МӦС ВЕРДӦМ ЙЫЛЫСЬ

МЫЙ КОЛӦ ТӦДНЫ.

Миян крестьяна оз на кужны вердны скӧтӧс. Кор сылӧн эм кӧрымыс, скӧтсӧ вердӧ вывті ёна. Крестьянинлӧн кызысьсӧ кӧрымыс оз тырмы. Сэки сійӧ скӧттӧ видзӧ тшыг нисьӧ пӧт. Омӧля вердӧм скӧтысь кӧзяйстволы бурыс зэв этша. Вывті кӧ ёна кутан вердны — убытка ыджыд жӧ лоӧ. Вердны скӧтӧс колӧ кужӧмӧн. Сӧмын сэки найӧ сетасны буртӧ.

Мыйла кужтӧм вердӧмысь бурыс этша?

Ӧти крестьянинлӧн вӧлі кык мӧс. Луннас сійӧ вӧлі ӧти мӧс вылӧ вердӧ 50 пунт турун, 12 пунт ид идзас, 5 пунт кыд да 1 пунт ид пызь. Сідзсӧ вердігӧн ӧти мӧскыс сетӧ вӧлі йӧвсӧ 8 пунт, мӧдыс — 5 пунт. Сійӧ сиктас воссис курсъяс мӧс бурмӧдӧм йылысь. Велӧдысьыс тшӧктыны кутіс крестьянинтӧ вердны ас индалӧм сертиыс. Ӧти мӧскыслы кутісны луннас сетны: 10 п. турун, 12 пунт ид идзас, шобді ӧтруб 4 пунт да шабді жмык 2 пунт да джын (жмыкнас шусьӧ шабді, рис либӧ кӧнтусь кӧйдыс, кытысь пыдзыртӧмаӧсь выйсӧ). Тадзи вердӧмыс сувтӧ донтӧмджык. Мӧскыс кутіс лысьтыны ӧти луннас 17 пунт. Мӧд мӧскыс кутіс лысьтыны 12 пунт. Кӧрымыс мӧд мӧскыслы сувтіс ещӧ донтӧмджык. Сылы вӧлі сетӧны 9 пунт турун, 10 пунт идзас, 4 пунт шобді ӧтруб да шабді жмык кык пунт. Та серти ми аддзам, код ногӧн бурджык вердны скӧтӧс: вестӧг, мыйта дум вылад усьӧ, али весӧн.

Мыйла куш турунӧн да идзасӧн скӧтӧс вердӧмсьыс бурыс этша.

Тайӧс висьтавтӧдз, войдӧр колӧ тӧдны, кутшӧмджык скӧт верданторъяс эмӧсь. Став скӧт верданторъяссӧ позьӧ торйӧдны куим пельӧ:

1) Чорыд кӧрым: турун, быдсяма пӧлӧс идзасъяс да кыд.

2) Васӧд кӧрым: веж турун, свеклӧ, буква, галанка, морков, турнепс, картупель.

3) Вына кӧрым: нянь (пызьӧн, тусьӧн) да жмыкъяс.

Чорыд кӧрымын пӧткӧданторйыс зэв этша. Кӧдзӧм турунын мыйкӧ мында ещӧ эм на, видзвыв турунын этшаджык нин, идзасад нинӧм мында нин абу.

Сэтшӧм сёянтӧ скӧтыдлы пӧттӧдзыс колӧ сёйны вывті уна, сійӧ сьӧкыда сісьмӧ скӧт рушкуын дай прамӧя скӧтыд оз и пӧт.

Сы вӧсна куш турунӧн кӧ вердны, мӧскыд уна йӧвтӧ оз вермы сетны.

Васӧд кӧрымъяс скӧтлы кокниджык сёйны, сӧмын пӧттӧдзыс сёйны уна жӧ зэв колӧ. Турнепс, галанка да мукӧд пӧлӧс кӧрымад сёйигад скӧтыдлӧн мунӧ уна вын. Сы вӧсна тулысъясын, небыд турун вылӧ кор скӧтыс петӧ, йӧлыд содӧджык, сёйнысӧ лоӧ кокньыдджык да. Косьтан кӧ турунтӧ, скӧтыдлы сёйнысӧ лоӧ сьӧкыдджык дай пытшкӧсас сісьмӧ дырджык.

Вына кӧрымъяс зэв бур скӧтыдлы. Сэки налӧн сёйигас выныс ньӧти оз мун дай пӧтӧсыс сэтшӧм кӧрымас уна. Сы вӧсна и колӧ турункӧд тшӧтш вердны вына кӧрымӧн.

