ВЕЖОН ЧӦЖӦН ВӦЛӦМТОРЪЯС

СӦВЕТСА СОЮЗЫН (СССР-ын).

Дас ӧтик во ставмувывса (мировая) война пансьӧмлы (1914 воын).

Тайӧ вежонас тырис сылы дас ӧтик во.

Сійӧ войнасӧ лэптылісны озыръяс. Налы отсалісны меньшевикъяс — вузалісны рабочӧйясӧс да крестьянаӧс озыръяслы. Мыйта лёксӧ вайис тайӧ войнаыс, мыйта эмбур чирсіс, йӧзӧс виис — уна висьтавны оз ков.

Код тӧдас, дыр-ӧ вермис кыссьыны тайӧ войнаыс, эз кӧ Россияса рабочӧйяс да крестьяна сылы пуктыны крест Октябрса революцияӧн 1917 воын.

Сы бӧрын сэсся кыптіс гражданскӧй война: Сӧветса государство вылӧ кутісны воны ставныс, став Европаса и Америкаса озыр государствояс.

Ми ставнысӧ вермим. Витӧд во нин олам воюйттӧг, стрӧитчам, ёнмам. Сӧмын озыръяслӧн пыр на эм дум — бара жмитлыны миянӧс. Найӧ шуӧны: СССР пӧ — «зараза поз», сэсянь пӧ вермас паськавны став му пасьталаыс сӧветса оласног, миян пӧ олӧмным сэки овсяс — пом воас. Тӧдӧны тай, небось!

Дас ӧтик во сійӧ войнаыслы тыран лунас уна государствоясын вӧліны митингъяс-демонстрацияяс.

Быдлаын рабочӧйяс ӧтвылысь шуисны: «Выль война панны огӧ лэдзӧй!» Медъёна рабочӧйяс сулалӧны миян СССР дор: заводитанныд кӧ пӧ ті, озыръяс, Сӧветса Россиякӧд бара воюйтны — ми пӧ оружйӧяснымӧс бергӧдам тіян вылӧ, ас выланыд.

Германияса рабочӧйяслӧн делегация.

Миянын гӧститӧны найӧ бура дыр нин. Найӧ вӧліны уналаын, медгырысь промышленнӧй местаясын: Ленинградын, Мӧскуаын, Харьковын, Ростов-Донын, Уралын, Кавказын. Быдлаын тӧдмасисны: кутшӧма ми олам, уджалам, кутшӧм миян промышленносьт (пабрик-заводъяс), быдторсӧ, весиг видлалісны миянлысь тюрмаяс (исправдомъяс), кутшӧма Сӧвет власьт видзӧ сэні судитӧм йӧзсӧ. Германияса рабочӧйяслӧн делегатъяс быдлаысь ошкисны миянлысь уджалӧмнымӧс, шуисны: ми пӧ ставсӧ ас синмӧн аддзылім, буржуйяс пӧ вӧлӧм висьтавлӧны СССР йылысь толькӧ лӧжӧс. Мыйӧн пӧ ми бӧр мунам гортаным (Германияӧ), висьталам сэтчӧс рабочӧйяслы став правдасӧ СССР йылысь да кутам зільны, медым и Германияын регыдджык лоас Сӧвет власьт.

МУКӦД ГОСУДАРСТВОЯСЫН.

Китайын.

Китайса озыр йӧз вузалӧны рабочӧйяссӧ.

Ми войдӧрджык нин гижлім китайса озыр йӧз йылысь, найӧ ассьыныс рабочӧйяссӧ мукӧд государствоясса капиталистъяслы вузалӧм йылысь. Лунысь лунӧ, кымын Китайын забастовкаыс нюжалӧ, кымын забастовкаыс паськалӧ, кымын рабочӧйяс вермасигӧн капиталистъяскӧд збоймӧны, сымын китайса озыр йӧз торйӧдчӧныджык аслас государствоса рабочӧйяссянь да матысмӧныджык мукӧд государствоса капиталистъяс дінӧ, сымын тӧдчанаӧнджык, яндысьтӧгджык вузалӧны рабочӧйяссӧ.

