МЕДЫМ ЮРКАРЫН ВӦЛІ ЮГЫД ДА ШОНЫД

Матысмӧ мамъясӧс — миянлы медся муса да дона йӧзӧс нимӧдан лун.

А кыдзи петкӧдчӧ ас семьяас мамӧн кывкутана удж вӧчысь ань? Татшӧм юалӧмӧн шыӧдчи Сыктывкарса администрацияӧн веськӧдлысь Наталья Семёновна Хозяинова дорӧ. Сыкӧд ми важысянь нин тӧдсаӧсь, и та вӧсна сёрниным восьса вӧлі.

Дерт, семьяысь ӧтдор варовитім и юркарӧн веськӧдлысьлӧн быдлунъя тӧжд-нок да республикалӧн сё вося тшупӧда пас йылысь.

— Наталья Семёновна, мый вӧлі вӧчӧма юркарын олысьяслы Комилысь сё вося юбилей пасйигкежлӧ?

— Медыджыд козиннас, чайта, лоис юркарса бассейн дорын «Часі улын» изэрд выльмӧдӧм. Сійӧс вӧлі восьтӧма август 21 лунӧ. Сыктывкарсаяс радейтӧны волывлыны сэтчӧ. Сідзжӧ лои пелькӧдӧма «Строитель» микрорайонса да Мичурин нима паркъяс. Водзӧ вылӧ татшӧм уджсӧ индӧма бергӧдны Киров нима паркын. Ӧні госэкспертиза видлалӧ-донъялӧ ва визувтанінъяс лӧсьӧдан проект. Локтан восянь нин босьтчам сійӧс вӧчны.

Но кар мичмӧдан-пелькӧдан уджыс ӧд быдвося, а абу сӧмын юбилейводзвывса. Матысса кадӧ бурланьӧ вежсяс Вежа Степанлӧн собор дорысь Свобода уличбокса бульвар. Эжва районса парклысь проект лӧсьӧдісны Москваын да, дасьтігас кӧсйӧмаӧсь, медым паркас петкӧдчас войвыв мулӧн аслыспӧлӧслуныс, медым шойччыны сэні вермасны и челядь, и верстьӧ. Эска, паркас оз сӧмын юркарын, но и орчча районъясын олысьяс окотапырысь кутасны волыны.

Ыджыд тӧдчанлун сетам туйяс бурмӧдӧмлы. Республикалӧн тшупӧда воӧ выльмӧдім юркар кытшовтан туй. Регыд сійӧс лоӧ югзьӧдӧма — сувтӧдам 112 сюръя. Локтан воӧ дзоньталам Индустриальнӧй улича — машинаӧн ветлысьяс тайӧс виччысьӧны жӧ. «Безопасные и качественные дороги» нацпроект серти 2019 восянь быд во комын сайӧ километр туй выльмӧдам. Таво жӧ сӧмын дас нёльӧс артмис, кытшола туйсӧ выльмӧдны уна сьӧм ковмис торйӧдны да.

— Республикалысь юбилей пасйигӧн юркарын петкӧдчисны регионса кар-районъяс. Мый эськӧ бурсӧ позьӧ босьтны налысь Сыктывкарлы?

— Сьӧлӧмсянь аттьӧала котыръясӧс, кодъяс волісны юркарӧ петкӧдлыны асланыс кар-районлысь культурасӧ. И ясыда тыдовтчис, мый быдӧнлӧн — аслас чужӧмбан.

Ми олам Коми Республикаын, и Сыктывкарын ӧні зілям, медым быдмысь войтырлӧн вӧлі став позянлуныс велӧдны да вежӧртны-гӧгӧрвоны коми кыв, вужвойтырлысь культура, традицияяс. Медым и архитектураын петкӧдчис комилӧн аслыспӧлӧслуныс. Та могысь выль керка кыпӧдысьясӧс корам стенсӧ мичмӧдігӧн ёнджыка вӧдитчыны коми сер-орнаментӧн. Тайӧ инмӧ и социальнӧй тӧдчанлуна стрӧйбаяслы. Серъясыс мыччысьӧны и сідз шусяна ичӧт архитектураын. «Часі улын» изэрдса качайяс мичмӧдӧны паттернъяс — сьӧрсьӧн-бӧрсьӧн мунысь ӧти сикас серъяс. Найӧс мӧвпыштісны-вӧчисны Питирим Сорокин нима университетса дизайн факультетын велӧдысь-велӧдчысьяс. Туясян удж нуӧдігас найӧ волӧмаӧсь республикаса уна пельӧсӧ, чукӧртӧмаӧсь сэні важся эмбур, паськӧм да мукӧдтор вылын паныдасьлан татшӧм серъяссӧ, и со налӧн уджыс мыччысис юркарса изэрдын.

