КАРТУПЕЛЬ ВӦДИТӦМ

Кутшӧм му колӧ картупельлы. Кор колӧ пуктыны. Кыдзи колӧ пуктыны.

Ми Коми муын огӧ на кужӧ вӧдитны картупельтӧ. Пӧшти пыр картупель вӧдитам ӧти му вылын, ӧти местаын. Татшӧм вӧдитӧм картупельлы оз ков. Ӧти му вылын вӧдитігӧн картупель пыр босьтӧ мусьыс ӧти сикас сёян. Картупель колӧ вежлавны мукӧд пӧлӧс быдтасъясӧн. Вежлалӧм колӧ тадзи: коськӧм, сю, картупель, ид. Тадзи кӧ ми кутам вӧдитны, урожай лоӧ бурджык.

Картупель радейтӧ небыд му. Сэні сійӧ ёнджыка вермӧ пӧлавнысӧ дай быдмыны. Сёй му вылын картупельыд артмӧ омӧля. Медся ёна артмӧ лыа сора му вылын. Позьӧ вӧдитны картупельтӧ куш лыа му вылын, сӧмын сюян кӧ сэтшӧм муас унджык вын.

Картупель улӧ мутӧ колӧ заводитны вӧдитны арсянь. Арын колӧ гӧрны кык пӧв: ӧтчыдсӧ гӧрны нянь босьтӧм бӧрын, мӧдысь сёрӧн арын. Гӧрны колӧ пыдӧджык — мый пыднаӧ пуктыссьӧ картупель. Сэсся гӧрӧм мусӧ пинёвттӧг (агсавтӧг) кольны тӧв кежлӧ пластъяснас. Тулысын водзджык, мыйӧн муыс косьмыштас, пыр и колӧ пинёвтны (агсавны). Сэсся картупель пуктігӧн бара гӧрны. Гӧрӧм бӧрын картупельтӧ пыр жӧ колӧ пуктыны, абу кӧ нин муыс ва. Пуктыны картупельтӧ тулысын колӧ ид кӧдзӧм бӧрын нин, кор муыс ёна шоналас да косьмас.

Пуктас вылӧ картупель босьтӧны шӧркоддьӧмӧс: чипан кольк ыдждаӧс либӧ ещӧ посньыдджыкӧс. Картупель вундавны колӧ кузяланогыс, вомӧн вундавны некор оз ков. Быд вундӧм картупель торйын мед кольӧны синъяс. Синъяс кӧ оз лоны, картупель оз ловзьы.

Тулысын пуктытӧдз на картупель заводитчӧ ныравны 3−4 градус шоныдӧн: медся ёна ныралӧ 8 градус шоныдын. Колӧ картупельӧс видзны пуктытӧдз вежон-мӧд югыдінын. Сэки ныръясыс сылӧн ёнмӧны, кызӧны дай оз чегъясьны пуктігӧн.

Ва муӧ картупель пуктыны оз ков. Сэні сійӧ сӧмын сісьмас. Пуктыны колӧ шоча. Пласт визяс картупельысь картупельӧ мед лоӧ весьт кык кымын да визьыс мӧда-мӧдсьыс весьт куим либӧ нёль кымын. Тшӧкыда пуктӧмысь бурыс нинӧм абу. Сэки картупельыс оз сет мӧда-мӧдыслы бура быдмыны-пӧлавны.

Лыааджык му вылӧ картупельтӧ колӧ пуктыны пыдӧджык, сёяджык да васӧдджык му вылӧ — вылӧджык. Картупель уна вӧдитігӧн пуктӧны гӧрӧм костӧ. Сэки колӧ пуктыны пласт бокас сюйыштӧмӧн, оз ков бӧрӧзда пыдӧсас.

Кыдзи му вылын дӧзьӧритны картупель.

Картупельӧс ёна колӧ дӧзьӧритны. Гӧрӧм костӧ пуктӧм картупельлӧн мыйӧн коръясыс мыччысяласны, колӧ пинёвтны. Пинёвтӧмӧн бырӧ ёг турун дай муыс небзьӧ. Сэсся колӧ картупельсӧ мудйыны, кор сылӧн коръясыс быдмасны нин вершӧк 4−5 кымын. Мудйӧм позьӧ вӧчны либӧ вӧла мудъянӧн (окучник), либӧ коканӧн. Мудйӧмӧн картупель гырысяджык быдмӧ. Мудйыны картупель колӧ кыкысь. Мӧдысь лун дас мысти кымын. Мудйыны колӧ сідз, медым картупель вылас муыс лоӧ куим кымын вершӧк. Татшӧм мудйӧмыс бырӧдӧ ёг турун, небзьӧдӧ мусӧ дай быдман картупельлы сетӧ ыджыдджык оланін. Огӧ кӧ кутӧй мудйыны, картупельясыс мыччысяласны мусьыс дай вижӧдасны.

Косінъясысь, лыа му вылысь картупель колӧ мудйыны ляпкыдика, мед муыс ёна оз косьмы. Картупель му кӧ ёгӧссьӧ, колӧ весавны сійӧс. Сӧмын ёгсӧ оз ков кольны му вылӧ, а колӧ нуны бокӧ. Дзоридзсӧ картупельлысь колӧ нетшкавны да шыблавны, мед сійӧ оз удзӧд картупельӧс сёянторйысь.

Зэра тулысъясӧ картупель улӧ лӧсьӧдӧм муяс колӧ косьтыны бӧрӧздаяс кодйӧмӧн.

Босьтны картупель колӧ коръясыс кынмӧм мысти. Водз кӧ босьтан, картупельыд лоӧ кизьӧр дай ёнджыка арын сісьмӧ. Босьтны картупельтӧ колӧ кос бур поводдя дырйи дай ёна косьтыны ывлаын, мед оз ло васӧд тӧв кежлӧ видзны сюйигӧн. Сісьмыштӧм да вундасьӧм картупельяс колӧ бӧрйыны да торйӧн пуктавны, мед оз сісьмӧдны дзонь картупельяссӧ.

Тайӧ висьталӧм сертиыс кӧ крестьяна кутасны вӧдитны картупель, сійӧ сетас бур урожай.

В. Политов.