А ВУКТЫЛЫН ЮӦНЫ БОРЖОМИ
Ноябрь тӧлысьын меным мойвиис гӧститны Вуктылын, уна интереснӧйтор сюркнялі пель сайӧ карса олӧм йылысь. Аддзысьлі-сёрниті йӧзкӧд; медъёна радейтӧны варовитны, дерт, олӧма войтыр — найӧ, майбыр, быдтор тӧдӧны.
Вуктыл — биару перйысьяслӧн овмӧдчӧмин, сійӧс стрӧитысь-кыпӧдысь коркӧя комсомолечьяс ӧні тшӧкыда чукӧртчылӧны культура керкаын репетиция вылӧ, со и талун найӧ тшӧтш жӧ танӧсь...
Карыс ичӧт, олӧ матӧ дас сюрс морт, та понда выль юӧрыд тані разалӧ ӧдйӧ. Со и ноябрь 11 лунӧ здукӧн разаліс дыр виччысяна юӧр: Кузьдібӧж дорын пӧ воссьӧма Печора вомӧн понтон пос. Сідзкӧ, позьӧ веськавны ыджыд туй вылӧ, ӧд тӧлысь джын вуктылса олісны ді вылын моз, эз вермыны вуджны машинаӧн юсӧ...
Та йылысь сёрнитігмоз карса да сиктысь локтӧм войтыр чукӧртчылісны Г. В. Кравченко нима мӧд номера шӧр школаӧ. Сэні кыпыда нуӧдісны армияӧ мунысьлысь гаж. Том зонъяслы бура служитны сиис Вуктыл карса кытшысь администрацияӧн веськӧдлысь Виктор Крисанов. Сійӧ вермас унакодь висьтавны армияын устав серти служитӧм-олӧм йылысь, кыдзи колӧ кывкутны да видзны Чужан му, ӧд ачыс 1982 восянь служитіс МВД тэчасын.
Виктор Николаевичӧс Вуктылса администрацияӧн веськӧдлысьӧн индӧмсянь коли сӧмын на во.
И тайӧ ичӧтик кадколастнас сійӧ петкӧдліс нин асьсӧ кывкутана мортӧн. Кытшовтіс став овмӧдчӧминсӧ, тӧдмасис Льӧмтыбӧжын, Пӧдчеремын, Шӧрдінын, Льӧмтыын, Дутовын, Вояын, Сопльӧсын, Кыртаын да мукӧд сикт-грездын олысь войтыркӧд. Тӧд вылас кутӧ налысь мытшӧд-могъяссӧ: туйяс дзоньталӧм, оланінъясӧ шоныд сетан трубаяс вежлалӧм, школа-сад би-ваӧн могмӧдӧм, дзоньвидзалун бурмӧдӧм, важ киссьӧм керкаясысь выль оланінӧ вуджӧм...
Дженьыда кӧ, водз асывсянь да сёр рытӧдз шойччытӧг тӧждысьӧ районса войтыр понда. Сідз жӧ, кыдзи аслас семья вӧсна, а, колӧкӧ и, ёнджыка на...
Уджӧн тырӧм понда ми аддзысьлім Виктор Крисановкӧд зэв сёрӧн нин сылӧн жырйын. Пызан вылас куйліс уна документ, тайӧс ставсӧ сылы колӧ на талун лыддьыны, тӧдмасьны...
— Медтӧдчанаыс — котыртны администрациялысь уджсӧ сідзи, медым вуктылсалы тані овсис тыр-бура, медым мытшӧд-падмӧгтӧг вермис уджавны став коммунальнӧй да социальнӧй службаыс... — паніс сёрни администрацияӧн веськӧдлысь.
Вуктылын вежон чӧж олігад ме унатор аддзылі, кар кузя ветліг-мунігӧн унатор кывлі, паныдавлі и юркарсаӧс шемӧсмӧданатор. Шуам, середа войӧ муртса усьыштіс лым, кыдзи кар пасьталаын водз асывсянь нин журъялісны пелькӧдчан машинаяс. Гажаа югзьӧдӧм да весалӧм уличаясӧд ӧтарӧ-мӧдарӧ ветлісны автобусъяс, шуда бать-мам пелькӧдӧм тротуаръясӧд нуисны даддьӧн челядьсӧ садйӧ, гырысьджык томулов тэрмасисны школаӧ. А луннас тшӧкыда паныдасьлісны олӧма войтыр, гуляйтігмоз найӧ нимкодя варгисны войвыв карын Печора ю моз лабутнӧя шлывгысь олӧм-вылӧм йылысь...
Виктор Николаевичкӧд азыма сёрнитім водзӧ.
Вомъёрт медводз сьӧлӧмсяньыс висьтасис аслас удж йылысь:
— Вуктыл район паськӧдчӧма Урал из бокын, вӧрса нюръяс костын, юркарсянь татчӧдз 530 километр. Гашкӧ, та вӧсна уна кывъя войтырлӧн олӧм-вылӧмыс, тӧжд-могыс торъялӧ мукӧд кар-районсалӧн дорысь. Медшӧр мытшӧдыс — тулыс-арын рӧспута. Печора ю боксянь Вуктыл карӧдз 25 километр кузьта туй, кодӧс быд ойдлӧм бӧрын колӧ дзоньтавны, вевттьыны асфальтӧн. Та кындзи колӧ дӧзьӧритны и сикт-грездӧ ветланінъяс.
Из гӧра матын да, мӧвпалам водзӧ вылӧ сикткостса туйяссӧ вевттьыны торпыригӧдз жуглӧм изйӧн...
