ВЫЛЬ МЕСТАӦ МУНӦМ ЙЫЛЫСЬ
Коми обласьтысь тайӧ воясӧ унаӧн (уна сюрсӧн быд во) муналӧны Сибырӧ, выль местаӧ. Шуӧны, тані пӧ няньыс омӧля воӧ да муысь дзескыд, этша.
Нянь, дерт, бура оз во, да миян эм уна видз места, позьӧ уна скӧт видзны (выль местаӧ мунысьяс дас воӧн вермӧны лӧсьӧдны дас мӧскӧдз да куим вӧлӧдз). Уна-ӧ миян прӧст местаыс — петкӧдлӧны со кутшӧм лыдпасъяс:
Коми обласьтлӧн ыдждаыс 500.000 кв. километр гӧгӧр. Олысьыс 200.000 морт гӧгӧр. Бельгиялӧн ыдждаыс 30.000 кв. километр, олысьыс 7.500.000 морт. Бельгиялӧн ыдждаыс 17 мындаӧн ичӧтджык Коми обласьтысь, олысьыс 38 мындаӧн унджык. Быд дас километр вылӧ олысьыс воӧ Коми обласьтын 4 морт, Бельгияын 250 морт. Со кутшӧм шоч олысьыс миянын.
Та понда важӧн сар правительство вӧлі лӧсьӧдчӧ татчӧ вайны лунвывса крестьянаӧс. Сійӧн ёна видласисны велӧдчӧм йӧз, корсисны бурджык местаяс. Сӧмын война торкис.
Асланым коми йӧз овмӧдчылӧмаӧсь сӧмын гырысь юяс пӧлӧн. Важ оланінъясӧ йӧз содіс, дзескыд пондіс лоны овны. Ковмис кодсюрӧлы выль оланін корсьны.
Войнаӧдз заводитчывлісны посньыдджык юяс пӧлӧн овмӧдчыны. Война бӧрын выль местаӧ сьӧкыдджык вӧлі мунны: зэв дыр (вит воӧдз) делӧыс нюжалӧ да, рӧскод уна мунӧ прӧсекайтӧмысь (
Ӧні Обземуправленньӧ лӧсьӧдіс асланым обласьтувса выль местаӧ мунӧм йылысь правилӧяс.
Быд крестьянин вермӧ мунны выль местаӧ, кытысь ачыс бур места аддзас.
Выль местаӧ мунысьяслы сетсьӧ кокньӧд налог мынтігӧн, военнӧй служба вылӧ босьтігӧн.
Видз-му места сетсьӧ 7 десятинаӧн быд сёйысь вылӧ. Стрӧитчыны вӧр сетсьӧ билет дон босьттӧг, сӧмын вӧрсӧ мед босьтысьыс некодлы оз вузав-а.
Выль местаӧ мунӧм йылысь прошенньӧ сетсьӧ волисполкомлы; сійӧ мӧдӧдӧ лесничӧйлы. Лесничӧй видлалӧ вӧзйысян местасӧ (сэтчӧ нулыны лоӧ вӧзйысьысьлы), вӧчӧ акт, план, сэсся мӧдӧдӧ ставсӧ Уземуправленньӧӧ (местаыс кӧ 75 десятинаысь ичӧтджык) либӧ Обземуправленньӧӧ (75 десятинаысь кӧ местаыс ыджыдджык). Найӧ делӧсӧ видлавтӧг видзны тӧлысьысь дыр оз вермыны.
УЗУ либӧ ОЗУ, лэдзас кӧ мунны вӧзйысьысьӧс выль местаӧ, тшӧктас лесничӧйлы аслыс либӧ коннӧйлы (объездчиклы) ветлыны вӧзйысян местаас да лӧсьӧдны межаяссӧ, вӧчны план да плансӧ ыстыны УЗУ-лы либӧ ОЗУ-лы. Сы бӧрын выль местаӧ мунысьлы сетсьӧ удостоверенньӧ.
Удостоверенньӧ воӧм бӧрын вӧзйысьысь вермӧ овмӧдчыны выль местаас. Дзикӧдз овмӧдчыны сетсьӧ срок: бурджык местаясӧ, кытӧні кокньыдджыка позьӧ выль видз‐му вӧчны, — 6 во; выль видз‐мусӧ кӧ гырысь вӧр улысь лоӧ вӧчны либӧ нюрӧд места, кӧні сьӧкыд овмӧдчыны — 12 во. Тайӧ сроксӧ вермӧны ещӧ нюжӧдны, семьяысь ӧтка уджалысьӧс кӧ босьтасны военнӧй служба вылӧ, либӧ висьмас, кувсяс, либӧ гырысь скӧт кулӧ, пӧжар лоӧ, шерӧн няньсӧ жугӧдас, сідз водзӧ.
Дзикӧдз выль местаӧ овмӧдчытӧдз позьӧ важ местаас пӧльзуйтчыны видз-мунас (вотанас и выльнас) мукӧд крестьянакӧд ӧтмоз.
Выль местаӧ овмӧдчӧм бӧрын овмӧдчысь важ местасьыс стрӧйбасӧ вермӧ вузавны, сетны кодлы окотаыс.
Важ местаас кӧ вӧлі мунысьлӧн выль видз-му, сійӧ кольӧ земельнӧй обществолы, сӧмын общество вештӧ мунысьлы труд донсӧ, эз кӧ сійӧ удит пӧльзуйтчыны трудсӧ вештымӧн (регыд на кӧ вӧлі вӧчӧма).
Выль местаын овмӧдчӧм вылӧ позьӧ удждысьны Сельхозбанкысь.
Тайӧ выль правилӧясыс ёна кокньӧдӧны выль местаӧ мунысьясӧс. Ӧні колӧ Сибырӧ мунӧм пыдди ёнджыка овмӧдчыны, разӧдчыны асланым обласьт пасьта.
