ЛЁК ВӦТЫН МОЗ...
Коми муын олысьяс асланыс быдлунъя олӧмӧ важысянь нин пыртлӧмаӧсь «пистиасьны» кыв. Сідзкӧ, и сё, гашкӧ, и унджык на во сайын уколасьлӧмаӧсь. Быдӧнлӧн пельпомас эм писти пасыс: сӧмын на чужӧм кагукъясӧс уколалӧны оспаысь (комиӧн кӧ, пистиысь — оспаыс и сетӧма нимсӧ быд вуджан висьӧмысь прививка вӧчӧмыслы), сэсся лятіысь (корь), скарлатинаысь, наляысь (краснуха), полиомиелитысь, туберкулёзысь...
Ӧні мир пасьталаын ыджыдалӧ ковид. Эскӧдӧны, мый ставлы колӧ пистиасьны сыысь. Ӧд талун кӧ он вись, коронавирусыд аски вермас кӧвъясьны. Тайӧ гижӧдыс менам больничасянь — буретш ковидысь бурдӧдчӧм йылысь.
Медводдза лун
Шондіа гожся асыв. Жарӧ шыбитіс менӧ, неуна кызӧдӧ. Звӧнитча тэрыб отсӧг сетысьяслы. И со «Скорӧйӧн» нуӧны Коми Республикаса больничаӧ. Медикъяс майшасьӧны, бара пӧ мытшасим дас татшӧм жӧ машинаысь ӧчередӧ...
Компьютернӧй томографияӧн видлалӧны менсьым тыӧс. Сэсся машинаӧн жӧ нуӧны Гаражнӧй уличаса больничаӧ. Сэні бара гижӧны ним-вичӧс, юасьӧны висьмӧм йылысь. Воддза моз жӧ ӧчеред виччысьӧм бӧрын юклӧны, кодӧс кытчӧ водтӧдны. Миянӧс гӧтыркӧд вайӧны Пушкин уличаса 120-ӧд номера керкаӧ.
Кадыс рытгорув нин. Нёль местаа палата. Ми быттьӧ вӧтынӧсь, гӧгӧр жуӧны еджыд паськӧмаяс. Найӧ мыйкӧ юасьӧны, тшӧктӧны ньылыштны таблетка, уколалӧны, вайӧны сёян. Мышканыс гижалӧма нимъяссӧ: Анна, Катя, Таня, Эльвира. Врачьяслысь и овсӧ пасйӧмаӧсь. Луннас куим-нёльысь гӧгӧр дзимлялӧны, чышкӧны-мыськӧны джодж, ӧдзӧс вуг, крӧвать дор да тумбочка выв. Вӧзйӧны майтӧгӧн мыськыны ки, падеясьны...
Орччӧн куйлысьяс, кыла, ньӧжйӧник варовитӧны. А юрын бергалӧны вуджан висьӧм бурдӧдысьлӧн кывъяс: «Тӧдӧй, татысь сӧмын кык петан туй: «взлететь» либӧ «улететь»!».
Мӧд лун
Вит час асыв. Палатаӧ пырысь гораа чукӧстӧ: «Габов, Петров, Шахматов...». Горшысь да нырысь вата пома тувйӧн босьтӧны анализ, сӧнысь — вир. Бӧрынджык тӧдмалім, мыйла сэтшӧм водз анализсӧ босьтӧны — мӧдӧдам пӧ Кировса лабораторияӧ. Сэтшӧм ылӧ?
Сэсся бара асывсянь рытӧдз — еджыд паськӧма бурдӧдысьяс (войнас — дежурнӧй врачьяс), палата мыськысь-идралысьяс, нурйӧдысьяс... Орччаяслӧн кызӧмсорӧн скӧр сёрни (правительство пӧ лёк, сёян-юан дона, удждон да пенсия ичӧт — йӧз вылын смекайтчӧны тайӧ висьӧмнас). Восьса ӧшинь пыр тшӧкыда кылӧ гора сиренаа машинаяслӧн журкнитӧм-воӧмыс... Суйӧрсайса висьӧмыс чиршӧдлӧ-повзьӧдлӧ. Ставыс быттьӧ вӧтын...
Коймӧд лун
А кодъяслыкӧ тайӧ сизимӧд, дасӧд, кызьӧд лун нин. Бурдӧданногыс тӧрытъя кодь жӧ. Синмӧй неуна воссис. Кыла, ӧтиясӧс гортаныс мӧдӧдӧны, мӧдъясӧс — водтӧдӧны. Миянкӧд куйліс кык арӧса кагук, мамыс оз вись. Бӧрынджык арӧса кагаа нывбаба-мамӧс вайӧдісны, кыкнанныс температуритӧны.
Бурдӧдчысьяс пиын и 1015, и 20–35 арӧсаяс, и олӧмаяс, медыджыдыс пӧ 83 арӧса тані куйлӧ. Суйӧр сайысь вайӧм пеж висьӧмыс ставлы кӧвъясьӧ. Лун и вой вайӧны пикӧ воӧм йӧзсӧ матӧ став районсьыс, весиг вертолётӧн. Кодсюрӧ мӧд пӧв нин висьмӧмаӧсь, и пистиасьӧм бӧрын нёрпалысьяс эмӧсь.
