ВИДЗ УДЖАЛӦМ
Мыйла видзьяс турунтӧммӧны да тшыкӧны.
Унаысь кывлам крестьяналысь норасьӧм: «Видзьясным миян изӧрмисны, турун воысь воӧ кутіс воны этшаджык, омӧльджык».
Тайӧ норасьӧмыс оз прӧста овлы. Видзӧдлан кӧ миян видзьяс вылӧ ытшкытӧдзыс — аддзан: кытӧн неважӧн на ёна вӧлі быдмӧны бобӧняньяс, шыранькытшъяс, пырейяс да мукӧд пӧлӧс бур турун, на пыдди ӧні унджыкыс быдмӧ омӧлик эжӧр, ситурун да мукӧд, пӧскӧтинаясын кодь быдман турунъяс. Важджык видзьяс миян нитшкалӧмаӧсь, нюрмӧмаӧсь, тырӧмаӧсь кустъясӧн да вутшъясӧн.
Мый вӧсна эськӧ тадзи лои? Позяс оз нӧ татшӧм видзьястӧ бӧр турунавны?
Турун воӧм ставыс видзьяс бурмӧдӧм сайын. Быдсяма видз, кӧть самӧй бурыс, он кӧ сійӧс бурмӧд воысь воӧ, сэк ӧтарӧ сійӧ турунтӧммӧ. Дырджык мысти туруныд тӧдчӧмӧн чинӧ да вежсьӧма лоӧ сёйтӧмджык турун вылӧ. Видзьяс турунтӧммӧны медся ёна мусин вынтӧмла (изӧрмӧмла).
Мый вӧсна нӧ мусинмыд вынтӧммӧ? Няньтӧ уджалігӧн крестьяниныд мутӧ мырсьӧ бурджыка лӧсьӧдны гӧрӧмӧн, пинёвтӧмӧн, куйӧдалӧмӧн, сэсся ӧтикысь куим во пиын мутӧ шойччӧдӧ коськӧмын. Видзьяс вӧсна некутшӧм сэтшӧм тӧждысьӧм оз овлы, ещӧ на воысь воӧ на вылысь ытшкыссьӧ турун да травитчӧ скӧтӧн. Турункӧд тшӧтш видз вылысь нусьӧ и быдмӧс сёяныс, бӧрсӧ сійӧ оз вайсьы (оз куйӧдавлыны видзтӧ да), сы вӧсна сійӧ (выныс) воысь воӧ век ӧтарӧ чинӧ да чинӧ. Некутшӧм быдтас сёянтӧг (вынтӧг) овны, бура быдмыны оз вермы. Вынтӧммыны босьтӧм мысти бырӧны первой медбур пӧтӧс турунъяс: бобӧняньяс, шыранькытшъяс, пырейяс да мукӧд; на местаӧ овмӧдчӧны пӧтӧстӧмджык, омӧльджык турунъяс, водзӧ ещӧ омӧльджыкъяс. Бӧрвылас сэтшӧма виддзыд вынтӧммас, некутшӧм бур турун оз кут вермыны быдмыны. Сэк кольӧ сӧмын ӧти нитш.
Сэсся видзьяс омӧльмӧны дыр ва сулалӧм вӧсна — ойдлан видзьяс. Ва усигӧн на вылӧ пуксьӧ ил, кор сійӧ пуксьӧ ӧткодя вӧсньыдика став видз пасьтаыс — пӧльза кындзи сэсь нинӧм оз ло; кор пуксьӧ ӧти местаӧ вывті кыза, сэки, ӧти-кӧ, сійӧ тыртӧ аснас вывті пыдӧ турун вужсӧ; мӧд-кӧ, кутӧ лишнӧй васӧ — помӧ (прудитӧ) визувтӧмысь ортсӧ, сы вӧсна видзьяс вылын лоӧны ва гуранъяс да тыяс. Мусинмыс кӧ чорыд да оз кӧ лэдз ватӧ ас пырыс, сэки ва гуранъяс нюрмӧны, бур турун пыдди сэні лоӧ омӧлик эжӧр да мукӧд нюр турун. Тадзи жӧ виддзыд нюрмыны вермас шоръяссянь, кодъяс визувтлӧны видз вывті, да канаваяссянь, он кӧ найӧс весав ёгӧссьӧмысь.
Ёна видзьясыд турунтӧммӧны сэсся пӧратӧг видз вылын скӧт вердӧмла. Уналаын крестьяна скӧттӧ вӧтлӧны вердчыны видз вылӧ тулысын зэв водз, кор туруныс самӧй на вӧрзьӧдчӧма быдмыныс. Виддзыд сэки небыд, скӧтыд ветлігас ёна лойӧ-талялӧ мусӧ, муыд сыысь чорзьӧ. Сэсся ветлігмозыд кодйыссьӧ туруныдлӧн слабиник вужъясыс, таляссьӧ сійӧ скӧт кок улад да кулӧ. Йирсигӧн скӧтыд сёйӧ бурджык турунсӧ, омӧльджыкыс кольӧ быдмыны. Му чорзьӧм мысти бур турун быдмыны оз вермы. Сэсся скӧт ветлігӧн лоӧны уна кок туйяс, гуранъяс, сэтчӧ чукӧрмӧ ва, сэсянь виддзыд нюрмӧ, гуран костъясті вутшсялӧ. Со кутшӧм ыджыд вред вӧчӧ скӧт видзӧмыд видзьяс вылын водз тулысын. Оз позь сідзжӧ скӧт видзны дыр ытшкӧм бӧрын — сёр арӧдз: сэки ёна зэра поводдя вӧсна виддзыд небзьӧ да сэтшӧм жӧ вред лоӧ скӧтсянь.
Мукӧд местаясын тӧдмалӧмаӧсь видлӧг серти (
Татчӧ ещӧ колӧ содтыны: вред артмӧ быдсяма кустъяс быдмӧмысь видз вылын, найӧ зэв ӧдйӧ паськӧдчӧны, сайӧдӧны шондіысь турунтӧ, косьтӧны да вынтӧммӧдӧны видзтӧ. Сэсся найӧ мешайтӧны ытшкыны, турун косьтыны.
Тані колӧ висьтавны со мый: дерт, Коми му пасьтала видзьяс эмӧсь быдсямаыс. Кытӧн кутшӧм бурмӧдӧм колӧ вӧчны быд видзлы — дерт, места вылын видзӧдлытӧг лючки висьтавны тан он вермы.
Водзӧ газетын лоӧ висьталӧма, кутшӧм видзьяс, кор да кыдзи колӧ бурмӧдны.
Тайӧ висьталӧмсӧ ставсӧ колӧ тӧдны да юрас кутны крестьянинлы видз уджалігӧн.
