КӦЙДЫС ВЕСАЛӦМ

Мыйла колӧ весавны кӧйдыс

Миян крестьяна оз на зэв коланторйӧн лыддьыны кӧйдыс весалӧмтӧ. Мӧвпыштны кӧ, кӧйдыс весалӧмыд эськӧ зэв колӧ бура нянь вӧдитӧмад.

Кутшӧм пӧльза эм кӧйдыс весалӧмын, позьӧ тӧдмавны видлӧгъяс (опытъяс) серти. Сійӧс агрономъяс унаысь вӧчлӧны. Кӧйдыс весалӧмысь бурлунсӧ висьталігӧн найӧ тшӧктӧны крестьяналы аслыныс вӧчны видлӧгъяс, медым найӧ ас удж помсьыс аддзасны бур артмӧмсӧ весалӧм кӧйдысӧн кӧдзигӧн. Видлӧгтӧ вӧчны зэв кокни. Колӧ бӧрйыны ӧткодь мусинма ӧтыджда участок, бурджык 200−240 сыв ыджда участок, юкны сійӧс шӧри да ӧти джын вылас кӧдзны весалӧм кӧйдысӧн, мӧдас — весавтӧмӧн. Кӧдзны да пинёвтны колӧ ӧти кадӧ дай ӧткодя кыкнан джын вылас. Воӧм няньсӧ колӧ вундыны кыкнан джын вывсьыс торйӧн, торйӧн вартны, тӧлӧдны, сэсся мый воас торйӧн веситны. Сэки позьӧ аддзыны, кутшӧм кӧйдысысь — весалӧмысь али весавтӧмысь — унджык нянь воӧ. Татшӧм видлӧгъяс вӧчлывлӧмъяс серти агрономъяс тӧдмалісны: весалӧм кӧйдысӧн кӧдзигӧн нянь воӧ нёльӧд юкӧнӧн (¼) унджык весавтӧм кӧйдысӧн кӧдзӧм дорысь. Шуам, кӧдзӧма кӧ 5 пудовня ид весавтӧм кӧйдысӧн (куш тӧлӧдӧм кежысь), шӧркоддьӧма воӧ сэтысь нянь 20 пудовня. Сы мында жӧ кӧ весалӧм кӧйдысӧн вӧлі кӧдзӧма, нянь воас 25 пудовня — унджык 5 пудовняӧн да мыйкӧ мында ещӧ идзас. Та кындзи весавтӧм кӧйдысӧн кӧдзигӧн дзик прӧста шыбитчӧ муӧ кымынкӧ пуд омӧль нянь тусь, кодӧс позьӧ видзны сёян вылӧ.

Мый вӧсна весалӧм кӧйдысӧн кӧдзны бурджык? Весавтӧм кӧйдысын эм зэв уна быдсяма турун кӧйдыс. Турун кӧйдыс кӧдзигӧн нянь кӧйдыскӧд сюрӧ муӧ да сэні тшӧтш чужӧ. Чужӧм мысти ёг турун быдмӧс да нянь быдмӧс вермасьӧны мӧда-мӧдыскӧд сёян-юан вӧсна. Ёг турун кӧйдыс аслас паськӧдчӧмӧн да тушанас кыпӧдчӧмӧн зільӧ дзескӧдны да сайӧдны шондіысь нянь быдмӧс. Ёг быдмӧс ёнджык нянь быдмӧсысь. Сы вӧсна сійӧ ёна кутӧ няньӧс быдмӧмысь. Тайӧ вермасьӧмыс мунӧ быдмигчӧжыс, нянь вотӧдз. Кымын уна ёг быдмӧ му вылын, сымда ёна няньлы лоӧ вермасьны ёг быдмӧскӧд, сымда нянь лоӧ омӧлик, чукӧрмӧ этшаджык.

Весалӧм кӧйдысын турун кӧйдысыд абу. Сы вӧсна весалӧм нянь кӧйдыс быдмӧ бурджыка. Быдмӧ бурджыка, дерт, быттьӧ мусӧ кӧ бура вӧдитӧма да мувывса ёг турунсӧ бырӧдӧма.

Кӧйдыс весалігӧн ёг турун кӧйдыс торъялӧм кындзи нянь кӧйдыс ачыс торъялӧ куим пельӧ: бур, шӧркоддьӧм да омӧль кӧйдысъясӧ. Бур кӧйдысыс либӧ шӧркоддьӧмыс кӧдзсьӧ. Сэтшӧм кӧйдысыд ставыс бура чужӧ дай быдмас ӧтмоза, унджык вынӧн. Сэтшӧм кӧйдыслы кокньыдджык вермасьны му вылӧ петан ёгкӧд. Бура кӧ машинаӧн кӧйдыстӧ весавны да бурджыка мутӧ вӧдитны, воысь воӧ ёг турун му вылысь ставыс бырӧ.

Быд крестьяналы колӧ мӧвпыштны тані висьталӧм йылысь да босьтчыны кӧдзны муяс весалӧм кӧйдысӧн.

Агроном Щекин.