Вердӧны-нурйӧдӧны луннас куимысь. Сёяныс бур, град выв пуктас и фрукты эм, нӧшта юктӧдӧны тшайӧн да рытгорув — шомйӧлӧн.
Палатаын
Дерт, сьӧкыда висигад ӧтилаын куйлысьяслы колӧ зільны ӧта-мӧднысӧ гӧгӧрвоны, тшӧтш и бурас эскӧдны. Коймӧд лунас пажын бӧрын менам горӧдсис: «Мужикъяс, тырмас! Тырмас сёрнитны сӧмын лёктор йылысь! Ми локтім бурдӧдчыны, и отсалас миянлы сӧмын пытшкӧсса позитивным!». Чӧвлӧнь бӧрын сэсся ладмим, быдӧнлы сюрис мый висьтавны: сёрнитім и вӧр-ва, и Олимпиада дырйи гырысь вермӧмъяс, и ӧшиньсайса поводдя, и челядь да нывбабаяс йылысь...
Тыдовтчис и, кодӧс кӧні суӧма лёк висьӧмыс. Ӧтиясӧс — удж вылас, мӧдъясӧс — гажӧдчӧм бӧрын, ми коддьӧмӧс — дачаын вотӧс ӧктігкості. А ӧти нывбаба висьтасис, челядькӧд пӧ саридз дорӧ шойччыны мунім, но коймӧд лунас жарӧ шыбитіс да, ковмис бӧр локны гортӧ, кысянь тэрыб отсӧг сетан машинаӧн вайисны больничаӧ. Вӧлӧмкӧ, дас кӧкъямысӧд лун нин сійӧ тані, нёльысь лун ньылыштӧ гӧгрӧс да кузьмӧс гӧрда-еджыда лекарство, а уколъяссьыс киыс и кынӧмыс нин лӧзӧдӧма, быттьӧ чужъялӧмӧн нӧйтӧмаӧсь...
Орччӧн кызӧны, стен сайын кызӧны, кодсюрӧ семдытӧдзыс курксӧны...
Ӧти ног кӧ, бур, мый больничаас ныр-вомӧ падей ляскӧмӧн коридорті позьӧ ветлӧдлыны и мӧд судтаас восьса веранда вылӧ петавны. Мӧд ног кӧ, зэв лёк, мый ӧтияс дас лун бурдӧдчисны нин, а накӧд орчча койкаӧ водтӧдӧны чорыда кызысь висьысьӧс — и лоӧ куйлыны сыкӧд ӧти палатаын.
Бара жӧ кывлан йӧз сёрниысь: асыв кежлас кӧкъямыс таблетка сетісны, а лытка висьӧмысь коланаыс абу; рытнас талун градусник эз вайлыны; врач котӧрӧн пыраліс да эз весиг кывзышт. Та бӧрын юавсьӧ, а асьным ми асланым удж вылын ставсӧ-ӧ лючки-бура вӧчам? Кыдз тыдовтчис, бурдӧдысьяс уджалӧны-мырсьӧны ӧтилаын и мӧдлаын, колӧ удитны сэтчӧ и татчӧ...
Куйлысьяс шуӧны, бур пӧ, мый ми врачьяслӧн дӧзьӧр улынӧсь, а эмӧсь ӧд и гортас висьысьяс, найӧ виччысьӧны отсӧгсӧ лун и мӧд, коймӧд и нёльӧд да дырджык на... Коді кыдзи сяммӧ, сідзи и зільӧ бурдӧдчыны ачыс.
Босьтӧны мортлӧн вир-яйӧ вирус кӧвъясьӧм кузя анализ, а вочакывсӧ лоӧ виччысьны кык-куим лун. Республикаын пӧ лабораторияыс абу да, Кировӧ нулӧны...
Коді неуна бурдыштас, вӧзйысьӧ лэдзны гортас «на самоизоляцию», медым пӧ куйланіныс прӧстмас ёна висьысьлы. Ӧта-мӧдсӧ лӧньӧдӧны-шаньӧдӧны бур кывйӧн, тшай стӧкан мыччӧны.
Эмӧсь йӧзлы бур вӧчысьясыд. Со июль 26 лунӧ медсестраяс котӧрӧн корисны миянӧс эз уколасьны, а концерт видзӧдны. Збыльысь, балкон улын ыджыд кыдз бокын сулаліс киас скрипкаа нюмъялысь том морт. Час чӧж Дмитрий Федореев гажӧдіс миянӧс мича да тӧдса шыладъясӧн, ми жӧ радпырысь горзім «Браво!», кодсюрӧ весиг синва сорӧн. «Шылад отсӧгӧн ме кӧсъя гажӧдны тіянӧс, медым ӧдйӧджык бурданныд», — миян клопайтӧмлы воча бара жӧ нюмъялӧмӧн шуис филармонияысь музыкант.
