КУТШӦМ МУ ВЫЛӦ МЫЙ КӦДЗНЫ
Уналаысь Союз пасьтаысь воӧны бурторъяс: босьтчӧмаӧсь уджавны муяс уна переменаӧн. Сӧмын тай пемыд, велӧдчытӧм крестьянаыд оз кужны, кодар боксянь, кыдзи бурджыка босьтчыны сійӧ удж бердӧ. Оз тӧдны найӧ, кымын пельӧ юкны мусӧ, мыйяс сэтчӧ кӧдзны, кыдзи кӧдзны мукӧдтор.
Кутшӧм кӧдзаяс жӧ колӧны уна переменаа му вылӧ?
Некутшӧм кӧзяйство овны няньтӧг оз вермы. Сідзкӧ няньтӧ быть нин лоӧ кӧдзны — сю да ид. Кӧть ӧти му-а, нянь улад колӧ нин.
Сэсся колӧ вӧдитны сэтшӧм пуктасъяс, кодъясӧс быдмигчӧжыс унаысь лолывлӧ весавны либӧ мудйыны (картупель, свеклӧ да мукӧдтор). Найӧс весалігӧн муыс небзьӧ дай ёг туруныс весассьӧ. Картупель свеклӧясыдлӧн вужйыс пыдын, сёянсӧ найӧ му пытшсьыд пыдысь перйӧны. Сідзкӧ кос поводдяясысь оз повны найӧ: му пытшкыд ӧд пырджык васӧд. Сэсся гожӧм помся зэръяс няньяслы некутшӧм бур оз вайны, оз вермыны бурмӧдны найӧс, а картупель, свеклӧясыдлы сёр зэрыд зэв колантор: ёна найӧ сы бӧрын ӧддзӧны быдмыны. Картупель, свеклӧ вӧдитӧмсьыд ыджыд бур скӧтъясыдлы: чӧскыд, пӧтӧс кӧрым налы. Сідзкӧ картупель, свеклӧ улад дзик нин ӧти мутӧ колӧ вӧдитны. Позяс кӧ, и унджык.
Нянь кындзиыд да сёян пуктасъясыд кындзи колӧ вӧдитны турун кӧдзаяс. Туруныд вынсьӧдӧ мусинтӧ (медся бобӧняньяс), сетӧ мулы пӧткӧссӧ, вайӧ скӧтыдлы бур кӧрым. Турун кӧдзаысь бурыс нянь кӧдза дорысь унджык. Скӧттӧ сэки унджык пондан видзны, дай куйӧдыд уна лоӧ.
Васӧдінъясӧ колӧ кӧдзны бобӧнянь да тимофеевка; косінъясӧ кӧдзсьӧны: люцерна, костёр да пырей либӧ ӧти вося турун — суданка. Бурджык вӧдитны уна вося турунъяс. Кӧдзны найӧс быд во (уна му кӧ турун улад) либӧ ӧтчыд кымынкӧ воӧн (ӧти му кӧ турун улад). Сэсся медым быд во кӧзяйствоад вӧлі коськӧм кӧть ӧти му. Коськӧмтӧ ёнджыка небзьӧдӧны, вынсьӧдӧны. Коськӧмтӧ вӧдитігӧн ёг турунъяс му вылысь бырӧны. Коськӧм вылад скӧттӧ оз ков видзны, сійӧ зэв абу бур.
Тадзи и со колӧ уна переменанад мутӧ уджавны.
Зэв эськӧ бур вӧлі, выль ногӧн му уджавны заводиттӧдз кӧ крестьяна корласны асланыс деревняӧ агрономӧс да сійӧ висьталӧм серти вӧлись заводитасны уджавныс. Колӧ ӧд ещӧ тӧдны, кытчӧ мый бурджыка быдмӧ. Агрономыд индас.
Шуам, кутшӧмкӧ деревняын вӧдитлісны сӧмын сю, зӧр да картупель. Мукӧдтор эз быдмыв. Агрономыд, выль нога му уджалӧмтӧ лӧсьӧдігӧн, содтас налы турун, кутшӧм эськӧ сійӧ местаас быдмас бура.
Инженер-агроном Скворцов.
