СКӦТӦС БУРМӦДӦМ — ӦШ САЙЫН

Важӧн шулӧмаӧсь: «Кутшӧм бать-мам — сэтшӧм и челядь». Сійӧ шуӧмсӧ позьӧ лӧсьӧдны и скӧт вылӧ: кутшӧм ӧш — сэтшӧм и рӧд мӧдас. Скӧттӧ бурмӧдӧмыд — ӧш сайын зэв уна эм, сӧмын крестьяна сы йылысь омӧля тӧждысьӧны.

Сиктъясын ӧш видзысьыд этша, найӧ оз тӧждысьны, туяна ӧшкыс али абу, видзӧдӧны сӧмын, кыдз эськӧ унджык пӧльза босьтны. Прамӧя кӧ видзӧдлыны, омӧль мӧскысь оз на сэтшӧма ков повны, кутшӧма омӧль ӧшкысь: омӧль мӧс веськалас ӧти крестьянин ордӧ, а ӧшкыс вермас тшыкӧдны 60−70 мӧскӧс, ваяс сійӧ урон 70 крестьянинлы. Сы понда артельӧн (обществоӧн) вӧдитчан ӧштӧ ёна колӧ бӧрйыны.

Мукӧддырйи ӧшъяс оз вермыны бура тырсьӧдны (ёнджыкасӧ: томӧн чеччӧдлӧмла, чеччӧдлігӧн омӧля вердӧмла). Сы понда омӧльтчӧ-йывмӧ рӧдыс. Сыысь кындзи уналаын — босьтам кӧть орчча Кардор губерня (торъя нин Удоракӧд орчча Мезень уезд) — гырысь скӧт вылын паськалӧма вуджан висьӧм (инфекционный вагинит). Сійӧ висьӧмыс зэв вуджысь, бурдӧдны зэв сьӧкыд; сійӧ висьӧмыс мӧслы вуджӧ ӧшсянь.

Тайӧ висьталӧмъяс серти крестьяналы позьӧ гӧгӧрвоны, кутшӧм ӧшкӧн колӧ нӧйтчӧдны мӧстӧ.

Бур ӧшкӧс колӧ бӧрйыны сідзи: мед сійӧ вӧлі бур рӧдысь (бур ӧшлӧн да бур мӧслӧн); мед сылӧн вӧлі кокньыд пельк юр, паськыд да джуджыд морӧс, ыджыд рушкуа гӧгрӧс туша, веськыд мыш выв; лыясыс да кучикыс мед вӧліны вӧсньыдӧсь.

Оз ков босьтны ӧшкӧс (кӧть и выставкаяс вылысь), он кӧ тӧд сылысь мамсӧ да бабсӧ, ёна-ӧ найӧ йӧлаӧсь да ёна-ӧ сулачӧсь. Кӧть самӧй ён, ыджыд ӧш, коді нин босьтіс гырысь наградаяс (выставкаяс дырйи), омӧльӧсь кӧ сылӧн мамыс да бабыс, вермас тшыкӧдны уна мӧскӧс.

Чеччӧдлыны заводиттӧдз ӧшкӧс непременнӧ колӧ петкӧдлыны скӧт докторлы (лекарлы), мед эськӧ вӧлі дзоньвидза да вермӧ нин тырсьӧдны.

Ёнджыка скӧт нӧйтчигӧн (февраль-март тӧлысьясын) ӧшкӧс колӧ вердны бурджыка. Сэк жӧ колӧ видзӧдны, мед эськӧ эз сійӧ тшӧг. Ёна тшӧг ӧшъяс, яйтӧм-омӧль ӧшъяс моз жӧ, дышмӧны да оз вермыны тырсьӧдны.

Ӧшкӧс оз ков лэдзны чеччавны 1 во да 8 тӧлысьӧдз либӧ 2 арӧсӧдз (сӧвмӧм серти). Горт помын чеччӧдлігӧн ӧти ӧшкӧн позьӧ нӧйтчӧдны сӧмын 60−70 мӧскӧдз, вӧля вылын кӧ, сӧмын 40−50-ӧс.

Обществоӧн вӧдитчан бур ӧшсянь заводитчӧ бурмыны крестьяналӧн скӧт. Сы понда ӧшкӧс бӧрйыны да видзны колӧ кужӧмӧн, колӧ та вылӧ видзӧдны ёна бура.

И. Мулихин.