КЫДЗИ МЕДАВНЫ КРЕСТЬЯНИНЛЫ УДЖАЛЫСЬӦС

Крестьянскӧй кӧзяйствоын унаысь ковмывлӧ медавны бокысь уджалысьӧс. Торъя нин ёнджыка медавлӧны гожся удж кежлӧ. Дерт, Сӧвет власьт оз лэдз кӧзяинлы медасьысьсӧ (казакӧс) лёк ногӧн видзны да вывті нартитны. Та йылысь неважӧн (апрель 18-ӧд лунӧ) СССР-са Народнӧй Комиссаръяслӧн Сӧветыс лӧсьӧдіс торъя правилӧяс.

Кӧзяин вермӧ та серти медавны уджалысьӧс сӧмын отсасьӧм вылӧ. Кӧзяйствоыс кӧ вайӧ ыджыд барыш (лыддьыссьӧ промышленнӧйӧн), сэки тайӧ правилӧясыс оз туйны.

Уджалысьӧс медалігӧн первой вӧчсьӧ условйӧ (гижӧд); условйӧсӧ кырымалӧны кыкнанныс — кӧзяиныс и медасьысьыс. Медасьысь нимсянь условйӧсӧ вермӧ кырымавны профсоюз, кутшӧмын медасьысьыс лыддьысьӧ шленын.

Условйӧас колӧ пасйыны: 1) кутшӧм удж вылӧ медасьӧ мортыс; 2) кутшӧм срок кежлӧ; 3) дыр-ӧ уджавны луннас; 4) донысь-ӧ медасьӧ, кыдзи да коръясӧ сетсьыны кутас доныс; 5) торъя содтӧдъяс, кыдзи лӧсьӧдчасны кӧзяин медасьысьыскӧд. Условйӧыс вӧчсьӧ сідзи, медым тайӧ правилӧясысь омӧль оз ло медасьысьлы.

Сэсся гижӧдсӧ (условйӧсӧ) колӧ нулыны пасйыны (регистрируйтны) сельсӧветӧ. Сыысь некутшӧм сьӧм оз босьтсьы. Сельсӧвет ачыс оз вермы вежны условйӧсӧ. Срокыс сельсӧветын пасйыны условйӧсӧ — кык вежон кырымалан лунсяньыс.

Оз пыдди пуктыссьы водзвыв вӧчӧм условйӧ, кор сы серти медасьысьыс уджавны кутас во мысти на толькӧ; сэсся воысь дырджык кежлӧ условйӧ оз жӧ позь вӧчны.

Медавны оз позь роботникӧс 14 арӧсысь томӧс. Кокньыд удж вылӧ вермӧны медавны 12 арӧсаӧс.

Сэсся, миян Сӧветса закон серти, оз позь уджӧдны мортӧс 8 часысь дырджык луннас. Тайӧ правилӧяс серти, медасьысьлы уджалан лунсӧ позьӧ нюжӧдыштны, крестьянскӧй кӧзяйствоын сытӧг оз позь гожся удж дырйи, сӧмын та йылысь колӧ пасйыны условйӧас.

Кӧзяинлы лоӧ быд вежонын сетны медасьӧм роботникыслы ӧти лун шойччӧг. Сэсся оз позь уджӧдны праздник лунъясӧ, кодъясӧс лӧсьӧдӧма Сӧветса законъясӧн. Праздник лунъясӧ, шойччан лунъясӧ, уджъяс эштӧм бӧрын, медасьысьӧс кӧзяин оз вермы кутны кытчӧкӧ ветлӧмысь, роботник сэки ас вӧлясьыс вермас коллявны пӧрасӧ. Страдна дырйи кӧ ковмас праздникӧ уджавны, сы пыдди роботниклы сетсьӧ кутшӧмкӧ мӧд лун либӧ торъя дон, лӧсьӧдчӧм серти. Государстволӧн лӧсьӧдӧма быд месталы медічӧт дон (минимум заработной платы), сыысь улӧ кӧзяин оз вермы роботниклы чинтыны.

Кӧзяин видзӧ роботникӧс аслас керкаын либӧ торъя комната сетӧ, вердӧ сідзи жӧ, мый асьныс сёйӧны.

Медасьысь уджалӧ условйӧ серти, видзӧ-дӧзьӧритӧ кӧзяинлысь овмӧссӧ ассьыс моз жӧ. Кӧзяин ордысь мунігӧн роботник сылы сетӧ став кӧлуйсӧ, мый босьтліс уджалігас сылысь.

Оз позь уджӧдны вывті сьӧкыда посни челядьӧс да нӧбасьысь нывбабаясӧс.

Медасьысь кӧ висьмас либӧ нывбаба-роботнича челядясяс, кӧзяин ас тшӧт вылас видзӧ найӧс со мый дыра: во гӧгӧр кежлӧ медасьысьӧс — тӧлысь чӧж, регыдджык кежлӧ медасьысьӧс — кык вежон. Сэки кӧзяин мынтӧ сылы тыр дон, видзӧ и вердӧ.

Ӧти кӧзяин кӧ видзӧ куим роботникӧс (либӧ унджыкӧс), лоӧ найӧс страхуйтны, мынтыны страхӧвӧй взносъяс на весьтті. Сэки роботникыс кӧ висьмас либӧ нывбаба-роботнича челядясяс, мынтысьӧ страхӧвӧй касса уджавтӧм пӧраысь.

Роботникыс кӧ абу страхуйтӧма да кӧзяин ордын висьмас, доймас либӧ кулас — сэки мынтысьӧ кӧзяин Сӧветса законъяс серти.

Кӧзяин вермӧ ӧткажитны (уволить) медасьысьӧс, мыйӧнкӧ кӧ оз шогмы сійӧ, кык вежон войдӧр висьталӧмӧн сы йылысь. Водзвыв висьтавтӧг кӧ вӧтлас, лоӧ сетны кык вежон чӧжся дон. Медасьысь сідз жӧ вермӧ срокӧдз петны, сӧмын сы йылысь колӧ кӧзяинлы висьтавны вежон войдӧр.

Споръяс кӧ лоӧны кӧзяина-медасьыся костын, лӧсьӧдчӧдас торъя комиссия (примирительная) волисполкомъясын. Оз кӧ ло сэні лӧсьӧдчӧмыс — делӧыс сетсьӧ народнӧй судӧ.

Тайӧ правилӧысь ми аддзам: ӧти-кӧ, Сӧветса правительство лэдзӧ крестьяналы медавны уджалысьясӧс, медым сылӧн кӧзяйствоыс эз дзугсьы уджалысь судзсьытӧмла; мӧд-кӧ, Сӧвет власьт видзӧ вывті нартитӧмысь медасьысьяссӧ.