Сэсся колӧ, мед скӧтлы тырмымӧн вӧлі быдпӧлӧс пӧткӧдантор. Сы вӧсна уна пӧлӧс кӧрымӧн кӧ вердан, йӧлыс унджык лоӧ.

Мыйла быд скӧтӧс оз позь вердны ӧткодя?

Босьтам кӧ мортӧс, аддзам — кымын ыджыд морт, сымын сылы уна колӧ сёйны. Сэсся морт кӧ уджалӧ, сійӧ уджавтӧм морт дорысь бара жӧ унджык сёйӧ. Уджавтӧм морт вермас овны тшыгйӧн лун нёль-вит; уджалысь морт кӧ лун-мӧд оз сёйлы, уджавныд оз нин вермы. Сідз жӧ мӧсъясыд. Ыджыд мӧслы унджык колӧ вердны кӧрым. Йӧла мӧслы йӧвтӧм мӧс дорысь колӧ унджык вердны. Сувтӧм мӧслы ещӧ нин этша колӧ кӧрымтӧ вердны.

Мыйла быд мӧскӧс колӧ вердны аслысног?

Быд ловлы колӧ сёйны медвойдӧр ассьыс олӧмсӧ кутӧм вылӧ. Сы кындзи быд ловлы том дырйиыс колӧ сёйны содтӧд быдмӧм вылас.

Велӧдчӧм йӧз тӧдмалӧм серти, быд мӧслы олӧм вылӧ колӧ вердны луннас пунт турун быд пуд яй вылӧ. Мӧскыс кӧ, шуам, веситӧ 12 пуд, луннас колӧ вердны 12 пунт турун; 6 пуд кӧ — сылысь сӧмын джынсӧ (6 пунт).

Мукӧд пайыс сёйӧмыслӧн скӧтлы мунӧ йӧв вылӧ, уджалӧм вын вылӧ.

Мыйта нӧ ковмас сы пыдди идзас, либӧ картупель, нянь, сідз водзӧ? Велӧдчӧм йӧз сійӧс тӧдны вӧчисны торъя таблича.

Найӧ вӧчисны сідзи: став кӧрымсӧ пӧтӧслуннас вуджӧдісны нянь пызь вылӧ. Видлалӧм бӧрти аддзисны — пунт пызь позьӧ вежны куим пунт видзвыв турунӧн; ид идзас пунт пызь пыдди ковмас квайт пунт.

Татшӧм таблича сертиыс зэв кокни вежлавны ӧти пӧлӧс кӧрым мӧд пӧлӧсӧн.

Чорыд кӧрым: 1 пунт нянькӧд водзсасьӧ 3 пунт бур видзвыв турун, нёль пунт эжӧр, 2 либӧ 2½ пунт бобӧнянь, 3 либӧ 4 пунт зӧр кыд, 4 либӧ вит пунт ид да зӧр идзас, 5 либӧ квайт пунт сю идзас.

Васӧд кӧрым. Ӧти пунт нянькӧд водзсасьӧ 4 пунт картупель, 8 пунт морков, 10−12 пунт турнепс, 8−10 пунт свеклӧ, 14 пунт веж турун, 15 пунт свеклӧ кор.

Мыйта кутшӧм кӧрым позьӧ вердны мӧслы?

Мӧскӧс ӧти кӧрымӧн вердны оз шогмы. Куш чорыд кӧрымӧн (турунӧн, идзасӧн) скӧтӧс вердӧмысь бурыс этша. Куш вына кӧрымӧн либӧ васӧд кӧрымӧн вердны омӧль жӧ. Медбур мӧскӧс вердны быдпӧлӧс кӧрымӧн. Велӧдчӧм, скӧтӧс видзны кужысьяс шуӧны: мӧс пӧ сетӧ медуна йӧв, вердан кӧ пӧ сійӧс лыда чорыд, вына да васӧд кӧрымъясӧн ӧтпырйӧ.

Чорыд кос кӧрым оз позь мӧслы сетны 1 пудйысь уна; васӧд кӧрым — куим пудйысь уна; вына кӧрым — пуд джынйысь уна.

Мӧдарсяньыс, оз позь сетны мӧслы чорыд кос кӧрым 15 пунтысь этша, вына кӧрым 2 пунтысь этша.

Мӧд номер «Коми Сиктын» ми гижам, кыдзи колӧ мӧсъясӧс бура вердны.

Агроном Н. Б.