КУЙӦДАЛӦЙ МУТӦ ТРУНДАӦН
Миян Коми обласьтын куйӧдавтӧг, вынмӧдтӧг муяс нянь оз вайны. Миян унджык крестьяниныс зільӧны медъёнасӧ видзны унджык скӧт, медым эськӧ муяс вылӧ лоӧ унджык куйӧд. Скӧт серти сійӧ паськӧдӧ ассьыс муяссӧ. Ӧні скӧт куйӧд кындзи миян муяс нинӧмӧн оз вынмӧдны, дай куйӧднас вынмӧдӧны нэмыс нин ӧти ног. Мукӧд ног, бурджыка куйӧд лӧсьӧдӧм йылысь эз на жӧ коми крестьянин кывлы ни тӧдлы.
Му вынмӧдӧмторъяс эмӧсь зэв уна пӧлӧс. Тані ме кута висьтавны сӧмын ӧти му вынмӧдантор йылысь, сійӧ миян обласьтын быд пельӧсын зэв уна. Сійӧ му вынмӧданыс — трунда. Трунданас важӧн нин заводитісны му вынмӧдны заграничаын дай миян СССР пасьта уналаын.
Пабрик-заводъяс гӧгӧр трунда сё миллион пудъясӧн перйӧны пабрик-заводъяссӧ ломтыны. Сы кындзи трундаысь ещӧ уна мукӧдтор вӧчӧны: карболӧвӧй кислота, древеснӧй спирт да сідз водзӧ.
Крестьяна кӧзяйствоын трунда медбур му вынмӧдӧм вылӧ.
Трунда му вынмӧдӧм вылӧ позьӧ лӧсьӧдны уна ног. Медбур сійӧс войдӧр вольсавны карта вылӧ идзас пыдди. Сійӧ карта вольсалігӧн куйӧдыс лоӧ бурджык дай унджык. Медъёна шогмӧ вольӧс вылӧ том нитш трунда (
Вундӧм бӧрын трунда торъяссӧ колӧ пуктавны уліладорсӧ бергӧдлӧмӧн кымынкӧ лун кежлӧ тӧлавны. Мича поводдя дырйи трунда косьмӧ ӧдйӧкодь, вежон мысти шогмӧ нин вольӧс вылӧ.
Трундаыд вольӧс вылад бур, ёна юӧ васӧ да (идзас дорысь 2−4 мында). Сы вӧсна унджыка кольӧны сэтчӧ му вынмӧданторъясыс, пуктасъяслӧн сёянторъясыс. Трунда пытшкысь идзасысь моз ва оз вермы петкӧдны вынсӧ, дай трунда пытшсьыс озджык найӧ косьмыны. Сы кындзи трунда карта вылас бырӧдӧ куйӧд дуксӧ, юӧ куйӧд васӧ да скӧтлысь кудзсӧ. Сы вӧсна скӧтъяс озджык висьмыны. Ӧти скӧт юр вылӧ лунын колӧ вольсавны пунт 8−12 кымын.
Трунда куйӧдӧн му куйӧдалігӧн нянь воӧ пыр бурджык, дай идзас куйӧд моз жӧ вынмӧдӧ мусӧ уна во кежлӧ.
Трундаӧн позьӧ му вынмӧдны карта вылӧ вольсавтӧг, кушнас. Сӧмын чукӧрын колӧ видзны во кымын, мед бура сійӧ сэні тӧлалас.
Ме кык во помся куйӧдалі кымынкӧ му трундаӧн — вольсавлӧмӧн да вольсавтӧг. Кыкнан пӧлӧс куйӧдсӧ гӧри лыа му вылӧ. Идзас куйӧдӧн куйӧдалӧм муяс дорысь менам кыкнан му вылас нянь бурджык воис. Дерт, вольсавлӧм трундаыд, вольсавлытӧм дорсьыд, мутӧ ёнджыка вынсьӧдӧ. Трундаыд кӧ му бокын матын, а гортӧ вольӧс вылӧ лэччӧдлыны ылын, бурджык му вылӧ сюйны вольсавлытӧг, сӧмын тӧлӧдтӧг оз позь. Сідзсӧ му куйӧдалӧм сувтас зэв донтӧм.
Миян Коми обласьтын кызыс лыа муяс. Трунда куйӧд сэтчӧ ёна зэв лӧсялӧ. Тайӧ куйӧд вылӧ торъя дон некутшӧм оз ков. Трунда перйӧм вылӧ удж оз жӧ уна мун. Ме сӧветуйта крестьяналы видлыны тадзи куйӧдавны таво жӧ. Лӧсьӧдны трундасӧ позьӧ гожӧмнас, ӧні. Скӧт юр вылӧ во кежлӧ колӧ сӧмын пуд 60−80, додь квайт-кӧкъямыс. Сымдатӧ вӧла-морталы позьӧ лӧсьӧдны кык лунӧн.
И. Туркин.
