧ гырдӧн мытитӧмӧн, миян оланінъясын медъёна да медчорыда висьӧны ӧти пӧлӧс микроб понда (бацилла «Шига-Крузе»-ӧн шусьӧ), коді мортлы шедӧ вомӧд со кыдзи:
1) висьысь мортлӧн асмогыскӧд тшӧтш петӧ и микробыс; кытчӧ инмас асмогыс — дӧрӧмӧ, гачӧ, вольпась кӧлуйӧ, крӧватьӧ — ставсӧ заразитас висьӧмӧн. Ӧні босьтан кӧ кинад асмогӧн ляксьӧм кӧлуйсӧ, вермас заразаыс чуньяс вылӧ либӧ гыж костӧ кольны, а сэсянь зэв кокньыда сёйиг-юигӧн веськалӧ рушку пытшкӧ.
2) Мукӧддырйи висьӧм бӧрад на сювъясас да сӧп гадь пытшкас вель дыр кежлӧ микробъясыс кольлӧны; сэтшӧм мортыс быд асмогасигӧн висьӧмсӧ разӧдӧ быдлаӧ; асмог вывсьыс заразаыс зэрӧн, кокъясӧн да мукӧд ногӧн вермас веськавны юкмӧсӧ, юӧ, а сэсянь пузьӧдтӧм ва юигӧн бара жӧ рушкуӧ. Зэв ёна колӧ повны гутъясысь: найӧ тушанас да кокъяснас новлӧдлӧны заразасӧ сёян кӧлуй вылӧ.
3) Заразнӧй дӧрӧм-гач мыськалігӧн песласьысьяс вермасны висьмӧдчыны, оз кӧ пондыны сӧстӧма видзны ассьыныс кияссӧ. Кор пеж васӧ койӧны кильчӧ бокӧ, юкмӧс бердӧ либӧ градъяс вылӧ, кӧні быдмӧны пуктасъяс — сэки висьӧм вермас паськавны ваӧн да пуктасъясӧн дзоньвидза йӧз вылӧ.
Кыдзи висьӧмыс мортӧс жугӧдӧ?
Мыйӧн микробыс веськалас рушкуад да лэччас кыз сювъясӧдз — сэні пондас овмӧдчыны: микроб олан бердын сювъяс гырдмӧны, сэсся сювъяс заводитчасны пыктыны, бӧрвылас тырӧны язваясӧн. Микроб вочасӧн пыр рӧдмӧ; кымын уна микроб лоӧ сюв пытшкын, сымын унджык лоӧ сэні язваыс, сымын унджык веськалӧ морт гырд пытшкӧ микроблӧн ядыс (ачыс микробыс гырд пытшкас оз пыр).
Кор язваас веськалас кӧть зэв ичӧтик асмог тор, сійӧ зэв ёна дойдас язвасӧ, висьысь мортыд сэки котӧртас ывлаӧ, вермӧ кӧ на ветлыны ас кокнас, сӧмын пычкысьӧм бӧрын гырд да слизь кындзи нинӧм оз пет. Мукӧдыслӧн овлӧ тшӧтш ор (
Медъёна висьӧны посни челядь да пӧрысь йӧз.
Мыйӧн казяланныд семья пытшкысь висьысь мортӧс — сійӧ жӧ лунын вайӧй больничаӧ; оз кӧ позь нуны ылын понда — торйӧдӧй висьысьсӧ (позьӧ кӧ) мӧд комнатаӧ да ветлӧ сёрнитны сы йылысь доктор дінӧ либӧ пельшӧр дінӧ. Кор кутанныд тӧдны, кыдзи шедӧ висьӧмыс, сэки зэв кокньыда позьӧ асьтӧ видзны. «Коми Сиктӧ» № 3, май 1-ӧд лунӧ гижӧма, мый колӧ вӧчны, медым висьӧмыс оз шед.
Врач Вахнин.
