ПАНШОРСА ОЛЫСЯЯС

Сыктывдінкар−Выльгорт костын, вӧлӧкас, эм шор. Нимыс сылӧн «Паншор». Шор пӧлӧн пашняяс да понӧльяс, пыдынджык неуна — гырысьджык вӧр. Паншор нэмыс нин «гажтӧм» — эмӧсь пӧ олысяяс...

Овлӧны недыр кежлӧ овмӧдчысьяс. Сійӧ олысьясыс — «чиганъяс». Кӧнкӧ ветласны, ветласны да локтасны Паншор понӧль пӧвстӧ, дӧраысь вӧчасны чомъяс дай олӧны вежон-мӧдӧдз.

Найӧ олӧны, оз вывті ёна пакӧститчыны; кодӧскӧ вӧлӧн пӧръяласны, бур вӧв вылӧ омӧлик, куим кока вӧв сетасны; ылӧдлӧны ёнджыка бабаясӧс да нывъясӧс: налы пыр гадайтӧны, висьтавлӧны важ олӧм да водзӧ олӧм. Дерт, найӧ ылӧдлӧны, а нывбабалы ылӧдлы кӧть эн, мед сӧмын бура висьталӧма.

Нывбабалысь мывкыд чиганка тӧдӧ: керкаӧ пырас да, баба кӧ ӧтнас, медводз корас ки видлыны. Босьтас ки да мӧдас висьтавлыны: тэ пӧ абу на ёна бура овмӧдчӧмыд, тэ пӧ шуда, овмӧдчан бура, озырман. Бабалы висьталас: мужикыд пӧ кутас радейтны, ваян пӧ бур пи. Нывлы кӧсйысяс — шуда, бур, озыр жӧник... Быд бурсӧ висьтавласны додь кык-куим тыр. Сы пыдди нывбабаяс сетӧны налы выйтӧ, нӧктӧ, кольктӧ, няньтӧ.

Чиганкаяс корны лябӧсь, висьтавлӧны ассьыныс гӧльлунсӧ да омӧльлунсӧ; ӧтитор сылӧн абу, мӧдтор сылӧн киссьӧма, коймӧдтор сырзьӧма. Бабаяс, нывъяс бара сетӧны налы: чышъянтӧ, дӧрӧмтӧ, аржитӧ — мый лов саяс эм; мукӧдыс тшӧтш сетасны мужикыслысь дӧрӧм-гачсӧ. Сідзи чиганъяс ылӧдлісны, пӧръявлісны да, сэсся водзӧ мунӧны, мукӧдӧс ылӧдлыны.

Татшӧм олысьяс кындзи, Паншор дорын «эмӧсь» ещӧ пыр олысьяс... Найӧ ыджыд пакӧсьтъяс оз вӧчны. Сӧмын каститчӧны да полысь йӧзӧс повзьӧдлӧны. Найӧс шуӧны Паншорса «кузяясӧн» да «омӧльясӧн». Паншорын важысянь нин уналы кузяяс «каститчылӧмаӧсь».

Вӧвлі Выльгортын поконик, Гӧрбун ратник. Коркӧ ӧтчыд кузяясыс нулӧмаӧсь сійӧс гортас тройка вӧлӧн (!) — тройкаӧн ӧд, абу ӧтка вӧлӧн! Керка дорӧдзыс волӧма нин Гӧрбун ратникыд, да пырныс абу сяммӧма: садьмӧма, палялӧма... Видзӧдлас, да мӧдлаын туплясьӧ. Сэки «каститчӧма» сылы сідзи: лэччылас карӧ, ёна гажаӧдз вина юас да код юрнад мӧдас гортӧ кайны. Зэв сьӧкыд мунны пӧрысь мортлы, думыштас, кодкӧ кӧ пӧ эськӧ вӧлӧн катӧдас, лӧсьыд жӧ лоӧ да. Паншорас вотӧдз, веськыдвылас, пырӧ вӧла туй. Сэтчӧ кутас воны — друг кӧлӧкӧла вӧла суӧдӧ. Вӧласьыд эськӧ кӧсъяс кежыштны да, шатовтас сійӧс, код морттӧ, мир туй вывсьыд вель ылӧдз да, веськалӧ веськыдвывса вӧла туяд. Бӧрӧ веськалӧмтӧ код юрнад эз и гӧгӧрво. Туй ён — мый нӧ ещӧ колӧ... Неуна мунӧм бӧрын воисны понӧльяс, мыръяс.

Мунас, мунас, крукасяс мыръяс да кымыньӧн усьӧ. Мырйыд вӧлӧма куим вожа. Усьӧ да, код мортыд оз и вермы чеччыныс — сідз кымыньнас мыръяс вылад и унмовсяс. Узяс вель дыр, палялӧ сӧмын аскинас. Садьмас: узьӧ кымыньӧн, кокъясыс куим вожа мыр вылын. Пуксяс дай дивуйтчӧ.

— Кӧні бара ачым?.. Кыдзи веськалі татчӧ? гортӧ нин тай нӧ волі-а.

Кор гортас прамӧясӧ воас, кутас йӧзлы висьтавлыны: менӧ пӧ Паншорса кузяяс «нулісны».

Мӧдысь ӧти тьӧтка карын сёрмӧма. Пемыдӧн кутас кайны гортас — Выльгортӧ. Паншор дорӧ воны кутас, ачыс зэв ёна полӧ. Кыдзи нӧ на! Нэмысянь нин сэті «гажтӧм». Мӧвпалӧ, кыдз бара кута прӧйдитны. Сы шӧрӧ жӧ веськалӧ — вӧлӧм, Паншорад, туй бокас, понӧль бердын шойччӧ Ненила. Кытчӧ ветлӧма — коді тӧдас. Ми быдӧн тӧдам — войдӧр Ненила пыр ветліс коскӧдзыс родӧгӧн, пыр код вӧлі, вомсьыс чигарка ыджыда эз лэдзлы... Тьӧтка мунӧ — зэв полӧ. Друг понӧль улын би сявкнитас. Тьӧткалӧн садьяс бырӧны, бергӧдчас да бӧр карӧ котӧрӧн. Ненилалы тешкодь лоӧ, чеччас да тьӧтка бӧрся... Тешкодя сералӧ, родӧгыс шаркакылӧ, вомсьыс би сявкйӧ — вӧтчӧ тьӧтка бӧрся.

Миян тьӧтка садя нисьӧ садьтӧм, ловъяс тырӧма карӧ воас да медводдза керкаас и бырс пырас. Коркӧ дыр мысти палялӧ да, кутас висьтавлыны: Паншорсянь пӧ «кузяыс» вӧтӧдіс, вомсьыс пӧ би сявкйӧ, ачыс пӧ сералӧ, зэв кузь бӧжа, бӧжыс шаркакылӧ... Со колӧкӧ и олысьясыд Паншор дорын!

В. А. Худяев