АНЬКЫТШ

Анькытшлӧн пӧтӧсыс черикӧд да яйкӧд ӧткодь.

Нянь быдтасъяслы: сю, ид, шобді — бура быдмӧм вылӧ, мукӧд сёянтор кындзи, колӧ азот. Татшӧм быдтасъяс оз вермыны босьтны азотсӧ сынӧдысь (воздухысь). Анькытш быдмигас оз муысь босьт азотсӧ, а сынӧдысь, сійӧн сійӧ мусӧ оз омӧльт — озырмӧдӧ азотӧн.

Бура быдмигӧн анькытш муысь бырӧдӧ ёг турунъяс, кодъяс зэв ёна торкӧны няньлы быдмыны. Анькытш оз ков кӧдзны ӧтик местаӧ кык во помся, сэки сійӧ омӧля быдмӧ. Бура быдмӧм да воӧм анькытш вайӧ ӧтик пудйысь 40 пудйӧдз. Анькытшлӧн пӧтӧсыс зэв ыджыд, черикӧд да яйкӧд ӧткодь кымын. Анькытш вӧдитігӧн лоас скӧтлы уна сёянтор: идзасыс, туруныс сылӧн бур, скӧт ёна сёйӧ.

Анькытш оз пов асъя тувсов кӧдзыдъясысь. Анькытш колӧ кӧдзны тулысын кыдз позьӧ водзджык, мед регыдджык чужас. Сёрман кӧ кӧдзнытӧ, кос муад сійӧ зэв дыр оз вермы петнысӧ-чужнысӧ. Миян коми анькытш арын оз кынмы, кӧдзам кӧ еджыд роч анькытш, сійӧ вермас кынмыны — сійӧ дырджык оз во. Вежов коми анькытш медбура кайӧ лыа сора муӧ, колӧ мусинсӧ ёнмӧдны пӧимӧн.

Анькытш оз ков кӧдзны регыд куйӧдалӧм му вылӧ, сэні сійӧ ёна кайӧ турунӧ, кузь тушаысла сійӧ пӧрӧ да оз вермы анькытшасьныс, сэсся кокыс сісьмас. Вынтӧм муяс анькытш кӧдзтӧдз колӧ вынмӧдны пӧимӧн.

Ёна усьӧмысь анькытшкӧд колӧ кӧдзны зӧр. Сё квадратнӧй сыв вылӧ колӧ кӧдзны 15 тув (пунт) анькытш да 7 тув зӧр. Тадзи кӧдзӧм анькытш кайӧ бура, пӧрӧмысь кутӧ зӧр. Зӧрйыслы быдмыныс оз мешайтчы. Вартӧм бӧрти кокньыда найӧс позьӧ торйӧдны, колӧ сортируйтны.

Анькытшлӧн вужъясыс пырӧны пыдӧ, сёянторсӧ вермӧ перйыны пыдысь, сылы оз ков ёна небыд му, медтыкӧ вӧлі джуджыд муыс. Кӧдзны колӧ 1−1½ вершӧк пыдна. Бура каяс, кӧдзан кӧ гӧр улӧ да пинёвтан. Кӧдзӧм бӧрти кӧ ёна зэрас, вермас му вылысыс чорзьыны, коркаавны, сэсся турунзьыны. Сэки сійӧ мусӧ колӧ пинёвтны, сыысь анькытшлы омӧльыс оз ло. Позьӧ пинёвтны весиг, кор анькытшыс петалас вершӧк джын кузьта кымын.

Кӧдзан луннад анькытштӧ колӧ кисьтны ва тыра пельсаӧ; сэки кокньыдъясыс плавдасны, найӧс колӧ босьтны скӧтлы. Медбур кад анькытш вундыны либӧ ытшкыны, кор медводдза пуртӧсъясныс воасны. Виччысьны выльысь пуртӧсъяс воӧм оз ков, мед улыс пуртӧсъясыс оз потласьны да анькытшыс сэтысь оз киссьы. Десятина вылысь анькытш вермас воны пуд 80−150 да идзасыс 200−250 пуд гӧгӧр. Ытшкӧм анькытш оз ков кольтаавлыны. Ытшкӧм бӧрти колӧ чукӧртны чукӧръясӧ (абу кӧ зэра поводдя) да лун вит кымын бергӧдлӧмӧн косьтыны.

Зэв бур кӧдзны анькытш скӧтлы зӧр сорӧн. Зӧр сора анькытш скӧтлы ытшкыссьӧ дзордзалігас-розъялігас. Позьӧ кӧдзны анькытшсӧ и зӧрсӧ ӧтмындаӧн. Зэв ыджыд бур босьтанныд, крестьяна, понданныд кӧ вӧдитны анькытш.

НАК.