ОЛӦНЫ ОМӦЛЯ. КОЛӦ ВЕЛӦДЫСЬ — БУР ПАРТИЙНӦЙ МОРТ
(Емдін уездувса Туръя вӧл.)
Быдлаын нин ӧні кыдзкӧ да мыйкӧ мунӧны водзлань, кыпӧдӧны овмӧс, сӧмын Туръяын абу сідз. Эм эськӧ и партийнӧй йӧз, эм кооператив, школа, лыддьысян керка, да олӧм ньӧти бурлань оз вежсьы — абу Туръяын бурджык нырнуӧдысь. Ме неважӧн сэтчӧ волі да со мыйяс верми тӧдмавны:
РКП (б)-ячейкаын 4 шлен да 5 кандидат. Кыдзкӧ найӧ зэв ас ногӧн уджалӧны. Декабр тӧлыссянь март 7-ӧд лунӧдз ячейкаыс ни бюроыс абу вӧчлӧмаӧсь некутшӧм собранньӧ ни заседанньӧ. Войдӧрджык собранньӧяс вӧчлывлӧмаӧсь 3 тӧлысь пытшкын кыкысь. Асьныс кындзи собранньӧяс вылӧ некор некодӧс абу корлывлӧмаӧсь. Велӧдчӧмныс налӧн вӧлӧма ичӧт. Крестьяна костын некутшӧм удж оз нуӧдны. Бӧръявылыс
Неважӧн ячейкаас босьтӧмаӧсь кык ёртӧс — найӧ ёнджыка велӧдчӧмаӧсь. Налӧн колӧ ас выйӧнӧдзыс велӧдны мукӧд шленъяссӧ да колӧ удж вылӧ босьтны тшӧтш водзмӧстчысьджык крестьянаӧс. Сэтшӧм йӧзыс вӧлӧсьтас эмӧсь. Кужӧмӧн кӧ, удж ёна позьӧ паськӧдны.
РЛКСМ ячейкаын 21 комсомолеч. Налӧн уджыс мунӧ бурджыка. Секретарыс Пирогов ёрт кужӧма лӧсьӧдны союзнӧй удж бура. Школаын велӧдысьяскӧд уджалӧны ӧтув. Кутшӧма кужӧны да вермӧны, лэдзалӧны «Ленинеч» нима стеннӧй газет. Велӧдчӧм йӧз налы отсасьӧны.
Мӧдарӧ кӧ, комсомолӧс оз позь ошкыны со мыйясысь: найӧ оз уджавны том йӧз пӧвстын да омӧля кӧртасьӧмаӧсь партия ячейкакӧд.
Волисполкомын служитысьяс, тыдалӧ, шогманаӧсь, сӧмын оз жӧ, буракӧ, быдлаӧд колӧм ног вӧчны. Менам видзӧдӧм серти кӧ, найӧ ёнджыка уджалӧны вылісяньджык тшӧктӧмъяс серти, а вӧлӧсьтса уджыс кольӧ бокӧджык.
Обласьтувса овмӧс кутан юкӧд (ОМХ) да Северолес уджалӧмъясысь ӧнӧдз на крестьяналы абу мынтысьӧмаӧсь (бӧръявылыс мыйтакӧ мынтӧмаӧсь). Сы понда крестьяна некыдз оз вермыны мынтыны кольӧм вося босьтлӧм кӧйдысысь дон. Сыысь кындзи, эм нӧшта мыйтакӧ мынтытӧм видз-му вот (сельхозналог). Крестьяна шуасьӧны: «Ми пӧ вот мынтӧмысь ньӧти ог пыксьӧй, сӧмын пӧ пеня пуктӧмыс зэв абу лӧсьыд. Миянлысь пӧ тай уджалӧм донсӧ мый дыра нин кутӧны, да пенясӧ оз сетны». Крестьяна сэсся дӧзмӧны страхӧвӧй, вӧлӧстнӧй да мукӧд ӧктӧдъясысь (сборъясысь). Найӧ оз тӧдны, кытчӧ сійӧ ӧктӧдъясыс мунӧны, да шуасьӧны: «Шулісны пӧ единӧй налог, а корӧны уна пӧлӧсӧс».
Мӧда-мӧдлы отсасян комитет вӧлӧсьтын абу. Коркӧ заводитлӧмаӧсь нин восьтыны, вӧлӧма нин мыйтакӧ сьӧм, да кытчӧкӧ таргайтӧмаӧсь; кытчӧ воши сійӧ — некод оз тӧд. Ӧні крестьяна требуйтӧны, мед пӧ коді мыжа — судӧ сетасны. Сэтчӧдз комитетӧ мунны оз и кӧсйыны.
Кооператив уджалӧ зэв омӧля, тӧлысся бергӧдчӧм кайӧ сӧмын 500 шайт. Лавкаыс эськӧ быд лун восьса, да ньӧбасьысьяс абуӧсь. Тӧварыс пӧшти абу, босьтчыны сідзжӧ нинӧмӧн. Вӧралысь йӧзлы арнас водзвыв сеталӧма 4000 шайт саяс — ӧні бӧр босьтны некытысь: ӧти-кӧ, прӧмыс вӧлӧма омӧля, мӧд-кӧ — нянь артмытӧм во.
Правленньӧса да ревизионнӧй комитетса шленъяссяньыс овлӧны, буракӧ, лёк вӧчӧмъяс. Сы понда крестьяна видзӧдӧны кооператив вылӧ зэв лёка, пыдди сійӧс ньӧти оз пуктыны. Бурмӧдны, кыпӧдны зэв сьӧкыд.
Вӧлӧсьтын эм лыддьысян керка, сэні восьтӧма библиотека. Газетъяс, журналъяс да нигаяс эмӧсь унакодь, сӧмын лыддьысьысьяс зэв омӧля волӧны.
Школаын удж заводитӧ босьтчыныджык. Сэні велӧдчысьяслӧн эм клуб, клубас — кружокъяс. Сэн жӧ лӧсьӧдчӧны чукӧртны пионерскӧй отряд. Спектакъяс сувтӧдалӧны ёна тшӧкыда, сӧмын кужтӧг да бӧрйысьтӧг ворсӧны кор мый веськалӧ.
Ёна бур вылӧ уджалӧ велӧдчысьяскӧд школаын велӧдысь Жилин ёрт. Клубын восьтӧмаӧсь выставка, петкӧдлӧны велӧдчысьяслысь уджсӧ.
Туръяын эмӧсь сэсся организацияяс: ОДВФ, Доброхим, МОПР, ОДН, ОДГБ да мукӧд. Быдлаын сэні шленъясыс ӧти пӧлӧс йӧз (25−30 морт). Крестьяна костын пӧшти некод абу.
Босьтчӧдны кӧ олӧм, Туръяын эськӧ зэв позьӧ. Эмӧсь сэні и вежӧра йӧз, кодъяс зільӧны югыдлань, да некыдз оз вермыны. Колӧ ыстыны сэтчӧ (либӧ сэні лӧсьӧдны) торъя дон вылӧ ӧти велӧдысьӧс — ныр нуӧдысьӧс. Тадзи кольны Туръя вӧлӧсьт водзӧ оз позь.
Г. Корычев.
