ВАЖ КЕРКА
Стрӧитчан бригада эштӧдіс совхозлы кукань видзан выль карта. Уджалысьяс важӧн нин муналісны гортаныс, а Кирӧ век на пукалӧ да шпуткӧ-куритчӧ. Мудз бӧрас прӧста шойччӧ, — зільӧ нинӧм не думайтны, а юрас быдсяма нем абуыс локтӧ. Кирӧлы квайтымын саяс нин, но пенсия вылӧ оз на и думайт петны. Вася пиыс эськӧ унаысь жӧ нин гаравліс да, но сійӧ быттьӧ оз и кыв пенсия йывсьыс. Пиыслы комын саяс жӧ нин, но век на гӧтыртӧм. Мыйла оз гӧтрась? Код тӧдас. Кор мамыс гаралас, мый сійӧ пӧрысьмис нин, мый сылы гортса уджсӧ нуӧдны отсӧг нин колыштӧ, пиыс сӧмын сералӧ, сёрнисӧ шутка вылӧ бергӧдӧ: мыйла нӧ пӧ ме гӧтрася, кор другӧй гӧтыра. Да и сійӧ ачыс ӧмӧй оз гӧгӧрво, мый пӧра нин гӧтрасьны, быдтысьны, рӧд нюжӧдны, а то он и тӧдлы пӧрысьман... На рӧдын эз на вӧв морт, коді эськӧ нэмсӧ оліс гӧтыртӧг да эз быдтысьлы. Дум вылас волас Ольга нылыс, коді быд гожӧм (кымынӧдысь нин!) лэччӧ карӧ зачётъяс сдайтны, а тані гортас пиыс батьыскӧд олӧ, — зятьыс трактористалӧ совхозын. Да шуны сӧмын, мый пиыс гортас олӧ. Збыль вылассӧ унджык кадсӧ олӧ дедыс да бабыс ордын. Лёка вӧчӧ нылыс, да мый керан: оз позь кага дінысь мунны, эновтны сійӧс. А дыр-ӧ грекӧдз воны? Кыкнанныс томӧсь, он и тӧдлы ылаласны, семьяыс дзугсяс, ловъя бать-мам дырйи пиыс вермас сирӧтаӧн кольны.
Кирӧ думайтӧ, думайтӧ, а вӧлӧмкӧ, важӧн нин мунӧ туй кузя, а ачыс оз и казяв. А кор очсаліс, вӧлисти казяліс, мый сулалӧ аслас важ керка кильчӧ дорын. Кокъясыс велалӧмаӧсь да асьныс сідзи и нуӧдӧны тайӧ туйӧдыс важ керкаас.
Мый вӧчан, артмис кӧ нин сідз? Ньӧжйӧник кайис кильчӧ вылас, босьтіс первой поречсӧ, сэсся восьтіс игнавтӧм томансӧ да пырис керкаас. Кык во сайын найӧ вуджисны совхозлӧн нёль жыръя выль керкаӧ. Выль керкаын — ставыс выль, — пызан-шкапъяс дзирдалӧны-югъялӧны. Комната пельӧсын зымвидзӧ ыджыд телевизор. Стенас и джоджас ковёръяс да паласъяс, кӧть тӧвнас кӧмтӧгыд ветлӧдлы. Кухняын ыджыд пач пыдди — газ плита, да и холодильник сэн жӧ. Быдтор эм, сӧмын ов да ов!
А выль керка бӧрын тані ӧні ставыс тешкодьӧн кажитчӧ. Пыран да шуйгавылас, стен дорас, век на сулалӧ ас вӧчӧм пу крӧвать. Кирӧ ачыс на сійӧс мастеритліс, мӧдарас, веськыдвылас, ыджыд пач. Джоджас туплясьӧны кутшӧмсюрӧ ветьӧкъяс, ӧшинь дорын сулалӧ важ табуретка, — ачыс жӧ вӧчліс.
Кирӧ ветлӧдлӧ керкаӧдыс, видлалӧ стенсӧ, ӧшинь куричьяс, пачводзсьыс паськыд залавка.
Тайӧ керкаас сійӧ чужліс, быдмис, оліс нэмсӧ. Тайӧ керкасяньыс колльӧдіс сійӧ бать-мамсӧ. Тайӧ керкасяньыс сійӧ муніс война вылӧ, тайӧ керкаас война бӧрын гӧтрасис, тані чужисны пиыс и нылыс. Керкаас ставыс, весиг стенъясыс, казьтылӧны важсӧ, сылысь олӧм-вылӧмсӧ. Кирӧ матыстчис ӧшинь дорӧ да пуксис аслас табуретка вылӧ. Сійӧс вӧчліс война вылӧ мунтӧдз на. Помнитӧ: вӧчис и ошйысьӧ мамыслы: видзӧд пӧ, кутшӧмӧс ме тэныд вӧчи?! Сэки батьыс матыстчис на дорӧ, босьтіс табуреткасӧ да ырыштчӧмӧн шыбитіс джоджас; кӧсйис прӧверитны, оз-ӧ киссьы. Табуретка эз жугав, и батьыс коли дӧвӧль. Сэки сійӧ первойысь ошкыштіс писӧ.
