ВИДЗ УДЖАЛӦМ

Ойдлан видзьяс бурмӧдӧм йылысь

Гӧрӧмӧн кындзи, мукӧддырйи видз позьӧ бурмӧдны мукӧд ногӧн: 1) пинёвтӧмӧн, 2) пинёвтӧмӧн да вынсьӧдӧмӧн, 3) пинёвтӧмӧн да турун кӧдзӧмӧн, 4) пинёвтӧмӧн, вынсьӧдӧмӧн да турун кӧдзӧмӧн.

Видзӧдлам, кутшӧмджык бурмӧдӧм та пиысь да кутшӧм видзьяслы лӧсялӧджык.

Босьтам ойдлытӧм видзьяс: унджыкыс на пиысь вынтӧммӧмаӧсь, чорзьӧмаӧсь (эжмӧмаӧсь) да нитшсялӧмаӧсь.

Ёна пинёвтӧмӧн позьӧ став нитшсӧ бырӧдны да видз му вылысӧс небзьӧдны, сы вӧсна вӧляджык лоӧ быдтаслы да мыйтакӧ кутас кайны бурджык турун; дерт, сӧмын куш пинёвтӧмысь ёна турунмӧм татшӧм видз вылысь виччысьны оз позь: мусин татшӧм видз вылын кольӧ важ мозыс вынтӧм, пинёвтан кӧ — сэсь вын оз сод, он кӧ кӧдз татчӧ бур турун — ачыс сійӧ регыд лоны оз вермы.

Сы вӧсна татшӧм видзьяссӧ колӧ бурмӧдны, кыдз вӧлі войдӧр висьталӧма: гӧрӧмӧн, первой вояссӧ нянь вӧдитӧмӧн, сэсся вынсьӧдӧмӧн да турун кӧдзӧмӧн.

Босьтам ӧти ойдлан видзьяс: шӧркодя либӧ ёна ойдланъясӧс. Тувсов ваӧн татшӧм видзьяс вылӧ пуксьӧ няйт (ил), сійӧ няйтыс ёна вынмӧдӧ видзьяссӧ, сы вӧсна тані воӧ уна бур пӧтӧс турун — оз ков татчӧ пуктыны вын ни, кӧдзны турун ни. Татшӧм видзьяс тшыкӧны му чорзьӧм вӧсна, вывті нин кор ветлӧ скӧт. Войдӧр вӧлі висьталӧма нин, мында чинӧ турун видз вылысь скӧт видзӧм вӧсна водз тулыссянь да сёрӧдз арын видзӧмӧн. Оз ков скӧттӧ вӧтлыны пыр ва усьӧм мысти, кор виддзыд небыд на; оз кӧ нин позь дзик лэдзлытӧг, тулысын колӧ лэдзны сӧмын видз косьмыштӧм мысти да кыдзи позьӧ регыдджык кежлӧ. Му чорзьӧм колӧ бырӧдны пинёвтӧмӧн: эмӧсь та вылӧ аслыспӧлӧс пиняяс: ӧти шусьӧ рочӧн луговая борона Лаакс, мӧд — лугов. бор. Аурасса; тайӧ кыкыс медбурӧсь му небзьӧдны да нитш бырӧдны видз вылысь. Лаакс пиня вӧчӧма торъя звеноясысь, быд звеноын куим пинь, ӧти помнас пиньыс петӧ пиня мышладорӧ, мӧд помнас мулань, сы вӧсна тайӧ пиня вермӧ уджавны кыкнан дорнас. Ӧтиладорлань пиньяс ёсьӧсь да кузьджыкӧсь — му небзьӧдӧм вылӧ, мӧдар помъясыс пиньяслӧн абуджык ёсь, дженьыдджык — сійӧн бара нетшкыссьӧ нитш. Тайӧ пиня зэв бур, сӧмын регыд ёгӧссьӧ да весавны лоӧ киӧн.

Аурасса пинялӧн пиньяс ныж пурт кодьӧсь, эжасӧ вундалӧ ставсӧ да му ёна небзьӧдӧ. Муӧн да ёгӧн тырӧмысь уджалігӧн весавсьӧ ачыс.

Пиняяссӧ позьӧ босьтлыны прокатнӧй пункт вылысь, видз бурмӧдӧм вылӧ сетсьӧ сьӧмтӧг. Абу кӧ нин кор, позяс уджавны прӧстӧй кӧрт пиняӧн.

Пинёвтны медбур тулысын, видз косьмыштӧм мысти. Ойдлан видзьяс вылын овлӧ сэтшӧмтор: тулысын ва усьӧм бӧрын пыр вермас лоны ёна шондіа кос поводдя да, видз му вылыс вермас ёна чорзьыны (коркаавны), сэк колӧ пырысь-пыр жӧ сійӧс жугӧдны пиняӧн: чорыд му вылын турун бура быдмыны оз вермы. Босьтам сэсся видз бурмӧдӧм пинёвтӧмӧн да вынсьӧдӧмӧн, либӧ пинёвтӧмӧн да турун кӧдзӧмӧн, дерт, мыйтакӧ век видз бурмас, ещӧ ёнджыка на бурмас — пинёвтӧм да вынсьӧдӧм кындзи кӧ сэтчӧ кӧдзам турун. Сӧмын, колӧ тані шуны, сэтшӧм бура да дыр кежлӧ видз бурмӧдӧм гӧртӧг некор оз ло и со мый вӧсна: видз кӧ гӧрӧма, эжа пласт бура бергӧдӧма, сэсся ёна пинёвтӧма — му бура небзьӧ, эжа сісьмӧ, став ёг турун кӧйдыс да вужъяс кулӧны — турун кӧдза кежлӧ му лоӧ рӧшкыд да бура вермӧ босьтны ва, сійӧ зэв колӧ бура быдмыны быдтаслы. Ещӧ бур лоӧ, гӧрӧм мусӧ кӧ вынсьӧдан да турун кӧдзан.

Омӧля ойдлан видзьяс выліджык местаяс вылын, ойдлӧны гежӧда (оз быд во) да регыд кежлӧ, тувсов ва на вывті визувтӧ зэв ӧдйӧ, сы вӧсна ил татчӧ оз пуксьы. Гӧрны татшӧминъяс оз позь, кылӧдас ваӧн. Бура позьӧ татшӧм видзьяс справитны гӧртӧг пинёвтӧмӧн, вынсьӧдӧмӧн да турун кӧдзӧмӧн. Вын пыдди татшӧм видз вылӧ лӧсялӧ компост.

Турун кӧдзсьӧ сэтшӧм жӧ смесь, кутшӧмӧс кӧдзлӧны ойдлытӧм видзьяс бурмӧдігӧн — гӧрӧмӧн.

Агроном Щекин.