Сутки чӧж «пӧжсьынытӧ» абу кокни
Температураӧн петкӧдчӧ ковид висьӧмыс. Плешкыд кӧ пӧсь, котӧрӧн колӧ «Скорӧй» корны. 38 градусысь кӧ вылынджык — нуасны больничаӧ. Ыджыд жар дырйи и лолавны сьӧкыд.
Гӧгӧрвоа, мый абу став медучреждениеыс дась ковидысь лючки бурдӧднысӧ. Ме куйлі куим-нёль морта палатаын, а эмӧсь и квайт-кӧкъямыслы артыштӧм жыръяс. Унджыкыс кызӧны, кодъяскӧ ньӧжйӧник, а кодсюрӧ лёкысь курксігмоз.
Миянлы врачьяс висьталісны, тайӧ больничаас пӧ вайӧны кокниа висьысьясӧс, а коді сьӧкыда висьӧ да ачыс оз вермы лолавны, сійӧс нуӧны инфекция отделениеӧ, кӧні кислорода маскаӧн кыскӧны мӧдаръюгыдсьыс. Сэні петавны коридорӧ оз позь, став олӧм-бурдӧдчӧмыс мунӧ ӧтилаын. Енлы юрбитам, мый эг веськалӧй сэтчӧ. Миян больничаысь вуджӧдісны сэтчӧ ӧти нывбабаӧс, жарыс дыр кутчысис да. Кислорода маска улӧ пӧ.
Врачьяс, медсестраяс да санитаркаяс котӧрӧн пырӧны-петӧны палатаысь палатаӧ. Бурдӧдысьяс еджыд комбинезонаӧсь, кӧмкотсӧ гартыштӧмаӧсь еджыд нетканкаӧн, юрнысӧ вевттьӧмаӧсь, ныр-вомнысӧ сайӧдӧмаӧсь кык пӧвста падейӧн — сӧмын югъялысь синсӧ аддзан. Меліа видзӧдӧны миян вылӧ, эскӧдӧны, ставыс пӧ лоас бур. Тэрыбӧсь, быдӧн стӧча да бура вӧчӧ мый сылы колӧ — укол сюйысь медсестра кӧть джодж мыськысь санитарка. Паськӧм сертиыс он и гӧгӧрво — мужичӧй али нывбаба бурдӧдысьыс. Аньяслысь мича мыгӧрсӧ дзебӧма, сӧмын сёрни-варовитӧмыс ликтӧ кыз гӧлӧса мужичӧйясӧс. Чайта, татшӧм паськӧмӧн сутки чӧж «пӧжсьынытӧ» абу кокни.
Медсестраяс уджалӧны сутки, сэсся сутки шойччӧны. Врачыс оз тырмы да найӧ нормаысь вит пӧв унджык кад удж выланыс. Бурдӧдысьяслы отсасьӧм могысь Комиӧ воӧмаӧсь Россияса мукӧд регионысь врачьяс. Миян дорын бергаліс, укол вӧчаліс Анапаса военнӧй госпитальысь том морт. Татчӧ вотӧдз кык тӧлысь бурдӧдӧма Крымын коронавирусӧн висьысьясӧс. Сылӧн скупа сёрниысь тӧдмалі, мый быдса тӧлысь нин тані зільӧ, карас петавны кадыс оз тырмы.
Коми Республикаса больничаысь врачкӧд (нимсӧ эз висьтав, кырымалӧма, кыдзи и мукӧдыс, та йылысь кабала да) сёрниысь тыдовтчис, мый коронавируса вуджан висьӧм кузя серпасыс лёк — 1.200 койкаысь 95 прӧчентас куйлӧны нин висьысьяс:
— Уджалам пӧшти шойччытӧг. Миянлы, гашкӧ, мукӧд врач дорысь сьӧкыдджык. Асьныд мӧвпыштӧй, некымын тӧлысь нин быд лун аддзам кулысьӧс, кодӧс бурдӧдім дас, кызь лун, но... А ывлаӧ петам да, сэні том ныв-зон окасьӧны, мам-бать челядьыскӧд ноксьӧны, и автобусын тырыс йӧзыс... И кызвыныс ӧд маска-падейтӧмӧсь! Кутчысьлӧны, варовитӧны, оз и волы юраныс, мый вермасны кӧвъявны лёк висьӧмсӧ. А ми сутки джын мысти бара локтам бурдӧдчанінӧ, кӧні кулан выйӧдз воӧм висьысьяс куйлӧны.
* * *
Мый татчӧ и содтан? Вай кокньӧдам йӧзӧс бурдӧдысьяслысь удж-олӧмсӧ, повтӧг да бурас эскӧмӧн вӧчам прививка. Корам пистиасьны и матыссаясӧс да ёртъясӧс.
Чайта, менам тайӧ гижӧда «Коми му» газет петан лунӧ гортын нин лоа...
