МАЙ 1 ЛУН — РАБОЧӦЙЯСЛӦН КРЕСТЬЯНАКӦД ӦТУВТЧАН ЛУН

Мый корӧны крестьяна.

Октябрса революция вӧчисны ӧтвылысь рабочӧйяс крестьянакӧд. Ӧтвылысь жӧ колӧ лӧсьӧдны выль олӧм, вӧчны социалистическӧй общество.

Ленин ёрт шуліс: помещикъясӧс да капиталистъясӧс вӧтлӧм бӧрын пӧ сӧмын крестьяна вермасны сувтны рабочӧйяслы паныд. Сӧмын пӧ сійӧ паныд сувтӧмыс оз ло, огӧ кӧ пӧ вӧчалӧй ыджыд ӧшыбкаяс, кужам кӧ пӧ крестьянакӧд ӧтувтчӧмсӧ видзныс, индавны налы олӧм туйсӧ.

Мый нӧ пӧ колӧ вӧчныс, мед крестьянаыслӧн рабочӧйясыскӧд ӧтувтчӧмыс пыр ёнмис? Мый ӧні корӧ крестьянин Сӧвет власьтлысь? Крестьяна корӧны аслыныс быдтор тырмымӧн. Найӧ корӧны, мед найӧ нянь вылӧ да мукӧд крестьяна кӧзяйствоысь петӧм тӧвар вылӧ налы сетісны пабрик-заводъяс донтӧм да тырмымӧн тӧвар.

Колӧ оз пыдди пуктыны крестьяналысь тайӧ корӧмсӧ? Дерт, колӧ. Рабочӧйяс да крестьяна ӧтвылысь вӧчӧны выль олӧм. Колӧ петкӧдлыны крестьяналы удж вылын, мый рабочӧйяс капиталистъяслысь пабрик-заводъяс босьтӧм бӧрын уджсӧ сувтӧдісны важсьыс бурджыка став уджалысь йӧзлы бур вылӧ, эз сӧмын барыш вӧсна.

Пабрик-заводъясын уджъяс бурмӧны.

Бурмӧ оз нӧ миян уджыс пабрик-заводъясас? Ёна бурмӧ. Пабрик-заводлӧн удж воысь воӧ пыр бурмӧ. 1921 воын пабрик-завод лэдзис тӧварсӧ сӧмын витӧд юкӧнсӧ (⅕), мыйта вӧлі войнаӧдзыс лэдзлывлӧ; 1925 воын лэдзӧны нин нёль сы мында (⅘). Пабрик-заводъяс вӧлі водзджыксӧ вайӧны убытка, ӧні вайӧны барыш нин, дай тӧварыслысь донсӧ ёна чинтӧма. Уджалысьяс сідзжӧ вочасӧн пыр пабрик-заводын содӧны. 1923 воын вӧлі уджалӧ 1.140.700^вежӧма "Югыд туй"-лӧн 1925-05-03 номерысь веськӧдӧм серти/^ морт, 1925 воын кутас уджавны 1.650.000 морт кымын, сыысь этшаыс оз ло.

Ми аддзам: пабрик-заводъяслӧн удж век ӧтарӧ кок йылӧ сувтӧ.

Мыйла мукӧд тӧварыс донаджык.

Уна на эм и омӧльторйыс промышленносьт уджын. Босьтам кӧть медколан тӧварсӧ сиктъяслы — кӧрта кӧлуй. Кӧрта кӧлуй ӧні миян пабрик-заводъясысь петӧ сӧмын витӧд юкӧныс, мыйта петліс войнаӧдз. Сэсся доныс быдсяма тӧвар вылӧ ёна на вылын. Чукӧра (оптовая) тӧваръяс абу на ещӧ сэтшӧм дона, кутшӧм торъя вузасян (розничная) тӧвар вылас. Шуам, Мӧскуаын кӧ ситеч метр сулалӧ 32 ур, кытӧнкӧ сиктын Украинаын сулалӧ нин 58 ур, Уралын 55 ур, Туркестанын 65 ур, сідз водзӧ. Кӧрт тув сідз жӧ: Мӧскуаын пудйыс сулалӧ 4 шайт да 93 ур, Украинаын 8 шайт 80 ур, Уралын 11 шайт 20 ур, Туркестанын 14 шайт 76 ур. Сідзи быд мунан тӧварын.

Мыйла нӧ сэтшӧма доныс кайӧ торъя вузасян тӧвар вылас? Сы вӧсна: вузасьысьясыс тӧвар вылас вузалігас ыджыда донсӧ содтӧны. Мый вӧсна нӧ вузасьысьясыс вермӧны сы мындасӧ содтыныс? Тӧварыс тырмымӧныс абу. Тӧварыс кӧ эськӧ уна вӧлі государство киас, сійӧ эськӧ вермис тырмымӧн тӧварсӧ местаясас вайны да сэки донсӧ эськӧ вузасьысьясыс ёнасӧ эз вермыны лэптыныс.

Кыдзи донтӧммӧдны тӧвар.

Сідзкӧ колӧ зільны, мед пабрик-заводъяс вермисны лэдзны тырмымӧн тӧвар дай донтӧгджык. Кор нӧ кутас сідзсӧ лоныс? Кор ёнджыка кыпӧдам уджнымӧс, бурджыка пондам уджавны. Сэки тӧвар кутас петны унджык, лоас донтӧмджык, тырмымӧн вермас сетны сиктъясӧ государство.

Та ногӧн, рабочӧя-крестьяналысь ӧтувтчӧмсӧ чорыдджыка вермам видзны, кор бурджыка (зільджыка) кутам уджавны (поднятие производительности труда).

Май 1-й лун — кыпӧдны, ёнмӧдны рабочӧйяслысь крестьянакӧд ӧтувтчӧмсӧ.