ТУРНЕПС ДӦЗЬӦРИТӦМ ЙЫЛЫСЬ

«Югыд туй» газетын 29 номерын гижӧма вӧлі, кутшӧм колӧ му турнепс улӧ да кыдзи сійӧс кӧдзны. Ӧні сёрни кутас мунны турнепс быдмигӧн дӧзьӧритӧм йылысь.

Турнепс кӧдзӧм бӧрын регыд мысти вермас ёна зэрны, сэсся шондіавны. Сэки муыдлӧн вылысыс косьмас — чорыд лоӧ. Чорыд му пыр турнепслы петны абу кокньыд. Кӧйдысыс эськӧ чужлас, да вӧля вылас петігӧн паныдасьӧ чорыд муыскӧд, гартчас-гартчас сэні дай кулӧ. Шочыс нин вермылӧ петны. Небыд лыаа муяс вылын тадзинад шочджыка овлӧ. Унджыкысьсӧ му коркаавлӧ, чорзьылӧ сёйӧд да лыа-лякӧд муяс вылын. Зэр вӧсна чорзьӧм муӧс косьмӧм мыстиыс колӧ жугӧдлыны, небзьӧдны места вывсьыс вӧрзьӧдлытӧг. Сійӧ кокньӧдӧ турнепс петаслы петны вӧля вылӧ.

Чужӧм да быдмыштӧм бӧрын, кор турнепслӧн лоӧ мӧд пара лист, колӧ заводитны сійӧс шочмӧдны. Кытчӧ пуктӧма турнепс, сійӧ визь дорсьыс колӧ весавны петӧм ёг турунсӧ. Колӧ турнепс петассӧ шочмӧдны сідзи, медым сійӧ оз коль кык орччӧн. Сэсся костсӧ турнепс петасысь петасӧ колӧ кольны кык вершӧкӧдз. 2−3 вежон мысти колӧ ещӧ ёна шочмӧдны — сэки костыс кольӧ нин нёль вершӧк. Сэсся сы бӧрти вежон 2−3 мысти бара на колӧ шочмӧдны, медым костыс кольӧ кӧкъямыс вершӧк (кык весьт). Шочмӧдігӧн колӧ нетшкыны бӧрйӧмӧн. Омӧльджыксӧ, гагйӧн жугӧдӧмсӧ нетшкыны, ёнджыка вужъясьӧмсӧ кольны. Коймӧдысь шочмӧдігӧн нетшкӧм вужъясыс турнепслӧн шогмӧ нин порсьӧс вердны. Тайӧ шочмӧдӧмыс миян крестьяналы зэв абу сьӧлӧмсьыныс. Шуӧны — «огӧ кӧ пӧ нетшкӧй, унджык быдмас». Дерт, гашкӧ эськӧ жаль, уна шыбитсьӧ, да мӧдарӧ кӧ шуны — ар воас да, он кут сыысь тӧждысьны: турнепсыд коръяснад став мутӧ тыртас, гырыся быдмас дай унджык воас.

Ёг турун турнепслысь бура быдмӧмсӧ кутӧ. Ёг турун турнепслысь шонді сайӧдӧ, вынсӧ мулысь босьтӧ, сэсся гагъяслы отсалӧ вынмӧдчыны да паськӧдчыны. Сы вӧсна оз ков лэдзны быдмыны му вылӧ ёг турунӧс. Колӧ гожӧмбыдӧн весавны сійӧс 2−3. Киӧн кӧ ёг турун весалан, колӧ быд весалӧм бӧрын мусӧ коканӧн небзьӧдны визь костъясӧдыс да кӧдза костъясӧдыс, мед эськӧ муыс пыр вӧлі небыд. Бурджык (ӧдйӧджык) му небзьӧдны позьӧ аслыспӧлӧс гӧрйӧн — шусьӧ «культиватор Планет». Тайӧ гӧрйыс ӧтпырйӧ мусӧ небзьӧдӧ дай турун вужсӧ орйӧдлӧмӧн ёг турунсӧ пӧрӧдӧ. Тайӧ гӧрйыс овлӧ морт силаӧн уджавны, овлӧ вӧв силаӧн уджалан. Му небзьӧдны да ёг турун весавны позьӧ зэра воӧ и мудъян гӧрйӧн (окучникӧн). Кос воӧ мудъян гӧрйӧн ёг турунтӧ му вылысь весавны оз позь, ёна косьтас мутӧ. Турнепс быдмӧ ӧдйӧ, лунысь лунӧ листыс сылӧн паськалӧ, тыртӧ визь костъясӧс. Мыйӧн листыс визь костӧд ветлігӧн кутас чегъясьны — сэки кольны быдмыны позьӧ турнепсӧс дӧзьӧриттӧг нин.

Агроном Темноев.