МӦС ВЕРДӦМ ЙЫЛЫСЬ

Кыдзи колӧ вердны мӧсъясӧс.

Ми шулім нин («Коми Сиктын» 10-ӧд №-ын), мыйта колӧ кӧрым мӧслы ассьыс олӧмсӧ кутӧм вылӧ. Быд куим пуд ловъя вес вылӧ колӧ пунт нянь, либӧ 3 пунт бур турун да сідз водзӧ (таблича сертиыс).

Сэсся, мӧскыд кӧ лысьтӧ, сылы кӧрымыд колӧ ещӧ йӧв вылад. Велӧдчӧм йӧз арталӧм серти, куим пунт йӧв вылӧ мӧслы колӧ сетны ӧти пунт нянь (либӧ таблича серти вуджӧдны мукӧд кӧрым вылӧ). Мӧс кӧ лысьтӧ, шуам, дас вит пунт йӧв, сылы колӧ вердны вит пунт нянь.

Тайӧ абу на ставыс. Мӧскыд кӧ тыра, сылы кӧрым ещӧ на колӧ содтыны кукань вердӧм вылӧ. Медводдза куим тӧлысьнас кукань вылас зэв на этша мунӧ. Мӧд куим тӧлысьнас кукань вердӧм вылӧ колӧ нин содтыны ⅓ пунт нянь, а коймӧд куим тӧлысяс содтыны лоӧ ⅔ пунт нянь.

Кутшӧм кӧрым мыйта колӧ вердны мӧслы?

Велӧдчӧм скӧт видзысь йӧз (учёные скотоводы) шуӧны, кос чорыд кӧрым пӧ быд пуд ловъя вес вылӧ ӧти пунтысь этшаджык оз позь сетны. Сідзкӧ 15 пудъя мӧслы колӧ вердны 15 пунт турун либӧ идзас. Сэтчӧ тшӧтш позьӧ сюйны васӧд кӧрым (уль турун, картупель, турнепс да сідз водзӧ). Сы бӧрын колӧ сэсся вердны ещӧ мукӧд пӧлӧс вына кӧрымӧн.

Шуам, миян эм 24 пудъя мӧс. Сійӧ сетӧ луннас 27 пунт йӧв. Мӧскыс тыра сизимӧд тӧлысь. Сідзкӧ, сылы олӧмсӧ ассьыс кутӧм вылӧ колӧ вердны 8 пунт нянь^Ми быдлаын босьтам нянь. Сэтысь таблича серти позьӧ вуджӧдны мукӧд кӧрым вылӧ./^ (24 : 3 = 8). Кызь сизим пунт йӧв сетӧм вылӧ колӧ вердны луннас ещӧ 9 пунт нянь (27 : 3 = 9). Сэсся куканьӧс быдтӧм вылӧ колӧ вердны ⅔ пунт нянь. Ставсӧ мӧскыслы колӧ луннас вердныс 17⅔ пунт нянь.

Кутшӧм кӧрым мыйта сетны мӧслы?

Ми шулім нин, кос, чорыд кӧрым колӧ сетны ӧти пунт быд пуд ловъя вес вылӧ. Сідзкӧ, мӧскыдлы колӧ сетны 24 пунт чорыд кӧрым. Туруныд кӧ уна, позьӧ вердны ставсӧ турунӧн. Ӧти пунт нянькӧд водзсасьӧ куим пунт видзвыв турун. Сідзкӧ, турунӧн мунас 8 пунт нянь. Позьӧ вердны шӧрипӧв идзаскӧд. Сэки ковмас вердны 12 пунт турун (4 пунт нянь) да 12 пунт идзас (3 пунт нянь). Сэсся позьӧ сетны 4 пунт нянь пыдди жмыкъяс (ковмас 3−4 пунт), 3 пунт нянь пыдди ӧтрубӧн (ковмас 3 пунт жӧ); колян 3⅔ пунт нянь пыддиыс позьӧ вердны турнепсӧн, картупельӧн да сідз водзӧ (ковмас 27 пунт).

Мӧскӧс вердны пыр колӧ уна пӧлӧс кӧрымӧн. Сэки сӧмын позьӧ виччысьны мӧслысь уна йӧв, бур кукань да дзоньвидзалун.

Кор да кыдзи вердны мӧсъясӧс?

Мӧсъясӧс колӧ вердны пыр ӧти кадын. Вердан кадсӧ позьӧ лӧсьӧдны кӧть кутшӧмӧс. Сӧмын оз ков нин вежлавны сійӧ кадсӧ. Кадын кӧ мӧскыдлы он сет сёянтӧ, сылӧн йӧлыд чинӧ, чинӧ оз уна эськӧ, да пыр жӧ ӧд ӧтарӧ.

Вына кӧрым кӧ этша, ёнджыка кӧ мӧстӧ лоӧ вердны турунӧн да идзасӧн, сэки медбур вердны куимысь лун. Вердны кӧ мӧсъястӧ дзик миян висьталӧм серти, сэки позьӧ сетны сёян луннас сӧмын кыкысь. Гырысь йӧв лӧсьӧдан кӧзяйствоясын мӧсъястӧ вердӧны кыкысь лун: асылын 5−7 часын да рытнас сійӧ жӧ кадын. Куимысь кӧ луннас вердны — колӧ первойсӧ сетны 5−7 час рытын. Турун да идзас оз ков ӧтпырйӧ ставнас сетны — кыкысь либӧ куимысь. Сэки туруныд ньӧти оз вош, ставсӧ сёясны. Ӧтпырйӧ кӧ сетан турунтӧ, мӧскыд нырнас разӧдӧ, дулльӧсьтӧ да сёйтӧг кольӧ.

Асывнас и рытнас мӧстӧ колӧ лысьтыны вердтӧдз войдӧр.

Мӧскӧс кӧ вердны уна пӧлӧс кӧрымӧн, войдӧр колӧ сетны медбурсӧ.

Колӧ лӧсьӧдавны бур ляснияс.

Быдсяма пӧлӧс кӧрым колӧ видзны таскайтӧмысь. Медым кӧрымыд ньӧти оз таскайтсьы, колӧ лӧсьӧдавны бур ляснияс. Кӧнъяскӧ крестьяна лӧсьӧдалісны нин ляснияс Данияын моз. Прӧстӧй лясниад вердігӧн джын сёяныс мӧс кок улын таляссьӧ.