КЫДЗИ БУРМӦДНЫ КАРТУПЕЛЬ

Картупельтӧм сёян крестьяналӧн оз овлывлы. Сы вӧсна колӧ зільны, медым картупельыд воысь воӧ унджык да бурджык воис. Картупельыд пондас воны уна со кыдзи вӧдитӧмӧн: 1) бурджыка кӧ мутӧ пондан уджавны, дӧзьӧритны сійӧс, 2) бура куйӧдавны да 3) бур картупель пуктыны.

Картупельясыд абу ӧткодьӧсь: коді котыра, коді и абу, коді топыд, чӧскыд сёйны, коді и абу. Мукӧд картупельыс ичӧт да сьӧкыд, мукӧдыс ыджыд да кокни. Войдӧр найӧ ставныс ӧткодьӧсь-омӧликӧсь вӧліны — ӧтсьӧктаӧсь, ӧткотыраӧсь, — сэсся бӧрйӧдлӧмӧн да торйӧдлӧмӧн бурмӧдісны найӧс. Омӧлик картупельясыд ӧні на уна; крестьянаыдлӧн пӧшти ставыс сэтшӧм. Котырыс эськӧ, шуам, и эм налӧн, да васӧдъяяӧсь, зэв кокньыдикӧсь найӧ. Сэсся висьлӧсӧсь: сісьмӧны, лӧмӧссьӧны. Мукӧд вонас уджалӧм пудыс мича картупельыс оз сюр: ставыс сісь да кизь кодь посни. Кысь нин сэтшӧм картупельсьыд скӧтлы лишалас, аслыд во гӧгӧр кежлад оз тырмы-а. Сы вӧсна быдӧнлы колӧ мырсьыны быдтыны бур картупель, лӧсьӧдны бур картупель кӧйдыс.

Кысь нӧ, — шуасны крестьянаыд, — бур картупель кӧйдысыс миянлы? Рочысь судзӧдны нинӧм вылӧ — сьӧмыд абу.

Рочысь судзӧдӧмыд оз и ков, да сійӧ, гашкӧ, и бурсӧ оз вай. Сӧмын рӧскодыс лоас. Миян ӧд татӧні мусиныд да кӧдзыд-шоныдыд (климат) абу роч муын кодь; вайӧм картупельыд рӧд бурмӧдӧм пыдди вермас ачыс жебмыны. Колӧ кыдзкӧ мӧд ног татчӧс картупельтӧ бурмӧдны, да и позьӧ зэв кокниа. Вӧчсьӧ сійӧ со кыдзи: гожӧмнад град йӧрад пыран — аддзан — картупельыд оз ӧтмоза быдмы, казялан: мукӧд картупельыс зэв бура пуритӧ-быдмӧ, мукӧдыс муртса на петыштӧма, топӧдчӧмаӧсь коръясыс мӧда-мӧд бердас, полӧны быттьӧ кодыськӧ. Сэки тэ бура быдман картупель дінас бедь сатшкы. Унджыкӧс сідзисӧ пасйы. Картупельтӧ керигӧн сэсся сійӧ картупельяссӧ эн сорлав мукӧдыскӧд — паса картупельыд ӧд бурджык картупельясыд тэнад. Сэсся эськӧ паса картупельяссӧ керигас на колӧ бӧрйӧдлыны: котыраджыкъяссӧ кольны кӧйдыс вылӧ. Кӧйдыс вылӧ бӧрйӧдлігӧн дзоньвидза картупельяссӧ сӧмын босьтавны.

Мӧд вонас, эн дышӧдчы да, бара сідзи вӧч: бура быдмысь картупельястӧ бара бедьяснад пасъяв. Кӧйдыс вылӧ торйӧдалігӧн дзоньвидзаясӧс бара бӧрйы. Во куим кӧ тадзи старайтчан бӧрйӧдлыны картупельтӧ, некутшӧм роч кӧйдыс оз ковмы. Аслад картупельыд бурджык да дзоньвидзаджык на лоӧ.

Та ногӧн картупель рӧдтӧ бурмӧдӧмыд мунас кокниа, дай некутшӧм рӧскод оз ковмы. Быд крестьянин вермас вӧчны. Сӧмын куим во чӧжӧн лишнӧй удж град йӧрын лоӧ час-мӧд. Бурыс юр выв тырыд дай.

Тадзи бӧрйӧдлӧмӧн позьӧ бурмӧдны быдсяма пуктас и быдтас. Бурмӧдан — аслыд кокни да лӧсьыд лоӧ: сёян-юан тырмымӧн, скӧт бур; овмӧс ӧтарӧ ыдждӧ да паськалӧ.

Босьтчыв жӧ, коми крестьянин, бурмӧдны ассьыд овмӧстӧ кӧйдысъяс бӧрйӧдлӧмӧн!

Агроном Тювин.