КООПЕРАТИВ ТОПӦДӦ ӦТКА ТӦРГӦВӦЙЯСӦС

Вузасян кооперативъяс кутӧны тӧвар вылӧ дон лэптӧмысь ӧтка (частнӧй) тӧргӧвӧйясӧн. Видзӧдлан кӧ, ӧні на ӧтка тӧргӧвӧйыд пыр донӧнджык кооперативъяс дорсьыд вузалӧ тӧварсӧ. Эз кӧ вӧвны кооперативъясыд, сійӧ сэки донтӧ тӧвар вылад ёна на вылӧ лэптіс. Кооператив ёна донсӧ лэптӧмсьыс кутӧ, видзӧ крестьянинӧс унджык сьӧм тӧвар вылӧ сетӧмысь.

Крестьяна сійӧс гӧгӧрвоисны нин, гӧгӧрвоисны кооперативлысь бурсӧ. Сы вӧсна миян кооперация воысь воӧ паськалӧ, ёнмӧ. 1922 воӧ Республикаяс Союз пасьта ставыс вӧлі дас вит сюрс кымын потребительскӧй общество. Таво вӧлі 22 сюрс общество нин дай водзӧ кежлӧ пыр содӧ.

1922 воын кооперативыслӧн вӧлі вузалӧмыс воӧ ӧти шайт дон морт вылӧ. Ӧні вузалӧ нин куим шайт да джын дон либӧ, мӧд ног кӧ, крестьяна семья вылӧ ньӧбӧм тӧварыс воӧ шайт 10−15 кымын.

Ӧні став вузалан тӧвар пытшсьыс коймӧд юкӧнсьыс нин унджыкыс мунӧ кооперативъяс пыр.

Кооператив чукӧрӧн ньӧбӧм тӧвар дон вылас содтӧ 10−15% кымын (быд шайт вылӧ 10−15 ур). Ӧтка тӧргӧвӧй содтӧ нин прӧчент комын кымын. Сідзкӧ ӧтка тӧргӧвӧйлысь ньӧбасигӧн крестьянин быд шайт вылӧ 15 урӧн сетӧ унджык. Сы вӧсна крестьяниныд унджыкысьсӧ мунӧ кооперативад. Сы вӧсна колян во серти таво ӧтка тӧргӧвӧйыд коймӧд юкӧныс чині, а кооперативыс сы мында жӧ соді. Сідзкӧ кытчӧ воссис кооператив, сэні лои пӧдлавны лавкасӧ ӧтка тӧргӧвӧйлы.

Сэсся пабрик-заводъяс кооперативъяслы сетӧны тӧваръяссӧ ичӧтджык донысь. Воддза воӧ кооперативъяс пыр муніс коймӧд юкӧн став пабрик-заводъясӧн вӧчӧм тӧварыс. Колян воӧ кооперативъяс пыр муніс джынсьыс нин унджык.

Лунысь-лун крестьяна кӧзяйство бурмӧ, крестьяна тӧварсӧ ньӧбалӧны ёнджыка. Пабрик-заводъяс оз на удитны тырмымӧн тӧварсӧ вӧчавны. Сы вӧсна медвойдӧр тӧварсӧ кутасны вузавлыны кооперативъяс пыр, медым этша тӧвар вӧснаыс ӧтка тӧргӧвӧйяс эз вермыны лэптыны донсӧ.

Кооперативысь медвойдӧр сеталӧны шленъяслы. Сэсся бӧрыннас нин мукӧд йӧзлы. Дерт, тӧварыс кӧ тырмымӧн лоӧ, сетавны кутасны быдӧнлы ӧткодя.

Эмӧсь на и омӧльторъяс миян кооперативъяс уджын. Ӧткымынлаын кооперативъяс эз на велавны бура вузасьны да, сы вӧсна найӧ убытка на вайӧны. Мукӧдлаас кооперативъясас веськалӧмаӧсь кулакъяс да ёнджыка видзӧдӧны ассьыныс зепнысӧ тыртны, оз зільны кооперативса уджсӧ бурмӧдӧм кузя. Сэтшӧм кооперативъяссьыс омӧлик уджалысьяссӧ колӧ вежлавны прамӧйджык, бура уджалысь йӧзӧн.

Правительство мыйӧн вермӧ отсалӧ кооперативъяслы. Неважӧн на сетіс кооперация удж кыпӧдӧм вылӧ 12 миллион шайт дай банкъяслы тшӧктіс унджыкӧн кооперативъяслы удждавны.

Крестьяна рабочӧйяскӧд ӧтвылысь лэптасны кооператив удж, лэптасны, ёнмӧдасны ассьыныс да государствоыслысь вынсӧ да озырлунсӧ.

И. Балашов.