СЮВ ВИСЯН ТИФ (БРЮШНОЙ ТИФ)

Мыйысь морт висьмӧ тифӧн.

Став пӧлӧс тифсӧ коми йӧз шуӧны биа висьӧмӧн. Висьысь морт биын моз сотчӧ: вом пытшкӧсыс да кывйыс косьмӧ, вом дорыс потласьӧ, садьыс мыйкӧ дыра кежлӧ быравлӧ.

Биа висьӧмӧн морт висьмӧдчӧ микроб (зэв ичӧтик, синмӧн тыдавтӧм гаг) шедӧм вӧсна. Быдпӧлӧс тифлӧн микробыс мортлы аслыс ногӧн вуджӧ.

Босьтам сюв висян тиф.

Микробъясыс тайӧ висьӧмлӧн паськалӧны висьысь мортсянь асмогасьӧмторъяснас, шыжӧн; лоӧны кӧ висигӧн мыльяс, микробыс вермас разавны мыль письтӧм бӧрас ор сорӧн.

Бурдӧм бӧрын мукӧд мортыс зэв дыр вермӧны новлӧдлыны да разӧдны кытчӧсюрӧ асмогасьӧмторъясӧн микробъяссӧ (тӧлысь 3-ӧдз, весиг во дорысь дыр).

Микроб вермӧ овны сӧстӧмджык ваын лун 5−6, няйт пытшкын дырджык, тӧлысьӧдз. Татшӧм ва юигӧн микроб вермас ньылыштсьыны; мыйӧн сійӧ воас морт кынӧм пытшкӧ, пырысь-пыр заводитчӧ уджавны ассьыс уджсӧ. Вежон-мӧд-коймӧд мысти, мукӧддырйиыс регыдджык, морт заводитчӧ нёрпасьны, сэсся лоӧ сылы водны, куйлыны садя нисьӧ садьтӧг вежон 4−5 либӧ дырджык.

Вермӧ микроб сюрны купайтчигӧн. Вермӧ шедны тасьті да пань помысь, мыськалан кӧ тасьті-паньтӧ микроб ваӧн. Торъя кокниа сюв висян тифлӧн микробыс вуджӧ йӧлӧн. Тифӧн висьлӧм морт кӧ лысьтӧ мыссьытӧм киӧн мӧскӧс — йӧв пытшкӧ вермас сюрны кымынкӧ микроб; сэні найӧ пондасны ӧдйӧ рӧдмыны. Пузьӧдтӧм йӧв юигӧн микробъяс веськалӧны морт рушку пытшкӧ. Мӧс лысьтысьлы микроб веськалӧ чунь йылас либӧ гыж костас асмогасигӧн, няйт кӧлуйӧн вӧдитчигӧн, висьысь гӧгӧр старайтчигӧн.

Пуктас вылӧ (капуста, галанка да мукӧдтор вылӧ) микроб вермӧ веськавны куйӧд ваӧн либӧ висьӧм новлӧдлан кияссянь.

Сюв висян тифсӧ гутъяс зэв ёна новлӧдлӧны. Висьысь мортлӧн асмогнас петӧны микробъясыс; кор сэтшӧм асмог вылас пуксяс гут — сылӧн ныр-вомыс, кокъясыс ляксьӧ асмогӧн да микробъясӧн.

Татшӧм гутысь колӧ видзчысьны: кытчӧ сійӧ пуксьылас — нянь вылӧ, йӧв тасьтіӧ, шыд гырничӧ — быдлаӧ кольӧ тиф микробыд. Он и тӧдлы, кыдзи сёйигӧн ньылыштан висьӧмтӧ.

Кыдзи колӧ видзны асьтӧ висьӧмысь.

1. Юан ваыд мед вӧлі сӧстӧм.

Юкмӧс бердын оз ков пожъявны няйт кӧлуй; карта вывсьыд да гидняяссьыд мед юкмӧсад куйӧд оз визувт. Выль юкмӧсъяс колӧ кодйыны йӧрӧ да мусӧ сруб гӧгӧрыс топыда колӧ нӧйтны.

2. Висьысь мортлысь асмогасьӧмторъяссӧ оз позь коявны карта вылӧ да юкмӧс бердӧ: юан ва вермас пежасьны тифознӧй микробъясӧн.

3. Юкмӧсысь ва колӧ лэптавны ӧти сӧстӧм ведраӧн. Скӧтӧс матын юкмӧс бердын оз ков юктавны. Абу кӧ ваныд сӧстӧм — ютӧдзныд колӧ пузьӧдны.

4. Став сёян-юан колӧ видзны вевт улын, мед оз вермы пуксьыны гут. Керка пытшкӧс видзны пелька.

5. Гутъясӧс колӧ бырӧдны. Кор тай гожӧмын нужникын тыдалӧ зэв уна посньыдик еджыд номыр — сійӧ лоӧ гутлӧн личинкаыс (абу на прамӧй гут); сэки найӧс позьӧ бырӧдны медкокниа да уна ногӧн:

1) тшӧкыдджыка нужник петкӧдӧмӧн; 2) нужникӧ зелля кисьталӧмӧн (известка, карболӧвӧй кислота, карасин, дьӧгӧдь); 3) пондам кӧ быд асмогасьӧм бӧрын нужникӧ кисьтавны кос му либӧ кос му сора пӧим — личинка оз жӧ вермы рӧдмыны.

Лэбалысь гутӧс колӧ вины гут кулан зелляӧн, гут кулан бумагаӧн, гут кулан тшакӧн.

6. Кытчӧсюрӧ керка гӧгӧр асмогасьны оз позь. Быд керкалы колӧ лӧсьӧдны аслыс нужник.

7. Тулысын да гожӧмын, зэрӧм бӧрын, став няйтыс визувтӧ ю вылӧ; сэтшӧм ватӧ пузьӧдтӧг оз ков юны.

8. Колӧ вӧчны ыджыд юкмӧсъяс артельӧн, медым ваыс тырмӧ уна керкалы. Сэки позьӧ юкмӧстӧ дӧзьӧритны бура, сэки ваыс пыр лоӧ сӧстӧм.

Врач Вакнин.