КАПУСТА ВӦДИТӦМ ЙЫЛЫСЬ

Шоч крестьянин миян оз вӧдит капустатӧ. Сӧмын, видзӧдлан кӧ, унджыкысь капуста мачыд овлӧ кулак гырся. Вес вылӧ кӧ — овлӧ пунт джынъя да пунта, медгырысьыс зэв нин гашкӧ 2−3 пунта.

Кужӧмӧн вӧдитӧмӧн да ёнджыка зільӧмӧн вермас миян местаын капустаыд воны гырысьджык ӧнія серти. Ме тані висьтала, кыдзи колӧ вӧдитны капуста, медым сійӧ бурджык воас.

Лыа му вылын капуста оз во. Медъёна капустаыдлы лӧсялӧ джуджыда небзьӧдӧм, васӧд, ёна вына му. Лыа-лякӧд да сёйӧда муяс вылын бурджыка воӧ мукӧд муяс дорысь. Ила (иловатые почвы) местаясын: шор, юяс да тыяс бокъясын — капусталы зэв бур арсянь гӧрӧмӧн. Капусталы колӧ ёна вына му. Сы понда оз ков жалитны унджык сюйны куйӧдтӧ: быд 10 сыв вылӧ колӧ ён додь свежӧй куйӧд.

Бур гырысь мача капуста вермас воны сӧмын бур рӧсадаысь. Миян рӧсадаӧс киськалӧм кындзи некутшӧм дӧзьӧритӧм сэсся оз вӧчны. Бур, ён рӧсада быдтігӧн колӧ вӧчны сэтшӧм удж, кутшӧм миян дзик на оз вӧчны. Сійӧ уджыс шусьӧ пикировкаӧн (рӧсадаӧс быдмигас шочмӧдӧм да томиниксянь сылысь вужсӧ дженьмӧдӧм). Пӧльзаыс таысь со кутшӧм: рӧсадалӧн вужйыс вӧсньыдик да ёна нюжалӧма сунис моз. Дженьмӧдӧм мысти нюжалӧм пыдди вужйыс кутас петны уна вожӧн, дженьыда. Сы вӧсна рӧсадаыд ёнмӧ, лоӧ латшкӧсіник дай крепыд. Град вылӧ пуктӧм мысти татшӧм рӧсадаыд кокньыда овмӧдчӧ, сетӧ бур гырысь мач. Уна капуста вӧдитігӧн налысь рӧсадасӧ быдтыны вӧчавлӧны парникъяс (град йӧръясын ляпкыдиник струба гу), шондӧдӧны сійӧс вӧв куйӧдӧн водз тулысын да вевттьӧны стеклӧ рамкаясӧн. Пикируйтӧны сэки рӧсадатӧ парникын. Миян унджык крестьяна парникъясӧн вӧдитчывтӧмла капуста кӧйдыс кӧдзӧны (пызйӧны) ящикъясӧ да воръясӧ. Быдтӧны войдӧр керкаын, сэсся шондӧдӧм мысти пуктӧны виричьясӧ. Тадзи вӧдитӧмӧн капуста кӧйдыстӧ колӧ пикируйтны виричын. Медводз пикируйтӧм вӧчсьӧ, кор муртса заводитас петны медводдза настоящӧй листыс (медводдза пара кындзиыс.) Пикируйтӧм вӧчсьӧ со кыдзи: бӧрйӧны шоныд кымӧра лун либӧ рытъявыв; рӧсадаӧс ёна киськалӧны. Сэсся сійӧс мыйкӧ мында перйӧны муыскӧд тшӧтш ичӧтик тэльӧбӧн либӧ куш киӧн. Колӧ перйигӧн видзчысьны, медым эськӧ рӧсадаыс оз жугав. Тадзи перйӧм мысти кузиник вужлысь коймӧд юкӧнсӧ орӧдӧны чепӧльтӧмӧн. Та бӧрти рӧсадаӧс пуктӧны бӧр сійӧ виричӧ жӧ. Мед сэки рӧсадалӧн лоӧ мӧда-мӧдсьыс костыс вершӧкӧн-джынйӧн. Сэсся вуж бердтіыс топыдджыка шамыртӧмӧн рӧсадаӧс вӧйтӧны муӧ медводдза пара листӧдзыс. Муыс кӧ пикируйтігкості ёна косьмас, колӧ выльысь киськавны. Сэсся рӧсадаӧс вевттьӧны рӧгӧзаӧн либӧ мукӧд кӧлуйӧн, медым шондіыс оз инмы да виричса муыс озджык косьмы. Рӧсада сэки лэдзӧ уна выль ён посньыдик вужъяс. Лун кык мысти, мыйӧн пикируйтӧм рӧсада ёнмыштас, вевттьӧсъяссӧ идралӧны. Сэки рӧсадаӧс косьмӧмысь колӧ бара видзны киськалӧмӧн. Вежон кык мысти рӧсадаӧс медводдза мозыс жӧ колӧ пикируйтны мӧдысь. Онӧ кӧ эштӧй пикируйтны, сы пыдди колӧ рӧсадаӧс мудйыны (окучить). Бур рӧсадалӧн колӧ лоны дженьыд, еджыд, уна роска (сильно ветвятщаяся) вуж да латшкӧсіник 4−5 листа туша. Татшӧм рӧсадасӧ бӧрйӧмӧн виричысь пуктӧны градъяс вылӧ. Колӧ сэки бӧрйыны рӧсада пӧвстысь меддзоньвидзасӧ. Пуктыссьӧ рӧсадаыд градъяс вылӧ визьӧн-визьӧн. Миян капустатӧ пуктӧны зэв тшӧкыда. Сы вӧсна сылы паськӧдчынысӧ некытчӧ, гырысясӧ быдмыны оз тӧр, дерт сэсся капуста мачыд кулаксьыд ыджыдыд оз ло. Колӧ ёна шоча пуктыны. Ас рӧд капусталы костсӧ колӧ кольны 8−10 вершӧк. Сы мында жӧ кольны визь костъяссӧ. Гырысь роч рӧд капустаяслӧн костыс колӧ ¾−1 аршын либӧ ещӧ на паськыдджык.

