ЮГЫД ЫДЖЫД ЛУНӦ МУНАН ТУЙ...

Вежа Степанлӧн вичкодорса ислалан кыр юркарысь посни челядя уна бать-мамлы бӧръя воясӧ лои радейтанаинӧн. Мича кыдзьяс пӧвстын, ок, и гажа гуляйтны дзолюкъяскӧд. Тайӧ и ышӧдіс менӧ гижыштны Енлы эскӧм йылысь.

Миян быдмигӧн, Сӧвет кадӧ, чужан Одыб сиктса матӧ быд керкаын асыв-лунвыв пельӧсын сёян пызан весьтын вӧліны ӧбразъяс. Пызан сайӧ Ен ув пельӧсӧ пуксьӧдлісны меддона гӧсьтъясӧс. Олӧма йӧз Ен ӧбраз водзын юрбитлісны, казьтывлісны вежа айясӧс. Кулӧмаӧс гуаліг-дзебигӧн лыддьывлісны молитваяс.

Сэсся вичкоястӧ кызвынлаас вӧлі тупкӧма-пӧдлалӧма. Школаын попъястӧ серам вылӧ лэптылісны.

Меным вичмис быдмыны уна челядя семьяын. Бать-мамсянь и тӧдмалім Енлы эскӧм йылысь. Но, веськыда висьтала, челядьдырйи да студенталігӧн полі-вежавидзи колана ног юрбитнысӧ. Школаын таысь чиршӧдлісны, пионер-комсомолад эз примитлыны. Но Енлы эскӧмыс менам пыр вӧлі и эм. Чайта, ог сорсьы, шуа кӧ, мый тадзи жӧ и уналӧн...

Коли кад, олӧмыс ёна вежсис, мӧд ногӧн пансис Ен дорӧ сибӧдчӧмыс. Сиктын да карын кыпӧдӧны-восьталӧны эскысьяслы вичкояс, сэн и тан кутіс юргыны жыннян.

Республикаса национальнӧй политика министерствоын уджалігӧн на менам лоис позянлун тӧдмасьны Сыктывкарса да Коми-зырянаса архиепископ Питиримкӧд. Тшӧкыда аддзывлі сійӧс уна сикас чукӧртчылӧм дырйи, тӧда сылысь йӧз дорӧ сибыдлунсӧ. Ӧтуввезйын епархиялӧн лист бокын эм вичкояс йылысь уна юӧр-пасйӧд. Паськыда гижӧма, мый вежсис Коми муын Перымса Степанлӧн воӧм бӧрын, кыдзи лои пыртӧма коми войтырӧс да кыдзи сӧвмис Енлы эскӧмыс. Пасйӧма Сыктывкарса да Воркутаса епархия улӧ пырысь вичко-часовняяссӧ да манастыръяссӧ.

Сэні жӧ позьӧ тӧдмасьны Сыктывкарса да Коми-зыряналӧн епархияысь владыка Питиримлӧн (Павел Павлович Волочковлӧн) олан туйвизьӧн, кыдзи 1982 восянь том диаконсянь кыпӧдчӧма архиепископӧдз.

Ыджыд видз заводитчан лунӧ меным мойвиис аддзысьлыны да унатор йылысь сёрнитны архиепископ Питиримкӧд.

— Пыдди пуктана владыка Питирим, Ті пыдісянь туялінныд Комиын вичколысь историясӧ. Мый лои тайӧ уджас шӧр сюрӧснас?

— Ме велӧдчи Москваса духовнӧй семинарияын, а 2005 воын Киевса духовнӧй академияын дорйи богословиеса кандидатлысь удж. Докторлысь диплом сетісны Ужгород карын войтыркостса богословскӧй академияын. Наукаӧ пырӧдчан гижӧдъясӧс дасьті ХІХ-ӧд нэмын Коми муын вежа айяс да кызьӧд нэм помын вичкояс сӧвмӧм-ловзьӧм йылысь. Туялі Кулӧмдін районысь Уллянаса манастырлысь историясӧ. 1994 воын ми сэні босьтчим дзоньтасян уджӧ. Позьӧ шуны, сэки и пансис Комиын вичкояслӧн выльысь ловзьӧм-сӧвмӧмыс. Сэки ме вӧлі Уллянаса манастырын настоятельӧн. Гижи «Жизнь во Христе и с Христом» небӧг, кодӧс талун позьӧ аддзыны кар-районса библиотекаясысь.

— 2014-ӧд воын Ті вежӧдінныд менам чужанінын — Одыб сиктын — вичко. Верманныд-ӧ пасйыны вичко ловзьӧдӧм могысь отсасьысьясӧс?