— Уна сикас кывйӧн сёрнитысь войтыра карын сьӧкыд-ӧ збыльмӧдны коми культура сӧвмӧдан-паськӧдан уджтасъяссӧ?

— Топыд йитӧдын уджалам «Коми войтыр» ӧтмунӧмлӧн Сыктывкарса представительствокӧд. Но панасыс ӧд пуктыссьӧ семьяын, кор бать-мам сёрнитӧны челядьыскӧд комиӧн. Миянлы, верстьӧлы, комисӧ велӧдны сьӧкыдджык нин, а челядь окотапырысь тайӧс вӧчӧны. Та вӧсна детсад-школалӧн уджӧ пыртӧм сідз шусяна национальнӧй компонентысь водзӧсыс эм. И менам Саша пиӧй детсадсянь коми кывсӧ велӧдӧ, а ме отсася сылы та кузя гортса уджсӧ вӧчны. Сійӧ и школаса ансамбльын петкӧдчӧ йӧзкостса йӧктӧмъясын.

Кор паспортын индывлісны на национальносьт, сэні вӧлі пасйӧма, мый ме — коми. Коми Республика — миян чужанін, миян ӧтувъя керка. Меным зэв нимкодь овлӧ, кор Россияса мукӧд регионын Комикӧд йитӧдъяс аддза. Екатеринбургсянь неылын эм Сысерть кар. Окота лоис тӧдмавны, кытысь чужӧма-лоӧма сылӧн нимыс, коми кывлы быттьӧ матын да. Туявны куті да тӧдмалі, мый вужъясыс нимыслӧн збыльысь коми-зыряна кывйысь. Кола кӧджӧ ветлігӧн Кандалакша карса музейын саам культура йылысь экскурсия дырйи миянлы висьталісны, налӧн оласног вылӧ пӧ ёна тӧдчӧма изьватас кӧр видзысьяслӧн оласногыс. Чайта, Комилӧн мукӧд регионкӧд татшӧм йитӧдъяссӧ унаӧн казялісны да ме моз жӧ ёнджыка кутісны гӧрдитчыны чужаніннас.

— Наталья Семёновна, муниципалитетъясӧн веськӧдлысьяс пиын нывбабаыс абу этша. Накӧд ӧтув зілянныд?

— Став веськӧдлысьыскӧд, ог сӧмын нывбабаяскӧд, ми ӧтув зілям. Эм миян и ӧтувъя чат.

— Веськӧдлысьлӧн уджыс оз падмӧд семья вӧсна тӧждысьӧмнытӧ?

— Тайӧ кыкӧн-джынйӧн воыс ӧти лун моз лэбис. Гортын меным зэв ёна отсасьӧ мамӧй, уна тӧжд ас вылас босьтӧ, медым ме уджлы унджык кад верми вичмӧдны. Вежоннас ӧд сизимнан лунсӧ 24 час лоӧ карса войтыркӧд йитӧд кутны. Соцсетьясын найӧ гижӧны меным асланыс мытшӧдъяс йылысь, юксьӧны Сыктывкарын олӧм бурмӧдӧм кузя мӧвпъяснас. Мукӧд лунас 200 сайӧ юӧрӧдз воӧ, дерт, кадыс оз тырмы быдӧнлы вочавидзны, но ме зіля тайӧс вӧчны. Та кындзи шыӧдчӧны письмӧӧн, звӧнитӧны карса администрацияӧ, и меным веськыда тшӧтш. Меным зэв тӧдчана, мый йӧзыслы абу веськодь, кутшӧма олӧ карным. Медводдза восӧ кор юрнуӧді, ёнджыкасӧ нелючкияс йылысь гижлісны, но кымын ёнджыка ышӧдам йӧзсӧ миянкӧд ӧтвылысь венны мытшӧдъяссӧ, сымын вежсьӧ налӧн видзӧдласыс, содӧ ӧтув уджавны кӧсйӧмыс.

— Карті ветлӧдлігӧн сыктывкарсакӧд да юркарса гӧсьтъяскӧд кутшӧм аддзысьлӧмъяс колисны паметяныд?

— Прӧстӧ петавны-любуйтчыны карӧн гежӧда артмывлӧ. Ёнджыкасӧ удж кузя могъясӧн ветлывла. Но век зіля спортын ордйысьӧм, концерт видзӧдны, выставкаӧн тӧдмасьны. Улича вылын паныдасьлігъясӧ медся бур, водзӧса сёрниыс пансьылӧ ветеранъяскӧд. Найӧ сьӧлӧмсяньыс тӧждысьӧны миян кар вӧсна да юксьӧны мекӧд тӧлка мӧвпъясӧн. Тайӧ зэв тӧдчана.

