КООПЕРАЦИЯ ПЫР УДЖАЛЫСЬ ЙӦЗ ВЕРМАСНЫ ОЗЫР ЙӦЗӦС
Коммунист партия Сӧвет власьткӧд ӧні быд ногыс зільӧны паськӧдны да ёнмӧдны крестьяналысь овмӧссӧ. Миян видз-му вӧдитӧм регыд воас войнаӧдз дырся кодь уджалӧмӧдз. Водзӧ сійӧс паськӧдны позяс сӧмын машинаясӧн уджалӧмӧн да выль ногӧн уджалӧмӧ вуджӧмӧн — медвойдӧр, куим переменаӧн вӧдитӧмсӧ уна переменаӧн вежӧмӧн.
Ӧні сельхозналог чинтӧма. Тӧргуйтӧм удж вочасӧн паськалӧ. Сідзкӧ крестьянинлӧн овмӧс кыптӧмла унджык сылӧн вермас лоны вузалантор, унджык сійӧ вермас петкӧдны ас уджнас перйӧмторъяс вузалӧм вылӧ.
Татшӧм вузасян удж паськалӧмысла ӧти крестьяна кӧзяйство вермас озырмыны, мӧд — гӧльмыны, коймӧд — дзикӧдз рӧзӧритчыны. Дерт, миян зэв уна крестьяна кӧзяйствоыд оз вермы ӧтмоза паськавны. Ӧткымын кӧзяйствояс ёнмӧны да паськалӧны, ӧткымынъяс кольӧны важ кодьнас — оз ёнмыны ни, омӧльтчыны ни, ӧткымынъяс омӧльтчӧны. Ӧдйӧ ёнмӧм кӧзяйствояс пӧвстысь лоӧны сиктса озыр йӧз. Сӧвет власьт оз зіль топӧдны кулакъясӧс да мырддьыны налысь овмӧснысӧ. Сӧмын сійӧ зільӧ, медым судзсьытӧмджыка олана крестьяна эз веськавны кулакъяс кабыр улӧ. Сӧвет власьт зільӧ сетны кутӧд, отсӧг голь да шӧркоддьӧма олысь крестьяналы.
Та вӧсна колӧ, медым ёнджык вӧлі кооперация. Сӧвет власьт ёна зільӧ бурмӧдны кооперациялысь судзсянаӧн олӧмлунсӧ. Сӧвет власьт дорысь унджык та кузя вермасны вӧчны асьныс крестьяна. Шӧркоддьӧма олысь крестьянинлы колӧ, медым эськӧ сійӧ вермас бурджык дон вылӧ вузавны ассьыс няньсӧ, мукӧдтор. Медкокни тайӧс сылы вӧчны кооперация пыр. Крестьянинлы колӧ кыськӧ удждыны сьӧм ассьыс овмӧссӧ бурджыка сувтӧдӧм вылӧ. Удждыны сьӧм медкокни дай меддонтӧм кооперация пыр.
Ещӧ нин ён кутӧд вермас сетны кооперацияыд гӧль крестьяналы, кодлӧн абу вӧлыс, кодлӧн кӧйдысыс аслас некор оз судзсьыв, кодлӧн мукӧдтор кӧзяйствоас абу. Сылы, дерт, медъёна колӧ пырны кооперативад, видз-му уджалан кооперативӧ. Сӧвет правительство отсалӧ дай водзӧ ёнджыка кутас отсавны сэтшӧм кооперативъясыдлы.
Оз ков вунӧдны — вермасьӧм кулакъяскӧд оз кут мунны найӧс топӧдӧмӧн да личкӧмӧн. Вермасьӧм кутас мунны сиктъясын кооперация паськӧдӧмӧн, гӧль да шӧркоддьӧма олысь крестьянаӧс кооперативӧ ӧтувтӧмӧн. Оз кӧ кӧсйы Сӧвет власьт топӧдны кулакъяслысь кӧзяйствосӧ, дерт, сиктъясын лоӧны ӧтка озыр йӧз, ӧтка вузасьысьяс. Дерт, сэтшӧм озыр йӧзыд кутасны зільны сюйсьыны ставсикас сиктса овмӧсас, медся ёна сюйсьыны вузасьӧм уджӧ.
Сідзкӧ унджык сиктса йӧзыслы — гӧль да шӧркоддьӧма крестьянаяслы, кустаръяслы — колӧ кинас и кокнас кутчысьны кооперация бердӧ. Лӧсьӧдны став уджсӧ кооперация пыр нуӧдӧмӧн: вузасьӧм, удждысьӧм, уджалӧм.
Кулакъяскӧд вермасьӧм вӧсна, социализм ёнмӧдӧм вӧсна кооперация ӧтувтас крестьянаӧс рабочӧйяскӧд, кооперация отсалас став уджалысь йӧзлы вермавны озыр йӧзӧс.
С. Ингулов.
