КӦЙДЫС ЛӦСЬӦДӦМ ЙЫЛЫСЬ

Войдӧр сиктъясын вӧвлывлісны магазея кумъяс (амбаръяс). Крестьяна сэтчӧ чукӧртавлісны ас костсьыс нянь нужда вояс кежлӧ.

Дерт, бур нянь магазеяӧ шочыс вайлывлісны. Унджыкыс вӧлі вайӧны нянь бӧжъяссӧ. Татшӧм омӧль няньтӧ сӧмын ёна эмтӧм дырйи вӧлі водзӧсавлӧны ёна гӧль йӧз. Сідз магазеясьыд водзӧсасьысь йылысь вӧлі шуласны: «Кутшӧм нин сійӧ олысь — магазея нянь сёйӧ».

Революция заводитчӧм бӧрын ёна тшыг воясӧ магазея кумъясысь лои разӧдны став няньсӧ.

Бӧръя воясас Обсоюз Обисполкомкӧд договор вӧчӧм серти лӧсьӧдіс ӧткымын вӧлӧсьтын магазея кумъяс да вайис сэтчӧ кӧйдысъяс да сёйӧм вылӧ нянь гӧль йӧзлы водзӧсӧн сетавны. Нужда вояс бӧрын обласьт пытшкысь кӧйдыс ньӧбны сюрӧ вӧлі омӧля. Сы вӧсна Обсоюзлы унджыксӧ лои вайны роч кӧйдыс.

Медвойдӧр сэтшӧм кӧйдыссӧ Обсоюз вайліс 1923 воӧ арнас; сэсся вайліс 1924 воӧ тулыснас да арнас дай 1925 воӧ тулыснас.

Тайӧ воясас ӧткымынлаын роч кӧйдысӧн кӧдзӧмысь воис бур нянь. Мукӧдлаас воис зэв омӧль. Медся омӧль няньяс воалісны сю кӧдзаясысь. Арнас лым улӧ ӧзимъяс пырисны бурӧсь, сэсся лёк тулыс помнас дзикӧдз тшыкины. Мукӧдлы весиг лои выль пӧв кӧдзавлыны. Таво сю кӧдза кежлӧ Обсоюз оз нин вай роч кӧйдыстӧ. Сӧмын кутас вӧлӧсьтъясын кооперативъяс пыр сетавны арся важ удждысьӧмсьыс водзӧс мынтӧмысь чукӧртӧм кӧйдыс. Вӧлӧсьтъясӧ, кӧні арнас эз вермыны важ уджйӧзсӧ чукӧртны, Обсоюз ичӧтикаӧн сеталас сёян нянь, медым вермасны гӧль йӧз ас костаныс вежласьны кӧйдысныс вылӧ.

Татшӧм вояс бӧрын, сю кӧдзаяс тшыклӧм бӧрын надейтчыны вайӧм кӧйдыс вылӧ оз ков. Вермас лёк воясӧ вайӧм кӧйдысыд крестьянаӧс ёна ылӧдны.

Волисполкомъяслы колӧ чорыда мӧвпыштны ас вӧлӧсьт пытшканыс кӧйдыс лӧсьӧдӧм йылысь. Видз-му уджалысь юкӧдсянь вӧлӧсьтъясӧ мӧдӧдӧма гижӧдъяс вӧлӧсьтувса кӧйдыс лӧсьӧдӧм йылысь. Сэтчӧ гижӧма, кыдзи колӧ заводитчыны кӧйдыс чукӧртны — туй эм уна сикас.

Позьӧ лӧсьӧдавны вӧлӧсьтувса ыджыд муяс, ӧтвылысь сійӧс уджавны да сэсся став воӧм няньсӧ пуктыны бура весалӧмӧн магазеяӧ кӧйдыс вылӧ.

Позьӧ сэсся чукӧртны крестьяналы ас костаныс быд сёйысь вылӧ 5−10 пунт кымын пуктӧмӧн.

Дерт, ӧти воӧн уна он чукӧрт. Зэв нин медся унаыс чукӧрмас 100−150 пуд гӧгӧр. Мӧд воас став удждысьысьыслы та мында кӧйдысыд, дерт, оз тырмы.

Ньӧжйӧникӧн позяс уна чукӧртны. Сӧмын колӧ тӧдны кыктор — уджйӧз срок кежлӧ мынтыны да бур кӧйдысӧн, мед эськӧ тулыснас либӧ арнас мӧд вонас водзӧсасигӧн позьӧ вӧлі бӧр бур кӧйдыс босьтны. Ӧнӧдз унджык йӧзыс омӧля вӧлі видзӧдӧны водзӧс мынтӧм вылӧ. Босьтасны кӧйдыс — сэсся оз и мынтыны, либӧ зэв омӧльӧс ваясны.

Тадзи оз позь. Важ сямӧн выль ыджыд удж омӧля водзӧ мунас. Таво колӧ став важ кӧйдыс водзӧс мынтыны быдӧнлы дай мынтыны бур няньӧн.

А. П.