КӦДЗА ДА ПУКТАС ЛЫА МУ ВЫЛЫН

Миян лыа муяс лыддьыссьӧны омӧль муӧн. Мукӧд вӧлӧсьтын дзик дінас уна сэтшӧм муыс, да крестьянаыс паськӧдчиганыс сійӧс колялӧны. Сэтшӧм муяс вылӧ кос воясӧ нянь ньӧти оз сувт. Омӧль мусин вӧсна, да ещӧ пӧтшваыс кӧ пыдын, му вылӧ колӧ сюйны уна куйӧд. Уна куйӧдсӧ лыа му вылӧ лоӧ сюйны, сэтшӧм му вылас куйӧдыс ӧдйӧджык сотчӧ да ӧдйӧджык выныс бырӧ да.

Кодлӧн тырмӧ куйӧдыс, позьӧ, дерт, быд во куйӧдалӧмӧн лыа му вылын мыйсюрӧ вӧдитны. Сӧмын сійӧ ӧд и шогыс — уна куйӧда йӧзыс миянладорын шоч. Унджыкыслӧн куйӧдыс оз тырмыв весиг ӧтчыдсӧ перемена чӧж муяссӧ бурджыка куйӧдавны.

Гомельскӧй губерняын Новозыбковскӧй опытнӧй станция висьталӧ: лыа муяс вылӧ пӧ коськӧм вылас бурджык кӧдзны турун. Миян крестьяна тӧдӧны жӧ тайӧс. Сэтшӧм коськӧмъяссӧ турунзьӧдӧны нарошнӧ, сэсся лэдзӧны тулысъясын, гожӧмъясын сэтчӧ скӧтӧс турунсӧ тальӧдны. Тадзи вӧчны эськӧ оз ков. Колӧ коськӧм турунзьӧдны кӧдзан, бур турунӧн. Омӧлик нявда, тӧрича, катшасин турунъяс сӧмын омӧльтӧны мутӧ. Колӧ зільны найӧс му вылысь бырӧдны. Скӧтӧс йирӧдны кӧдзӧм турун вылын оз жӧ позь.

Мый да кыдзи колӧ, позьӧ вӧчны? Сійӧ жӧ опытнӧй станция шуӧ: колӧ пӧ сэтшӧм муяссӧ уджавны нёль переменаӧн куим перемена пыдди. Куим переменаыд коськӧм улӧ колӧ коймӧд юкӧныс, нёль перемена дырйи нёльӧд юкӧныс. Сэтчӧ (коськӧм вылас) колӧ кӧдзны водз тулысын вика. Позьӧ кӧдзны тшӧтш ас анькытш (шусьӧ пелюшкаӧн). Муыс кӧ вывті нин омӧль вына, позьӧ быдмӧм бӧрас викасӧ либӧ пелюшкасӧ ытшкыны, турун босьтны. Дерт, бурджык эськӧ сійӧс сюйны муяс гӧрӧмӧн; колӧ сӧмын дзоридзалігас гӧрны. Кыкысь гӧрлӧм бӧрын (ӧтчыдсӧ ляпкыдика, мӧдысьсӧ джуджыда) кӧдзны сэтчӧ сю. Сю бӧрын куйӧдавны сполнӧя да картупель кӧдзны. Картупель бӧрын кӧдзны ид-ӧ, шабді-ӧ, зӧр-ӧ. Тадзи и кутас мунны воысь воӧ. Тадзинад куйӧдыс ковмас этшаджык — муыс кыкысь бурджыка кутас куйӧдасьны. Няньяс лыа му тадзи вӧдитӧмӧн сувтны кутасны бура, картупель став зільӧмтӧ вештас.

Агроном Темноев.