КРЕСТЬЯНАЛЫ КОКНЬӦД ВӦР НЬӦБИГӦН

Вӧр сетсьӧ уджӧн, донтӧгджык.

Видз-му уджалысь йӧзлы вӧр сетӧм йылысь ӧні петіс выль закон (правила). Тайӧ закон серти коланінӧ вӧр кутас сетсьыны уджӧн. Уджӧн вӧр босьтігӧн ковмас мынтыны неыджыд задатки: став доныслысь сӧмын 10-ӧд юкӧнсӧ. Вӧр сетігӧн шуӧма туйдӧдчыны Вӧр закон чукӧр 23 да 24-ӧд статьяясӧн да мукӧд веськӧдъясӧн (правилӧясӧн).

Вӧр зак. чук. 23-ӧд ст. серти, вӧр вузавсьӧ видз-му уджалысьяслы, выль местаӧ мунысьяслы, государственнӧй учрежденньӧясын уджалысьяслы да служитысьяслы тӧрг вӧчтӧг.

Вӧр зак. чук. 24-ӧд ст. серти, удж помысь олысь гӧль йӧзлы (Гӧрд армияын служитысьяс семьялы, выльлаӧ мунысьлы да мукӧдлы) лесничӧйяс вермӧны сетны нормаӧн пес вылӧ да стрӧитчыны кулӧм вӧр джын донысь. Уездувса видз-му управленньӧяс вермӧны сетны сэтшӧм вӧрсӧ 75 прӧчентысь (тыр донсьыс 4-ӧд юкӧнсӧ чинтӧмӧн), губерняувса (обласьтувса) видз-му управленньӧяс вермӧны сетны сэтшӧм вӧрсӧ весиг ньӧти дон босьттӧг (ёна йӧрмӧм йӧзлы). Донтӧг сетан быдмытӧм вӧр кӧ оз тырмы, губерняувса видз-му управленньӧяс вермӧны лэдзны и быдман вӧрысь.

Стрӧитчан вӧр крестьяналы шуӧма сетны торъя делянкаясысь; делянкасӧ вундыны кыдз позьӧ сиктъяссянь матысьджык, да мед сійӧ делянкаас сюрӧ бур, шогмана (быдман) вӧр.

Вӧр босьтны позьӧ посньыдик торъя делянкаясӧн либӧ ӧтка пуясӧн.

Босьтӧм вӧрысь уджйӧз мынтӧм позьӧ нюжӧдны воӧдз. Мынтысьны позьӧ лӧсьӧдчыны кык ногӧн: вӧр кыскавтӧдз либӧ кыскалӧм бӧрын. Кыскавтӧдз мынтысьны лӧсьӧдӧма ёнджыкасӧ унаӧн (чукӧрӧн) вӧр босьтысьяслы, кодъяслы колӧ сетны сӧмын ӧти билет.

Чукӧрӧн билет босьтны позьӧ ӧти морт пыр, а ӧткӧн-ӧткӧн кӧ босьтны, крестьяналӧн вошӧ зэв уна лун-вой. Сы понда колӧ эськӧ билет босьтігӧн ӧтувтчыны: сідзи оз вош лун-вой ни оз ковмы сулавны ӧчередьын.

Кыскалӧм бӧрын мынтысьӧм вылӧ (воӧдз нюжӧдчӧмӧн) сетсьӧ сӧмын стрӧитчан бур вӧр да оз став вундӧм делянканас, а сӧмын кымынӧдкӧ юкӧн. Пес вӧр тадзи мынтысьӧм вылӧ оз сетсьы.

Уджӧн вӧр ньӧбны, ӧти ногӧн кӧ, — крестьяналы зэв ыджыд кокньӧд, а мӧд ногӧн кӧ, казналы ёна сьӧктӧдас — доход кутас локны сёрӧн. Крестьяналы колан вӧрсӧ кӧ ставсӧ кутан сетны уджӧн, джын доходыс кутас локны государствоӧ сӧмын мӧд во вылас. Сы понда шуӧма сетны вӧр уджӧн став колӧмыслысь джынсӧ (50%).

Крестьяна кӧ кутасны вӧдитчыны вӧрӧн бура, радейтӧмӧн; гусьӧн кералӧм да вӧръяс сотчӧм кӧ чинӧны да ещӧ бура кӧ, кывзӧмӧн кутасны кусӧдчыны — уджӧн сетан вӧр плӧщадь 50%-сянь вермасны содтыны 80%-ӧдз. Кӧні важ кодя жӧ кутас сотчыны вӧр да важ мында жӧ кутасны керавны гусьӧн, сэні, тӧдӧмысь, плӧщадь оз содтыны, а чинтасны.

Видз-му управленньӧяслӧн колӧ пырысьтӧм-пыр жӧ заводитны выль закон серти лӧсьӧдавны крестьяналы сетан вӧр участокъяс; колӧ сетны индӧдъяс лесничӧйяслы да лӧсьӧдны, кутшӧм ладӧн (пӧрадокӧн) да кодъяслы кутас сетсьыны тайӧ выль кокньӧдыс.

Сӧвет власьт сетӧ крестьяналы лунысь лунӧ выль кокньӧдъяс. Крестьяналӧн колӧ вӧдитчыны кокньӧдъяснас кужӧмӧн. Вӧр гусявлӧмысь да сотӧмысь колӧ видзны.