Кор бӧр локтіс война вылысь, на ордын гортас Кирӧ бать-мамкӧд оліс вокыслӧн гӧтырыс пиыскӧд. Вокыс вӧлі усьӧма нелямын нёльӧд воын Польшаын.
Война вылысь локтӧм бӧрын, Кирӧлӧн киясыс асьныс корисны удж, чер да пила асьныс пырисны киас. Горт гӧгӧрыс, буракӧ, эз вӧв сэтшӧмтор, кытчӧ эз сибавлы Кирӧлӧн киыс, а сэсся муніс строительнӧй бригадаӧ, кӧні и уджалӧ ӧнӧдз. Горт гӧгӧрсӧ выльмӧдны ёна отсасис гӧтырыс, — пӧвнас веськаліс сылы шань да зіль нывбаба. А татшӧм авъя гӧтырыс сюри керкасьыс петавтӧг. Мукӧдъяс моз рытъяснас эз горлопанит сиктын, потшӧсъяс дорын эз кутлысь да окась нывъяскӧд. Локтӧм бӧрас тӧлысь мысти гӧтрасис вокыслӧн дӧва вылӧ. Йӧзыс, дерт, первойсӧ шензисны, весиг дивитісны: вокыслысь кагаа дӧвасӧ босьтӧ?! Татшӧм модаыс пӧ миян тані абу!
Нинӧм, некод вылӧ эз видзӧд, гӧтрасис и эз жалит, нэмсӧ бура олісны, некор некутшӧм зык ни шум эз вӧв. И челядьсӧ эз юклыны тэнад да менам вылӧ, племянник да рӧднӧй ныв вылӧ, — кыкнанныс вӧліны ӧткодьӧсь, асланыс рӧднӧй пи да ныв. Да и Василь пиыс ачыс некор некутшӧм сёрни эз кыпӧдлы та кузя...
Кирӧ пукаліс табуретка вылын, видзӧдаліс куш стенъяссӧ. Пызан пельӧс дорас кӧнсюрӧ шпалеръясыс абу сьӧдасьӧмаӧсь: сэні вӧліны фотокарточкаяс, картинкаяс. Кӧнсюрӧ чурвидзисны нетшкытӧм кӧрт тувъяс, кӧнсюрӧ шпалеръяс косясьлӧмаӧсь. Кирӧлы неуна гажтӧмкодь лои, весиг жалитыштіс, мый весьшӧрӧ пырис аслас важ керкаӧ.
Кирӧ чеччис да пырис комнатаас. Сэні ӧти ӧшинь жугалӧма, стеклӧтӧм: не то тӧлыс жугӧдӧма, не то челядь. Комната пытшкас, пельӧсын, сулаліс ыджыд сьӧд сундук. Восьтіс — тыртӧм, нинӧм абу. Сундук вевтас пытшкӧссяньыс клеиталӧма уна рӧма картинкаяс. Кирӧ бӧр пӧдлаліс сундуксӧ да сэк жӧ думыштіс: мыйла Васильыс абу нуӧма сундуксӧ гаражас? Век жӧ мыйсюрӧ позис пуктыны, гашкӧ сгӧдитчис. Гашкӧ, сьӧкыд да? Видліс, вештыштіс: абу сьӧкыд. Сундук улас дзирдаліс мича виж краска, а джодж шӧрас краскаыс вушйӧма нин. Кирӧ сулаліс сундук дорас да думайтіс: гашкӧ, збыльысь нуны гаражас? А мый? Чукӧстлыны тӧдса шофёрӧс, здукӧн нуас. А мӧдарсянь кӧ думыштлыны? Локтас Василь удж вылысь, петас гаражӧ, аддзас тайӧ сундуксӧ и пыр жӧ юалас: «Мыйла, бать, тэ татчӧ важ олӧм коляссӧ вайин?» Гашкӧ, сідзи и эм да: абу места сылы выль «Жигуликӧд» орччӧн сулавны... Табуреткасӧ кӧть нуны, да сійӧс нинӧмла. Гаражас югыд кӧрт кока улӧсъяс эмӧсь. А мыйла ме татшӧм табуреткасӧ эг тшӧктыв вӧчны Васильлы?
Кирӧ вӧлі жугыль, быттьӧ сьӧлӧмсӧ йирис кутшӧмкӧ тӧдтӧм дой. Сэсся друг, ачыс оз тӧд мыйла, сійӧ кватитіс табуреткасӧ, вылӧдз лэптіс да мый вынсьыс дзенӧбтіс джоджас. Табуретка грымгысис, чеччыштліс, но эз жугав. Босьтіс киас, видзӧдліс бура, — некыті весиг абу вӧрзьылӧма.
Кирӧ сэки ачыс аслыс серӧктіс: «Крепыда вӧчсьылӧма!» Сэсся сійӧ ӧзтіс папирос, табуреткасӧ босьтіс киас да петіс. Игналіс кильчӧсӧ да мӧдӧдчис гортас. Мунігас бара думыштіс: кытчӧ пуктас табуреткасӧ? Гӧтырыс, дерт, оз лэдз пыртны сійӧс весиг кухняас. Но нинӧм, — мыйкӧ думыштлам. Кирӧ восьлаліс да нюмъяліс аслыс.
