КУРӦГ ВИДЗӦМ ЙЫЛЫСЬ

Миян обласьтын пӧшти быд кӧзяйствоын видзӧны курӧгъястӧ, сӧмын оз тӧдны, кыдзи бурджыка лӧсьӧдны тайӧ уджсӧ.

Литература висьталӧ: позьӧ бура пуктыны курӧг видзӧм да босьтны курӧгысь уна пӧльза.

Колӧ арсянь тӧждысьны курӧгъяс вӧсна.

Арсянь колӧ запаситчыны тӧв кежлӧ. Курӧгъяс любитӧны пуртікасьны лыа пытшкын. Сы понда колӧ вайны кос лыа да посньыдик галя изъяс. Лыа пытшкас найӧ весасьӧны тойясысь, галясӧ кокалӧны, мед оз небзьыны лыясыс: он кӧ сет курӧглы чорыд сёянтор (ид, зӧр, галя либӧ мӧдтор), сылӧн лыясыс кык вежонӧн вермӧны сэтшӧмӧдз небзьыны, весиг оз кут вермыны кок йылас сувтны.

Ыджыд-ӧ места колӧ курӧглы тӧвся позйын?

Тӧв кежлӧ колӧ курӧгъяслы югыд оланін, кос воздух да быд курӧглы мед вӧлі места квадратнӧй аршын. Сёян-юан доз колӧ частӧ (лун кост мысьт) мыськыны. Свежӧй чистӧй ва курӧг позйын мед вӧлі пыр: курӧгъяс юӧны зэв этшаникӧн да зэв частӧ.

Вердӧм.

Медъёна колӧ тӧждысьны вердӧм йылысь. Крестьяна костын сёрнитігӧн кывлывлан: курӧгӧс пӧ колӧ вердны омӧля, сэки пӧ ваяс унаджык кольк. Абу сідзи. Омӧля вердӧмӧн курӧг омӧльтчас, висьмас дай кувны вермас. Курӧглы колӧ лӧсьӧдны уна сикас сёянтор. Ӧти пӧлӧс сёянысь сійӧ регыд умӧ; сёянтор вежӧм бӧрын мӧд пӧлӧс сёянсӧ зэв зіля кокалӧ. Курӧгъяслы оз ков дона сёянтор: найӧ сёйӧны быдсяматор, мый эм кӧзяйствоын. Корсюрӧ налы колӧ сетны, кыдз шусьӧ, зелёнӧй кӧрым (турун корӧбыд быд сарайын туплясьӧ). Рытын колӧ сетны небыд сёянтор: рок кодьӧс ӧтрубысь, либӧ капуста, галанка (ӧтрубӧн соралӧмӧн) да мукӧдтор ас пуктасысь. Турун корӧбыд сетсьӧ ӧтруб сорӧн жӧ. Тӧвся войяс зэв кузьӧсь; сы понда и рытнас весиг курӧгъяслы сетсьӧ чорыд кӧрым: ид, зӧр. Сёянтор колӧ сетны быд суткиын кыкысь: асылын да рытын — пыр ӧти пӧраӧ. Вердны колӧ нормаӧн: весӧн либӧ мераӧн. Норма позьӧ лӧсьӧдны аслыд. Войдӧр колӧ веситны курӧгӧс да пасйыны, сьӧкыд-ӧ сійӧ. Сы бӧрын ӧтмоза вердны вежон кымын да мӧдысь веситны. Кокнялӧ кӧ, колӧ сёянсӧ содтыштны, сьӧктӧ кӧ — колӧ неуна чинтыштны. Вывті ёна вердӧм абу жӧ бур. Ёна кӧ кутан вердны курӧгӧс, сійӧ вежон-мӧд веснас содас первойсӧ, сэсся заводитас бӧр чинны.

Колӧ водзджык пуктыны пӧжсьыны.

Тулысын колӧ водзджык пуктыны курӧгӧс пӧжсьыны, мед пияныс вермасны ар кежлас быдмыны. Медым сійӧ регыдджык кутас пӧжсьыны — позьӧ вӧчны гоз-мӧд кольк известкаысь да пуктыны позъяс. Мыйӧн заводитас пӧжсьыны, колӧ пуктыны свежӧй колькъяс. Ӧтик кольк шӧрас, гӧгӧрыс кругӧн пуктавны мукӧдъяссӧ. Куим вежӧн мысти колӧ частӧ видлавны, мед курӧгпияныс оз доймавны. Позсьыс петысьяссӧ колӧ вочасӧн босьтавны. Найӧ сэки зэв на слабӧсь, вӧдитны колӧ бура. Сутки мысти петӧм бӧрас позьӧ сетны небыд сёянъяс. Небыдика пуӧм кольк, либӧ рысь, либӧ ёна пуӧмӧн рис. Вежон-мӧд бӧрын позьӧ вердны нидзувъясӧн да мукӧд пӧлӧс гагъясӧн, но кольк, рысь да рис век колӧ сетны пӧттӧдзныс.

Кутшӧм колькйысь вермӧ лоны курӧг, кутшӧмысь — петук, наука дзикӧдз эз на вермы тӧдны.

Пӧжсьӧмысь дугӧдны

курӧгӧс позьӧ пемыдінӧ йӧртӧмӧн да сутки-мӧд тшыгйӧдӧмӧн видзны лэдзлывтӧг. Унаысь аддзывлан: курӧглы кӧрталӧмаӧсь бӧжас шом либӧ бумага, мед эз пӧжсьы. Сідзи курӧгыд вермас доймыны.

Ортсӧ колькъялӧмысь

курӧгӧс позьӧ жӧ дугӧдны. Быд курӧглы колӧ гожӧмнас лӧсьӧдны аслыс поз сэтшӧминӧ, мед пукалігӧн сійӧс некод эз вермы тревожитны сёян-юан сетысь кындзи. Сэсся мед сылы поз дінас матын вӧлі узьланін (пукаланін).

Колькъявны пыригӧн курӧг мед воӧ позйӧ кокниа — позсӧ лӧсьӧдны улӧ. Мед матіникын и лыа вӧлі пуртікасьны да ӧктавны галя изъяс.

Гӧлыш кӧ (кыштӧм кольк) вайӧ, колӧ вердны известкаӧн.

Дерт, ставсӧ газетӧ он вермы гижны дохода курӧг видзӧм йылысь. Колӧ лыддьыны сы йылысь торъя нигаяс.

Мишин.