— Да, миян эмӧсь на йӧз, кодъяс сьӧлӧмсяньыс отсалӧны кыпӧдны коми сикт-грездын выль вичкояс. Пример пыдди вайӧда Кӧрткерӧс районса Одыбын Вежа Василейлысь вичко. Войтыр-меценатъяс йылысь висьтавны ог кут, воас кад — ставныс найӧ лоӧны тӧдсаӧсь.

Кулӧмдін районса Дон сиктын йӧзыс асьныс жӧ кыпӧдісны часовня. Радпырысь юӧрта, мый тайӧ жӧ районса Лопъювадын олысьяс вотӧс-тшак чукӧртӧм-вузалӧмӧн нажӧвитӧм сизимдас вит сюрс шайт вылӧ ньӧбисны ичӧтик часовнялы сигӧрсӧ. Гӧгӧрбок ставсӧ мичаа потшисны, дзоридзьяс да пуяс садитісны, пес заптісны. И часовня гӧгӧрыс лои сиктын медгажаинӧн. Ме быд волігӧн нимкодяся, сэтшӧм бура ставсӧ вӧчӧмаӧсь да.

Водзмӧстчисны и Княжпогост районысь Туръяыб грездын олысьяс, дзоньталісны вель ыджыд вичко.

— Миян вичкоясӧ Ен ӧбразъяссӧ кыськӧ вайӧмаӧсь али татчӧс епархияса вежа айяс гижӧны-серпасалӧны найӧс?

— Кызвын Ен ӧбразсӧ миян вежа айяс гижӧны-серпасалӧны, на лыдын Кулӧмдінса вичкоысь отеч Александр. Эмӧсь водзмӧстчысьяс и нывбабаяс пӧвстын. Мӧвпалам лӧсьӧдны-восьтыны ӧбраз серпасалысьяслысь школа. Ме и ачым отеч Александркӧд серпасалі Коми му вежӧдысь Перымса Степанлы сиӧм ӧбраз. Сійӧ ӧні Вежа Степанлӧн кафедральнӧй соборын.

— 2016 воын Сыктывкарса да Воркутаса епархия юкӧмӧн Комиын лои лӧсьӧдӧма татшӧмсӧ кыкӧс. Ті веськӧдланныд Сыктывкарса да Коми-зыряналӧн епархияӧн.

— Стӧча висьтала, республиканым ыджыд да, водзті сьӧкыд вӧлі волыны быдлаӧ: вичко-манастыръясӧ, часовняясӧ, дзескыдінын пукалысьяслы лӧсьӧдӧм ен жыръясӧ, аддзысьлыны енлы эскысьяскӧд да вичкоӧ волысьяскӧд.

Ӧні Воркутаса да Усинскса епископ Марк кывкутӧ войвыв каръяс вӧсна. А ме ветлӧдла Сосногорсксянь лунвыв районъясті Леткаӧдз. Тайӧ сетӧ меным позянлун тшӧкыдджыка волывлыны ылі сиктъясӧ, аддзысьлыны сэні олысьяскӧд. Кольӧм во ми вежӧдім епархияын дас престол, на пиысь квайтыс — ылі сикт-грездын.

— Кӧні велӧдчинныд мичаа сёрнитны?

— Ог соссьы, меным Енмыс сетӧма татшӧм сямсӧ. Медводдзаысь веськалі вичкоӧ дас вит арӧсӧн. Шензигтыр видзӧдалі Ен ӧбразъяссӧ да юрбитысь йӧзсьыс яндысигмоз кыз синваӧн бӧрді. Ас сьӧлӧмысь кылі долыдлун, быттьӧ кӧнкӧ дыр ветлӧдлі да медбӧрти веськалі ас керкаӧ. Сэки и воис юрӧ шензьӧдана мӧвп: «Вичко — менам ас керка и татысь некор некытчӧ ог мун. Велӧдча да лоа вежа айӧн». Аскиа лунӧ татшӧм югыд видзӧдласӧн и олі водзӧ. Мамӧкӧд юрвежӧрӧ топыда пуксьӧм мӧвпъясӧн юкси сӧмын во мысти.

Школаын на велӧдчигӧн менсьым торъялана сёрниӧс казялісны велӧдысьяс. Сэсся водзӧ велӧдчи гимназияын, кӧні велӧдісны бура сёрнитны, колана ногӧн библия лыддьыны.

— Ті гижанныд кывбуръяс. И тайӧ, дерт, матыстӧ жӧ Тіянӧс Енлы эскысьяс да лыддьысьысьяс дорӧ. Кыдзи Ті босьтчинныд гижны?

