СӦВЕТЪЯСЫН УДЖ БУРМӦДӦМ

СССР-са ЦИК-лӧн выль постановленньӧ сӧветъясӧ бӧрйысьӧм йылысь

Сӧветъясын удж бурмӧдӧм — медколан удж.

Сӧвет власьтӧн да сылысь уджсӧ индалысьӧн — коммунист партияӧн — ӧні нусьӧ удж сӧветъясын удж бурмӧдӧм да кыпӧдӧм кузя. Сӧветъясын удж кыпӧдӧм, сійӧ уджас унджык непартийнӧй рабочӧй да крестьянаясӧс бӧрйӧм — медколан удж ӧні кежлӧ.

Медым кыпӧдны сӧветъясын удж, медым сӧветъяс удж вылас видзӧдісны уджалысь йӧз бура, пуктісны сылысь уджсӧ пыдди сьӧлӧмсяньныс, колӧ найӧс паськыда кыскыны сӧветъясӧ бӧрйысьӧмӧ. Медбӧръя бӧрйысьӧмын сӧветъясӧ ӧткымынлаын СССР пасьта уджалысь йӧз вӧліны этшаӧн. Сы вӧсна сэтшӧминъясын Сӧвет власьт тшӧктіс нуӧдны бӧрйысьӧмсӧ выль пӧв.

Этша йӧз вӧсна бӧрйысьӧм пыдди оз лыддьыссьы.

Ӧні неважӧн СССР-са ЦИК президиум вӧчис постановленньӧ. Тайӧ постановленньӧыс бара жӧ вӧчӧма сӧветъясын удж кыпӧдӧм кузя. Тані шусьӧ — сӧветъясӧ бӧрйӧм оз лыддьыссьы пыдди, сійӧ бӧрйысьӧмас кӧ йӧзыс, кодъяс вермӧны бӧрйыны, вӧлі 35% этша став бӧрйысь йӧз письыс.

Мукӧдлаын мукӧддырйи крестьяна норасьлӧны бӧрйысян комиссия вылӧ, шулывлӧны: бӧрйысян комиссия пӧ эз закон серти вӧч. Сійӧ норасьӧм вӧсна бӧрйысьӧм оз жӧ кут лыддьыссьыны пыдди.

Тайӧ постановленньӧас тшӧтш тшӧктӧма — медым эськӧ бӧрйысьысьяс сӧветъясӧ унджыкӧн локтісны бӧрйысян собранньӧяс вылас. Сы кузя бӧрйысьысь йӧзыс юӧртсьӧны пӧвесткаясӧн — кӧні да кор лоӧ бӧрйысян собранньӧясыс, юӧртсьӧны вит лун войдӧр (сыысь этшаджык лун войдӧр оз позь) собранньӧӧдзыс.

Кодъяс оз вермыны бӧрйыны сӧветъясӧ, сы вылӧ кодъяслӧн абу праваыс, бӧрйысьтӧдз войдӧр лӧсьӧдсьӧ гижӧд на йылысь. Сійӧ гижӧдсӧ колӧ ӧшӧдны кызь лун войдӧр бӧрйысян лунӧдз. Коді веськалӧ тайӧ гижӧдас да сійӧ кӧ ачыс чайтӧ, мый сылысь оз позь мырддьыны бӧрйысян правасӧ, позьӧ норасьны да корны бӧрйысян правасӧ заявленньӧ сетӧмӧн. Сэтшӧм заявленньӧсӧ бӧрйысян комиссияяс видлалӧны регыдӧн (заявленньӧ сетӧм кадсяньыс медкузь срокыс 48 час).

Оз позь бӧрйысьӧм топӧдны.

Мукӧддырйи сӧветъясӧ бӧрйысь йӧз шуасьлӧны бӧрйысян комиссияяс вылӧ, шулӧны: найӧ пӧ эз лэдзны миянӧс бӧрйыны сӧветъясӧ миянлы колан йӧзӧс. Сэтшӧмторъясыс ӧткымынлаын и вӧвліны. Ӧнія СССР-са ЦИК президиумлӧн постановленньӧас шуӧма: «Бӧрйысян комиссияяслы колӧ видзӧдны, медым сӧветъясӧ бӧрйысигӧн некутшӧм топӧдӧм эз вӧв».

Уналаын ӧнӧдз сӧветъясӧ йӧзӧс бӧрйыссьылісны список серти ставныс ӧтпырйӧ, торйӧн-торйӧн быд морт йылысь сёрниттӧг. Тадзинад сӧветъясӧ веськавліны мортъяс, кодъяс оз кажитчыны, оз ковны вӧлі бӧрйысь йӧзыслы. Выль положенньӧ бӧрйысьӧм йылысь тшӧктӧ: «Бӧрйӧм (гӧлӧсуйтӧм бӧрйигас) вӧчсьӧ либӧ дзонь списокнас ӧтпырйӧ либӧ быд мортӧс торйӧн-торйӧн собранньӧ шуӧм серти.» Бӧрйысян комиссияяс оз вермыны ассяньныс индыны мортӧс да тшӧктыны бӧрйыны сійӧс сӧветӧ бӧрйысь йӧзлы.

Бӧрйысян комиссияӧ пуктыссьӧны крестьяна.

Выль положенньӧ серти, комиссияясӧ пуктыссьӧны уна тшӧтш крестьяна. Бӧрйысян комиссияяс овлӧны: губерняса, уездса да карса — вит мортысь, вӧлӧсьтса да сиктса — куим мортысь.

Губерняса комиссияӧ пырӧны 2 морт Губисполкомсянь, ӧтик — Губпрофсоветсянь да кык морт крестьяна пиысь делегатъяс кутшӧмкӧ крестьянаяс ӧтувтчӧмсянь (мӧда-мӧдлы отсасян комитетъяссянь да мукӧдласянь). Уезднӧй комиссияӧ крестьяна пиысь пырӧны кык морт жӧ.

Вӧлӧсьтса бӧрйысян комиссияӧ пырӧны: 1 — уездса бӧрйысян комиссияысь, 1 — волисполкомсянь, 1 — сиктса сӧветсянь; сиктса комиссияӧ — 1 — вӧлӧсьтса комиссиясянь, 1 — сиктса сӧветсянь. Коймӧд мортыс комиссияӧ бӧрйыссьӧ собранньӧ вылын став сиктса йӧзӧн.

Выль положенньӧ серти став важ ӧткымынлаті нелючки бӧрйысян уджысь лӧсьӧдчӧ, восьтысьӧ паськыд туй став йӧзӧс сӧветъясӧ бӧрйысян уджӧ кыскӧмлань да сӧветъясын удж бурмӧдӧмлань, кыпӧдӧмлань.

ЭН ПӦ.