ГӦРД АРМИЯ ДА КРЕСТЬЯНА

Сӧвет власьт кыдз-мый вермӧ зільӧ ӧдйӧджык кӧзяйство лӧсьӧдны, тӧждысьӧ овмӧс кыпӧдны, эмбур чукӧртны. Некутшӧм дум абу воюйтӧм йылысь, Сӧветса государство некодлысь оз кӧсйы муяс мырддьыны, важ саръяс моз, озыръяс моз. Ми быдӧнкӧд кӧсъям мирӧн-бурӧн овны.

Сӧмын мукӧдъяс, озыр государствояс, пыр видзӧдчӧны миян Сӧветса республика вылӧ уськӧдчыны, найӧ синнаныс оз вермыны видзӧдны рабочӧя-крестьянаа государство вылӧ. Пыр найӧ кӧсйӧны выль война панны миянкӧд.

Сы вӧсна и миянлы лоӧ видзчысьны, видзны врагъясысь ассьыным республиканымӧс. Сы вӧсна и Гӧрд армия лоӧ видзны миянлы. Гӧрд армия видзӧмыс уджалысь йӧзлы зэв дона сувтӧ — унджык налогъяс лоӧ сюйны.

Сӧвет власьт пыр тӧждысьӧ, кыдз эськӧ чинтыны уджалысь йӧз вылысь налогсӧ. Во нёль-ӧ-вит сайын миян Гӧрд армияын вӧлі вит миллион да куимсё сюрс (5.300.000) салдат. Мыйӧн война ланьтыштіс, Сӧвет власьт пырысь-пыр жӧ кутіс Гӧрд армия чинтыны. Ӧні миян Гӧрд армияын лыддьыссьӧ сӧмын витсё квайтымын кык сюрс (562.000) морт ставыс — дасӧд юкӧныс воддза серти. Тайӧ зэв нин ёна чинтіс рӧскодсӧ, ёна и налогъяс сы вӧсна чинісны.

Гӧрд армияын служитны ӧні ёна кокньыд важ армияын дорысь. Важ армияад вӧлі велӧдӧны паличӧн да кулакӧн. Ӧні кывйӧн да нигаӧн. Ӧнія армияыд — школа. Гӧрдармееч ӧні оз лыддьыссьы важ моз «нижньӧй чинӧн», сійӧ ӧні — ӧткодь праваа сӧвет республикаса гражданин. Гӧрд армияын велӧдӧны непӧштӧ воюйтны, сэні велӧдӧны тшӧтш уджавны, бурджык олӧм лӧсьӧдны. Гӧрдармееч гортӧ воас служба вывсянь грамотнӧйӧн, политика тӧдмалӧмӧн. Деревняын сійӧ кутас лыддьыссьыны водзмӧстчысь (передовой) крестьянинӧн быд удж дорын.

Миян Гӧрд армия вӧчсьӧ кык ногӧн: кадрӧвӧй да территориальнӧй. Кадрӧвӧй часьтъясын гӧрдармеечьяс коставлытӧг служитӧны ассьыныс сроксӧ армияын. Территориальнӧй часьтъясын гӧрдармеечьяс олӧны гортаныс, сӧмын найӧс вит во чӧжӧн кутасны чукӧртлыны велӧдчыны — ӧти либӧ кык тӧлысь кежлӧ вонас. Татшӧм территориальнӧй часьтъяссӧ лӧсьӧдӧма сы понда, медым донтӧмджык сувтіс государстволы Гӧрд армиясӧ видзӧмыс, медым унджык йӧзӧс государство вермис велӧдны военнӧй делӧӧ да медым уджалысь йӧзӧс дыр кежлӧ (кузь срокӧн) эз ло нетшыштӧма гортса удж вывсьыс.

Та серти ми аддзам: Сӧвет власьт лӧсьӧдӧ Гӧрд армия сідзи, медым эськӧ сійӧс видзӧмыс кокньыдджыка уси крестьяна вылӧ, найӧ уджыс вылӧ.

Сы вӧсна и крестьяналы колӧ бура тӧждысьны Гӧрд армия вӧсна да гӧрдармеечьяс семья понда. Налы быд ногӧн колӧ отсавны. Оз ков вунӧдны: гӧрдармееч видзӧ крестьянинлысь мирнӧй уджсӧ, олӧмсӧ.