Районын мукӧд мытшӧд йылысь варовитігӧн карса веськӧдлысь пасйис, мый сылы ёна отсасьӧны биару перйысь компанияяс. Ошйысьыштіс, медым пӧ карса патераясӧ кутас воны Из гӧрасянь сӧдз ва, накӧд тшӧтш неважӧн выльмӧдім скважина-трубаяс. Шензьӧдіс менӧ, мый оланінъясын кранысь васӧ ӧні позьӧ юны пузьӧдтӧг.
Химия сорас сертиыс сійӧ ӧткодь Ессентукиса да Кисловодскса минеральнӧй вакӧд!
— Сӧстӧм юан ваӧн могмӧдӧм — тайӧ йӧзлӧн дзоньвидзалун вӧсна тшӧтш тӧждысьӧм, — нюмдӧмӧн содтіс Виктор Крисанов.
— Чужис мӧвп Вуктылын став машинасӧ заправляйтны биаруӧн. Тайӧ ломтасыс бензинысь ёна донтӧмджык, — водзӧ юксис аслас дум-кӧсйӧмӧн веськӧдлысь. — Колӧ бӧр вуджӧдны администрациялӧн борд улӧ районын шоныд сетан котельнӧйяс, бура дзоньтавны найӧс... Овны шогмытӧм керкаясын — прамӧй мат. Гӧгӧрвоана, сэтчӧс войтырлы колӧ регыдъя кадӧн вичмӧдны бур оланін...
Республикаса Юралысь Сергей Гапликовлӧн октябрын Вуктылӧ волігӧн Виктор Крисанов вӧзйис мытшӧдысь петан туй: ӧкмыс судтаа вӧвлӧм общежитиеын вӧчны торъя патераяс.
Пикӧ воӧм 270 семья пӧ вермасны меститчыны сэтчӧ. Дзоньтасян удж вылӧ колӧ сӧмын 230 миллион шайт.
Колӧ пасйыны, мый Виктор Николаевичлӧн юрнуӧдӧм улын нин карса администрациялӧн борд улӧ ӧтувтісны матігӧгӧр овмӧдчӧминъясса веськӧдланінъяс. Тадзикӧн чиніс муниципальнӧй служащӧйяслӧн лыдыс, а бюджетлы лоис тӧдчана экономия.
Из гӧра — туристъяслӧн радейтана места. Та понда администрацияын зэв ёна надейтчӧны туризм сӧвмӧдӧм вылӧ. Лӧсьӧдӧмаӧсь нин сідз шусяна маршрутъяс, кодъяс тӧдмӧдӧны локтысьӧс сэтчӧс вӧр-ва мичлунӧн, коми сиктлӧн культура-оласногӧн.
«Югыд ва» национальнӧй паркын ӧні позьӧ сӧмын шойччыны, нимкодясьны вӧр-ваӧн, лолавны сӧстӧм сынӧдӧн. Но быдӧн тӧдӧ, мый сэні и черитӧ гусьӧн кыйӧны, и пӧткатӧ лыйлӧны. Мед тайӧ эз ло оланпас торкалӧмӧн, администрацияса кӧсйӧны котыртны закон серти кыйсьӧм-вӧралӧм.
— Пондам лӧсьӧдны сідз шусяна активнӧй туризм, гашкӧ, миянӧ волысьыс унджык лоӧ, — сьӧлӧм восьтіс вомъёрт. — Сёрни заводитчигӧн на пасйи, вуктылса тулыс и ар быттьӧ ді вылын кӧчьяс. Мунны ни локны. Петан туйыс, дерт, эм — вӧчны ю вомӧн вогӧгӧрся понтон пос. Но республикаӧн веськӧдлысьяс чайтӧны, мый тайӧ проектыс зэв дона. Аттӧ дивӧ, Европа кодьсӧ биаруӧн могмӧдам, а пос вӧчны сьӧм ог аддзӧй!..
* * *
Виктор Крисанов чужлӧма-быдмӧма Луздор районса Абъячой сиктын, кызьысь унджык во уджалӧма сэні, сэсся — Вуктылын да Интаын. Войвывсянь бергӧдчылӧма чужан районас, мырсьӧма сэтчӧс юралысьӧс вежысьӧн. Во сайын бӧр воӧма Из гӧра бокӧ, кыдзи пасйи нин, лоӧма Вуктыл районса администрацияӧн веськӧдлысьӧн.
Шемӧс босьтӧ, Виктор Николаевич — республикаын талун кежлӧ коми кывъя дзик ӧтик морт, коді веськӧдлӧ карса администрацияӧн! Мужичӧй радейтӧ ружьеӧн вӧравны. Уна во нин видзӧ кыйсян понъясӧс. Аддзӧ кад гӧннявны клюшка-шайбаӧн. Интаын сыӧн лӧсьӧдӧм «Динамо» команда ӧні на бур боксянь петкӧдчылӧ хоккейӧн ворсӧмъясын.
Галина Николаевна гӧтырыскӧд Виктор Николаевич быдтіс кык пиӧс, кодъяс велӧдчисны да асланыс семья котырӧн нин олӧны. Ӧтиыс вӧр промышленностьын уджалӧ, мӧдыс — биару овмӧсын специалист. Куим внук-внучка гажӧдӧны пӧль-пӧчӧс.
Сёрнитігӧн эг и казялӧй, кыдзи кадыс лэбыштіс. Воис гӧтырыс внукыскӧд. Ичӧтик Данил збоя пуксис Виктор Николаевичлӧн креслӧӧ. Колӧкӧ, дедыс моз жӧ лоӧ Ыджыд мортӧн...
