ВИДЗ УДЖАЛӦМ

Мыйӧн вынсьӧдны бурмӧдан видзьяс

Кор лэптӧм видз вылын кӧдзаяс бӧрын эжа ставыс сісьмас, му бура небзяс, му турун кӧдзтӧдз колӧ вынсьӧдны. Бура быдмыны быдтаслы колӧ уна сёян. Сёяныд оз быд видзвыв мусинмын овлы тырмӧмӧн. Васӧдджык да косьтӧм нюрмӧм ойдлытӧм видзьяс, кытӧні мусинмыс бура кыз сьӧд трунда, ёна тӧждысьны вынсьӧдӧм вӧсна оз ков. Кос видзьяс (суходольные луга) вынтӧмӧсь, найӧс лоӧ нин вынсьӧдны. Медбур вын эськӧ скӧт куйӧд, да сійӧ миян этша, весиг нянь муяс вылӧ на оз тырмы. Скӧт куйӧд пыдди видзьясӧс вынсьӧдӧны морт куйӧдӧн. Сійӧ зэв бур вын видзьяслы. Нуӧны сійӧс видзьяс вылӧ бӧчкаясын тулысын, киськалӧны уль поводдя дырйи. Ӧти десятина улӧ колӧ 20−25 бӧчка морт куйӧдыд.

Компост сідзжӧ зэв бур вын. Вӧчӧны компост тадзи: видзьяс весалігӧн бырӧдӧны став вутшъяс кӧрт зыръясӧн, чукӧртӧны чукӧрӧ, сэсся нуӧны гортӧ компост вылӧ. Компостӧн либӧ компост кучаӧн шусьӧ сэтшӧмтор, кытчӧ чукӧртӧны быдсяма шыблас кӧзяйствоысь: эжа пластъяс, важ известка, картупель кор, быдсяма ёг турун градъяс вылысь, трунда, нитш, пӧтка куйӧд, важ куйӧд, пӧим. Сэтчӧ жӧ пуктӧны видзвывса вутшъяс. Ӧтчыд во пиын либӧ унджыкысь компост куча зыръялӧны (бергӧдлӧны, мӧдлаӧ вештӧны). Куча вӧчӧны 1 метр судта да 2 метр пасьта, кузьтаыс шыблас чукӧрмӧм серти. Кык-куим во мысти лоӧ тайӧ кучаыс дась вын видз вылӧ. Компостыд видзьяслы моз жӧ бур пуктасъяслы да миян омӧлик нянь кӧдзанінса лыа муяс вылӧ. Сы вӧсна компост колӧ лӧсьӧдны быд крестьяна кӧзяйствоын.

Песъяс да, мыръяс да, либӧ кералӧм кустъяс да, быдсяма пуяс сотӧм бӧрын артмӧм пӧимыс бур вын видз вылӧ. Зэв нин бур сійӧ васӧдджык либӧ косьтӧм нюрмӧм видзьяс вылӧ. Вывті кос видзьяслы пӧльза этшаджык. Пӧим коялӧны десятина улӧ 60−90 пуд. Коявны колӧ лӧнь поводдяӧ, либӧ коявны му сорӧн, мед оз нӧбӧд тӧлыс.

Извесьт овлӧ видз-муяс вылын унджыкысь быдтаслы тырмымӧн. Колӧ сійӧс пуктыны косьтӧм нюрмӧм видзьяс вылӧ: татшӧм местаяс вылын извесьт бырӧдӧ лёклунсӧ (вред) нюрмӧм мусинмысь да сісьмӧдӧ кулӧм быдтасъяс. Ӧти десятина улӧ извесьт пуктыссьӧ 100 пуд кымын. Ёна васӧд инъясӧ позьӧ 150 пудйӧдз пуктыны. Извесьт лӧсьӧдны со кыдзи: босьтӧны сотӧм кусӧдтӧм известка да разӧдӧны сійӧс водз тулысын видз пасьта ичӧтик чукӧръясӧ. Чукӧръяссӧ вевттьӧны муӧн да кольӧны ӧткымын лун кежлӧ. Тадзикӧн извесьт торпыригъясыс киссьӧны посньыдик порошокӧ. Татшӧм порошокнас и разӧдӧны сійӧс кӧрт зыръясӧн видз пасьта, сэсся пинёвтӧны.

Видз вылӧ вынсьӧдӧм мысти позьӧ сэсся кӧдзны турун. Сідзкӧ став уджъяс: гӧрӧм, вынсьӧдӧм да турун кӧдзӧм бӧрын лоӧ выль видз, лоӧ оз нин важ омӧль, турунтӧм видз, а бур, пӧтӧс туруна. Ӧтчыд кӧдзӧмӧн турун воас уна во. Срок серти тадзи вӧчӧм видзьяс овлӧ дженьыд срока (5−7 во), сэсся кузьджык срока (10−15 во). Тайӧ срокъяс бӧрын видз выль пӧв гӧрсьӧ да бара сэтчӧ кӧдзсьӧ турун.

Водзӧ ме висьтала, кутшӧм турунъяс колӧ кӧдзны видзьяс вылӧ.

Агроном Щекин