КЫДЗИ ДАНИЯСА КРЕСТЬЯНА МЕЗДЫСИСНЫ СЬӦКЫД ОЛӦМЫСЬ

Важӧн омӧлика овлісны.

Германиясянь войвылын, Балтийскӧй море рытыввылын, эм ичӧтик государство (королевство) — Дания.

Во 150 кымын сайын Данияса крестьяна овлісны дзик жӧ татшӧма, кыдзи ӧні ми олам. Му уджавлісны куим переменаӧн (ид, коськӧм, сю); нянь вӧлі воӧ 30−40 пуд десятина вылӧ; скӧт вӧлі омӧлик — уна вылӧ нин мӧскыс вӧлі вонас лысьтас 60 ведра йӧв, скӧтсӧ видзлісны, ӧнія миян моз жӧ, коськӧм вылын. Дзик став олӧмныс датчаналӧн вӧлі сэки ӧніяся миян олӧм кодь. Весиг видз-му уджалан кӧлуйыс миянлӧн кодьӧсь вӧліны.

Ӧні налӧн со кутшӧм олӧмныс: няньыс воӧ 250 пудйӧдз десятина вылӧ, свеклӧ да турнепс (скӧт сёркни) воӧ вит сюрс да джын (5500) пуд десятинаысь. Мӧсъясныс лысьтӧны йӧвсӧ вонас 450 ведраӧдз.

Кыдзи нӧ татшӧмӧдзыс найӧ воисны?

Дерт, эз другӧн. Ёна лои налы мырсьыны. Медвойдӧр лои вермасьны асланыс правительствокӧд крестьяна олӧм йылысь законъяс понда. Правительстволы лои вӧчны крестьяна тшӧктӧм серти. Петісны вочасӧн законъяс: крестьянаӧс выль местаӧ (хуторы) овмӧдчыны лэдзӧм йылысь, кӧзяйство бурмӧдӧм вылӧ казнасянь сьӧм удждӧм йылысь, быдӧнӧс ӧтитӧг грамотаӧ велӧдӧм йылысь, сэсся петіс закон видз-му уджалан кооперативӧ ӧтувтчӧм йылысь.

Сы бӧрын Данияса крестьяналӧн кутіс пыр вочасӧн овмӧсныс содны, кӧзяйствоныс кыптыны. Уна нянь налӧн пондіс лишавны вузавны.

Дания вӧлі няньсӧ вузалӧ мукӧд (орчча) государствояслы.

Скӧтӧ кутчысисны.

Сӧмын Данияӧс нянь вузалӧмысь личкисны мукӧд няня государствояс — Америка, Россия тшӧтш, найӧ кутісны донтӧгджык Данияысь вузавны.

Данияса крестьяналы лои корсьны мӧд пӧлӧс туй кӧзяйство вӧдитны.

Ветлісны сэтчӧс агрономъяс Германияӧ тӧдмасьны, кутшӧма сэні крестьяна олӧны, уджалӧны. Бӧр воӧм мысти агрономъяс шуисны: колӧ пӧ дзик вужнас вежны кӧзяйствонымӧс, колӧ пӧ кутчысьны унджык скӧт вӧдитны.

Сідзи и вӧчисны. Кутісны видзны да бурмӧдны скӧтнысӧ. Муяс выланыс пондісны кӧдзны унджык скӧт кӧрым: картупель, свеклӧ да турнепс. Муыс бара кутіс вайны налы ыджыд пӧльза. Тадзи кыссис во комын кымын.

Артельӧн медбур овмӧс кыпӧдны.

Сэсся, во ветымын сайын кымын, бара датчаналӧн кӧзяйствоыс падмис, скӧт видзӧм помысь этша доход кутіс воны.

Сэки найӧ и ӧтувтчисны кооперативъясӧ. Кутісны артельӧн вый вӧчны, яйысь вӧчавны инан тӧваръяс (калбасъяс, консервъяс), артельӧн сійӧс ставсӧ вузавны, артельӧн скӧт бурмӧдны. Артельӧн уджалігӧн быдтор кутіс артмыны бурджыка. Данияса вый вӧлі став му вылас лыддьыссьӧ медбурӧн.

Скӧтӧс кутісны вердны нормаӧн, лӧсьӧдалісны сы вӧсна торъя контрольнӧй тӧвариществояс.

Татшӧма скӧт бӧрся видзӧдӧм понда найӧ вермисны вочасӧн бурмӧдны ассьыныс скӧтнысӧ. Быдтыны кутісны йӧладжык мӧсъясӧс, йӧвтӧмъяссӧ — бракуйтавны, начкавны.

Миянлы сідз жӧ колӧ.

Данияса крестьяналысь кӧзяйство нуӧдӧм ногсӧ колӧ босьтны и миянлы — коми крестьяналы. Данияса крестьяна 150 во сайын асьныс мырдӧн корисны правительствоыслысь праваяс овмӧс бурмӧдӧм йылысь; кыпӧдісны овмӧснысӧ, бурмӧдісны олӧмнысӧ свет вылас медбура. Ӧні миян Сӧвет власьт ачыс мырдӧн тшӧктӧ крестьяналы лӧсьӧдны выльногса овмӧс (Данияса крестьяна кодьӧс жӧ), да век на оз кутчысьны мыйлакӧ.

Колӧ регыдджык босьтчыны: му уджавны уна переменаӧн (многополье), турун да пуктасъяс вӧдитӧмӧн, унджык бур рӧдса скӧт видзны да ӧтувтчыны вый вӧчан артельясӧ. Сэки регыдджык мездысям сьӧкыд олӧмысь, овмӧдчам Данияса крестьяна моз жӧ.