— Ті радейтанныд пусьыны? И мый медъёна кажитчӧ сёянысь?

— Пасйылі нин водзынджык, мый пусьӧ ёнджыкасӧ менам мам. Ме, дерт, пусьыла жӧ, но шоча. Ачым радейта чери сёян. Ӧд быдмылі Печораын — и тайӧ унатор йылысь нин висьталӧ. Войвылад крепыд этша, ассьыныс кывсӧ кутысь, могъяссӧ збыльмӧдны зільысь войтыр быдмӧны. Да, дерт, и чери кыйны да сёйны радейтысьяс тшӧтш.

— Прӧст кадӧ мый вӧчланныд?

— Кор вичмылӧ сійӧ, радейта кысьыны. Лолыд сэки лӧньлӧ. Физкультураысь ог жӧ ӧтдортчы.

— Мый, тіян видзӧдлас серти, оз на тырмы Сыктывкарын?

— Бергӧдчывны да водзӧ кӧ нуӧдны этническӧй аслыспӧлӧслун йылысь сёрнисӧ, окота эськӧ котыртны республикаса «Лямпиада» фестиваль кодь гаж. И медым сэні эз сӧмын лызьӧн-лямпаӧн ордйысьны, но и ньӧвйысь лыйсьыны позис. Чайта, татшӧм праздникыс унаӧс ӧтувтас, ӧд челядь бать-мамыскӧд ӧтлаын кутасны ордйысьны. Семья ӧтувтан гажыс миянлы оз на тырмы, а томуловысь бур йӧзӧс быдтігӧн татшӧмыс зэв колана.

— Кутшӧм ногӧн карным кутас водзӧ стрӧитчыны-паськавны?

— Паськавнысӧ позянлуныс зэв этша, ӧд карнымӧс кытшалӧны федеральнӧй тӧдчанлуна муяс да оланпас серти видзан-дӧзьӧритан вӧръяс. Та вӧсна петан туйсӧ колӧ корсьны карысь. Ӧні миян кӧкъямыссёысь унджык пу керка киссян выйӧдз воӧма. Тайӧ и Гӧрд Затон посёлокын, и Октябр шӧртуй пӧлӧн, и Лесозаводын. Сідзкӧ, на пыдди колӧ кыпӧдны уна судтаа керкаяс, а сідзжӧ школаяс, детсадъяс, вӧчны туйяс — мед став сідз шусяна инфраструктураыс вӧлі.

— Кыдзи уджаланныд карса сӧветысь депутатъяскӧд?

— Сыктывкарса сӧветлӧн чукӧртчылӧмъяс водзын зіля паныдасьлыны да сёрнитны став фракциясьыс депутатъяскӧд, кыдзи сӧвмӧдны карнымӧс.

— Наталья Семёновна, висьталӧй, дась-ӧ Сыктывкар матысмысь тӧв кежлӧ?

— Тулыссяньыс, кыдз сӧмын керкаясӧ шоныдыс дугдӧ воны, пыр жӧ босьтчам локтан тӧв кежлӧ дасьтысьны. Та дырйи видзӧдам, медым труба да туй дзоньталысьяс ӧтсӧгласӧн уджалісны, да сӧмын на выльмӧдӧм уличаяссӧ эз ковмы жуглыны — йӧзсӧ ӧд тайӧ ёна дӧзмӧдӧ. Ӧні кежлӧ кызвын уджсӧ эштӧдӧма нин. Тӧв кежлӧ Сыктывкарлӧн дасьлун йылысь паспортсӧ вӧлі сетӧма ноябрь 15 лунӧ. Тшӧтш туялім, лючки-ӧ дзоньталӧмаӧсь трубаяссӧ да мукӧд стрӧйбасӧ шоныдӧн-ваӧн могмӧдан организацияяс. Тырмымӧн лӧсьӧдӧма ломтас, мед и виччысьтӧм лоӧмторъяс дырйи сійӧ вӧлі.

— Пасибӧ, Наталья Семёновна, восьса сёрнисьыныд. Чайта, «Коми му» газет лыддьысьяс тӧдмалісны юркарын ӧнія да аскиа олӧм йылысь уна выльтор. Да и карӧн юрнуӧдысь нюмбана ань йылысь тшӧтш. Окота сины, медым тіян зільӧмӧн, карса ыджыд овмӧссӧ крепыд киын кутӧмӧн миян, сыктывкарсалӧн, олӧмыс вӧлі югыд да шоныд.