— Нёль во нин киын пыр кута карандаш-ручка, медым кабала вылӧ тэчны найӧс. «Мыйла тадзи артмӧ?» — ачым шензьӧмӧн мӧвпала. Водзынджык ме сёрнитлывлі тӧдса поэтъяскӧд, вӧзйылі лӧсьӧдны Енлы эскӧм йылысь кывбуръяс. Но найӧ гижлісны сӧмын Рӧштво да Ыджыд лун йылысь. Православнӧй вӧскреснӧй школаясын велӧдчысьяслы, Енлы эскысьяслы жӧ торйӧн нин ёна колӧны вичколӧн ӧнія олӧм йылысь гижӧдъяс. Воис кад, да ачым понді тэчны татшӧмсӧ.

Эмӧсь нин менам кывбуръяс и коми кыв вылын. Россияса гижысьяслӧн котырӧ пырысь, Коми Республикаса заслуженнӧй уджалысь Николай Щукин вуджӧдіс менсьым «Христос ловзис, эз мойдын» да «Нимкодь юӧр». Сійӧ жӧ вӧзйис да, менӧ босьтісны Россияса гижысьяслӧн котырӧ. Ӧні гижася-аддзысьла Россияса мукӧд регионысь поэтъяскӧд. Некымын дас кывбур вылӧ композиторъяс тэчисны шылад, сьыланкывъяс юргӧны вичкоса концертъяс дырйи.

— Нӧшта Ті и шылада искусствоӧ пырӧдчанныд?

— Меным челядьдырсянь сьӧлӧм вылӧ воис батьлӧн аккордеонӧн ворсӧмыс. Сэсся школаын велӧдчигӧн на ворсі оркестрын, Ыджыд Победа лунӧ сиктса шойччан паркын гажӧдлім йӧзӧс. А кор лои вежа айӧн нин, кык во мойвиис велӧдчыны ворсны фортепьяноӧн. Сэки жӧ тӧдмалі композиторъяс йылысь, кодъяс гижисны-лӧсьӧдісны вичко сьыланкывъяслы шылад. На лыдын Иоганн Себастьян Бах, коді зэв вылӧ донъявліс Енлысь ыджыдлунсӧ. Вичко сьыланкывъяслы шылад тэчисны и роч композиторъяс Сергей Рахманинов, Пётр Чайковский, Александр Гречанинов.

— А овлӧны Тіян шойччан лунъяс, кыдзи колляланныд прӧст каднытӧ?

— Лым сылӧм бӧрын ме радейта му вылын ноксьыны: дзоридз-пуяс садитны-дӧзьӧритны. Лунвылысь вайи да владыка керка ӧшинь улӧ пукті яблоня, туя, липа, дуб, клён. Тӧвнас миян уна лымйыс да, пуяс оз кынмыны, ловзьӧны-быдмӧны. Ен отсӧгӧн воӧ вель уна юмов яблӧг. Бур урожай сетӧ облепиха. 2014 вося августын, кор мир пасьталаын тӧдса социолог Питирим Сорокинлы памятник восьтыны воліс Америкаысь сылӧн Сергей пиыс, сійӧ менам ӧшинь улын шензьӧмӧн видзӧдіс яблоня пу вылӧ. Аслам синъяслы пӧ ог эскы, мый тані кӧдзыд войвылын воӧны-кисьмӧны татшӧм гырысь яблӧгъяс.

Ачым ме ёна радейта яръюгыд гӧрд да кольквиж рӧма дзоридзьяс. Лунвылысь вайӧмаыс кынмывлӧ, и бӧръя воясӧ быдта катшасин, купальнича, маръямоль да, дерт жӧ, уна рӧма тюльпан-лилия. Сад йӧрын дзоридзалӧ и крокус. Чайта, казялінныд нин, мый ыджыд вичко праздникъяс дырйи быд ӧбраз мичмӧдам ловъя дзоридзьясӧн, медым кафедральнӧй соборын вӧлі кыпыд да гажа.

— Тіянлы вичмӧма ыджыд награда — орден Дружбы народов.

— Збыльысь кӧ, наградаяс пиысь сійӧ меным меддона. Сійӧс сетісны меным вичко да государство костын бур йитӧд кутӧмысь.

— Пыдди пуктана владыка Питирим, аттьӧ Тіянлы веськыд сёрнисьыныд. Мый верманныд висьтавны газет лыддьысьяслы Ыджыд лункӧд йитӧдын?

— Медвойдӧр шуа, мый колӧ овны Енлы эскӧмӧн, ӧта-мӧдлы быд лун бур вӧчӧмӧн. Пырӧдчӧй вичко олӧмӧ, юрбитӧй. Радлӧй югыд шонділы, лӧз енэжлы, лэбачьяслӧн да челядьлӧн дзользьӧмлы. Шудаа, тыр-бура овны быдӧнлы!