КОЛӦ КРЕСТЬЯНИНЛЫ ТӦДНЫ КУЙӦД ЙЫЛЫСЬ

Быдсяма быдтас муысь босьтӧ сёянтор. Воысь воӧ кӧ пондам кӧдзны ӧтик му вылӧ кутшӧмкӧ быдтас да огӧ кӧ пондӧ некутшӧм вын пуктыны сэтчӧ, сыысь муыд вынтӧммӧ, дай этшаджык локны кутас урожайыс.

Быдтаслы колӧ уна сикас сёянтор. Вынмӧданъяс эмӧсь уна сикас жӧ. Медбур вынмӧданыс — куйӧд. Куйӧдын эм став сикас сёянтор, мый колӧ быдтаслы. Куйӧд артмӧ: идзасысь, турунысь да мукӧдысь, кодъяс сісьмӧны скӧт сёян шыбласӧн. Ми куйӧднас сетам муыслы бӧр, мый босьтім сылысь няньӧн, быдтасӧн. Куйӧдыд абу ӧткодь став скӧтыслӧн. Быд сикас скӧтлӧн аслас сикаса куйӧд. Вӧв куйӧдын уна сёянтор быдтаслы: вӧвтӧ вердӧны бурджыка мукӧд скӧт дорсьыд. Сы бӧрся ыж куйӧд, сэсся мӧс куйӧд да порсь куйӧд.

Бур куйӧд артмӧ сэки, кор вольсалан скӧт оланінтӧ бур вольӧсӧн. Кӧзяйствоын медбур вольӧс вылӧ трунда (торф) да идзас. Тайӧ вольӧсъясыс медбура юӧны куйӧд васӧ. Абу кӧ идзасыд да трундаыд, позьӧ вольсавны: лыскӧн, нитшкӧн дай мукӧдторйӧн. Куйӧдтӧ му вылад петкӧдтӧдз лоӧ видзны скӧт кок улын. Сэні куйӧдыс артмӧ пасьтала ӧткодя. Тадзи видзӧмнас куйӧдлӧн оз вош выныс. Куйӧда скӧт оланінын скӧтлы тӧлын шоныдджык: куйӧдыс сісьмигас шонтӧ скӧт оланінсӧ. Скӧтъясӧс колӧ вежлӧдлыны оланіннас, мед куйӧдыс сорасяс кык либӧ куим сикас скӧтлӧн. Арын куйӧд петкӧдігӧн додьсӧ колӧ кисьтны ӧтилаӧ, мед озджык косьмы да вынтӧммы.

Куйӧдсӧ сісьтӧны посньыдик ловъяторъяс — бактерияясӧн шусьӧны, найӧс позьӧ аддзыны ёна ыдждӧдан стеклӧӧн (микроскоп). Найӧ сёйӧны куйӧдысь сісьманторъяссӧ, сы вӧсна вольӧсыд торъявлӧ, мыйысь сійӧ артмӧма. Куйӧд оз лэдз мусӧ косьмыны да чорзьыны, сійӧ кутӧ васӧ, сы вӧсна куйӧда лыаа муын озджык косьмыны быдтасъяс. Сёя муӧс куйӧд небзьӧдӧ: зэр васӧ да лым васӧ лэдзас пыдӧ пырны, косьмыныс озджык лэдз.

Куйӧд медӧдйӧ сісьмӧ лыаа муын. Сёйӧд муын куйӧд дыр оз сісьмы васӧдысла. Та серти вӧв куйӧд шоныдджыкла дай ёнджыка сісьмӧм вылӧ колӧ петкӧдны сёйӧд муӧ. Вӧв куйӧд бур парникӧ, виричӧ, сійӧ аслас шоныдӧн шонтӧ тувсов кӧдзыд мусӧ. Ыж куйӧд вӧв куйӧдлань жӧ мунӧ, сійӧс колӧ петкӧдны сідзжӧ сёя му вылӧ. Мӧс куйӧдын уна куйӧд ваыс, сійӧ надзӧн сісьмӧ аслас ваысла, татшӧм куйӧдтӧ колӧ петкӧдны лыаа муӧ, сэні сійӧ ӧдйӧнджык сісьмас. Петкӧдам кӧ сёйӧд муӧ, сійӧ сэні, топыд му вӧснаыс, зэв дыр оз сісьмы, дай няньыд омӧльджыка каяс. Мӧс куйӧдыд вӧв куйӧд дорсьыд омӧльджык: мӧстӧ омӧльджыка вердам вӧв дорсьыд. Порсьлӧн уна жӧ куйӧд ваыс (моча), вольӧсыс оз вермы став васӧ юныс. Сійӧ кӧдзыд жӧ, туйӧ лыаа му вылӧ. Сора куйӧд позьӧ петкӧдны быдсяма му вылӧ.

Бур вынӧн (куйӧдӧн) вермас сэсся лоны быдсяма сісьман шыблас кӧзяйствоысь, сідзжӧ сотӧм лы, пӧим, са дай мукӧд. Мукӧд вынмӧдан йылысь сёрнитны пондам водзӧ.

Нак.