Быдмигӧн капустатӧ колӧ дӧзьӧритны зэв ёна. Кос поводдя дырйи киськалӧм кындзи колӧ весавны ёг турунысь да мусӧ небзьӧдны, сэсся мудйыны — картупельӧс моз. Тайӧ уджъястӧг бур капустатӧ виччысьны нинӧм.

Этшаник капуста вӧдитігӧн миян градъяс вылын ёг турунтӧ позьӧ кокньыда весавны куш киӧн либӧ коканӧн. Весавсьӧ гожӧмбыдӧн кыкысь-куимысь кымын, ёг турун петӧм серти. Весалігӧн градвывса муыд тшӧтш небзьыштӧ. Та кындзи колӧ на небзьӧдны мутӧ коканӧн быд чорзьӧм бӧрын. Ёна зэрӧм бӧрын вермас муыд прамӧя чорзьыны. Сэк колӧ сійӧс пырысьтӧм-пыр жугӧдны коканӧн. Кор капуста быдмас 3 вершӧк мында, сэки вӧчӧны медводдза мудйӧм. Картупельтӧ тай мудъян кӧ, сійӧн котыраджык лоӧ. Сідз жӧ капустаыд мудйӧмла лоӧ сук посньыдик вужъя. Видзӧдлыны кӧ мудйӧм капуста вужтӧ, сійӧ посньыдика уна пельын кольчаӧн петӧма. Татшӧм вужйӧн капуста бура босьтӧ муысь вынсӧ. Та кындзи мудйӧмыд видзӧ капустаӧс тӧлӧн пӧрӧдӧмысь да ас сьӧктанас жугавлӧмысь, чегъясьӧмысь. Та вӧсна, абу кӧ ёна кос поводдяа гожӧм, капустатӧ унджыкысь колӧ мудйывны. Кыкысь кымын пыр нин гожӧмбыдӧн мудйынытӧ колӧ. Тадзи кӧ капустатӧ вӧдитан, вӧлисти сійӧ бур гырысь мача лоӧ.

Капуста вӧдитігӧн колӧ ещӧ быд висьӧмъяскӧд да гагъяскӧд вермасьны. Он кӧ куж найӧс вермыны, колӧ накӧд вермасьӧм йылысь юасьны агрономъяслысь.

Висьтала ме неуна ещӧ капуста кӧйдысъяс йылысь. Колӧ зільны бур рӧд кӧйдыс лӧсьӧдны. Ньӧбигӧн колӧ видзӧдны, мед эськӧ кӧйдысыд вӧлі гырысь да тыраджык, ӧткодь сьӧд рӧма.

Тайӧ висьталӧм кузя кӧ капустатӧ вӧдитӧны, сійӧ вермас 3−4 мында бурджыка ӧнія дорысь артмыны. Роч капуста пиысь миян местаясын позьӧ вӧдитны: белокочаннӧйӧс «Слава» нима да брауншвейгскӧй сортъяс. Тайӧ сортъяссӧ ӧткымын йӧз миян обласьтын дай ме ачым вӧдитлі, да бура вӧдитӧмӧн ёна артмӧ: посни мачьясыс воис 7 пунтаӧсь, гырысьыс — 9 пунтаӧсь. Кӧйдыс позьӧ судзӧдны Сыктывдінкарысь видз-му уджалан кӧлуй вузалан складысь (госсельскладысь).

Агроном Щекин.