Тӧргуйтысь палатаын юралысьясыс сёрнитісны рабочӧйяслысь забастовка дугӧдӧм понда. Найӧ мукӧд государствоса капиталистъяслы сы пыдди тшӧктӧны мынтыны бастуйтысь рабочӧйяслы уджалӧм доныслысь сӧмын коймӧд юкӧнсӧ (⅓ заработка) да тшӧктӧны сёрнитны регыдджык та йылысь рабочӧйяскӧд. Со кыдзи китайса озыр йӧз вузалӧны ассьыныс рабочӧйяссӧ, со кыдзи найӧс дугӧдӧны мукӧд государствоса капиталистъясӧс Китайысь вӧтлӧмысь.

Китайса генерал Чжан Цзолинь озыр йӧз моз жӧ пӧдтӧ китайса рабочӧйяслысь кыпӧдчӧмсӧ. Сылӧн командующӧйясыс Тяньцзинь да Циндао каръясын тупкисны рабочӧйяслысь ӧтувъя комитетсӧ да студентъяслысь союзъяссӧ.

Капиталистъяс важ моз лыйлӧны рабочӧйясӧс.

Ӧти карын бастуйтысь рабочӧйясыс артельӧн ӧтвылысь корӧны вӧлі англичаналысь мынтыны уджалӧм донсӧ бастуйтан лунъясысь. Англиялӧн пӧличаыс да морякъясыс рабочӧйяскӧд сёрнитӧм пыдди кутісны найӧс лыйлыны. Виисны да ранитісны кызь гӧгӧр рабочӧйӧс.

Францияын.

Неважӧн францияса газетъясын гижӧны вӧлі: Абд-Эль-Керим пӧ (рифъяслӧн юралысьыс) корӧ вӧлі миритчыны. Абд-Эль-Керимлӧн пӧ корӧмыс вӧлі кокни дай выгӧдаа Франциялы да Испаниялы. Францияса правительство шуӧ: миянлы пӧ ас киӧ Абд-Эль-Керимлӧн миритчыны корӧм йывсьыс гижӧдыс эз на волы да, ми пӧ огӧ на та йылысь нинӧм сёрнитӧ. (Мирсӧ корӧм йывсьыс гижӧдыс воӧма вӧлі ӧти газет редакцияӧ).

Абд-Эль-Керим ёна зільӧ жугӧдны Франциялысь войскасӧ октябр тӧлысьӧдз. Октябрсянь зэра поводдя вӧсна уна вын Франция Мароккоӧ оз вермы ыстыны.

Тайӧ вежонас Парижын вӧлі зэв ыджыд демонстрация рабочӧйяслӧн. Рабочӧйяс чукӧрмылісны 60 сюрс морт. Найӧ ставныс мунӧны воча Мароккоын война нуӧдӧмлы.

Польшаын.

Польшаын бара нин заводитчӧ суд коммунист Ланцуцкӧй ёрт вылын. Сійӧс ӧтчыд польшаса суд судитліс нин да, мыжыс эз сюр да, бӧр лои мыжтӧмтны (оправдайтны). Сӧмын польшаса правительство Ланцуцкӧй ёрт вылӧ корсис бара абутӧм мыж. Тайӧ лун-войӧ выль судыс заводитчис. Ланцуцкӧй ёртӧс мыждӧны митингъяс вылын речьяс висьталӧмысь. Керкасӧ, кӧні мунӧ судыс, видзӧны пӧличейскӧйяс. Суд заводитчӧм бӧрас Ланцуцкӧй ёртӧс дорйысьыс тшӧктіс делӧсӧ нюжӧдлыны, шуис: Ланцуцкӧй ёрт пӧ шленӧн парламентын. Тіян пӧ сійӧс арестуйтӧм вылӧ парламентсянь разрешенньӧыс абу. Судлы лои делӧсӧ нюжӧдны мыйкӧ дыра кежлӧ. Сӧмын Ланцуцкӧй ёртӧс суд эз кӧсйысь лэдзны тюрмаысь.

Польшаын неважӧн уна места ойдліс ваӧн. Уджалысь йӧзлы сы вӧсна сэні ещӧ нин сьӧкыд лои овны. Правительствоыс налы нинӧмӧн эз отсав. Ланцуцкӧй ёрт та йылысь ыстіс письмӧ коммунист депутат чукӧрлы (письмӧсӧ сэсся найӧ мӧдӧдісны МОПР ним вылӧ). Ланцуцкӧй ёрт корӧ Крестьяна Интернационаллысь да рабочӧйяслы отсасян комитетлысь, медым найӧ чукӧстчасны польшаса крестьяналы да рабочӧйяслы отсалӧм йылысь.